Witamina D to składnik niezwykle istotny dla prawidłowego rozwoju dziecka – i to nie tylko dla zdrowych kości i zębów, ale także prawidłowo wykształconej odporności, zdrowych włosów, wreszcie – właściwego funkcjonowania wielu tkanek i narządów. Niestety niedobór witaminy D jest w naszej strefie klimatycznej bardzo powszechny.
Jak wynika z badań, 60% dzieci w Polsce przychodzi na świat już z niedoborem witaminy D (co jest spowodowanym niedostateczną suplementacją tej witaminy przez kobiety w ciąży). Na poziom witaminy D w organizmie noworodka ma wpływ zarówno to, czy urodził się on w sezonie jesienno-zimowym, czy też wiosenno-letnim, kiedy witaminy D wytwarzanej poprzez syntezę skórną jest naturalnie więcej. Niemałą rolę jednak odgrywa też okres suplementacji tą witaminą u matki – im jest dłuższy, tym większe zapasy witaminy zgromadzi organizm dziecka[1].
Rola witaminy D w rozwoju dziecka
Witamina D odgrywa niezwykle istotną rolę w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Jest niezbędna do prawidłowego wchłaniania tych pierwiastków z jelita, a także do odpowiedniej mineralizacji tkanki kostnej. Jej odpowiednia podaż zapobiega krzywicy. Jednak prawidłowy rozwój kości to nie jedyna funkcja witaminy D w organizmie dziecka, czego dowiodły liczne badania. Witamina ta odpowiada również za:
– prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego – witamina D wykazuje działanie immunomodulujące,
– wzrost cytokin przeciwzapalnych.
Ponadto witamina D ma działanie:
– kardioprotekcyjne,
– antyproliferacyjne i propapoptyczne – co może sugerować, że zmniejsza ryzyko powstawania nowotworów[2].
Naturalne źródła witaminy D
Głównym źródłem witaminy D jest synteza skórna. Pod wpływem promieniowania słonecznego w skórze powstaje prewitamina D3, która z kolei pod wpływem temperatury przekształca się w witaminę D3. Około 90% dziennej podaży witaminy D jest zapewniana – a przynajmniej zapewniana być powinna – przez syntezę skórną[3].
Witaminę D można też dostarczać – w mniejszych ilościach – wraz z dietą. Najbogatszym źródłem tej witaminy są tłuste ryby morskie. Przykładowo 100 g śledzia w oleju dostarcza ok. 800 IU witaminy D, 100 g łososia – 540 IU, 100 g dorsza – 40 IU. Najbogatszym źródłem witaminy D wśród ryb jest węgorz (1200 IU/100 g).
Ponadto to produktów stanowiących istotne źródło witaminy D zaliczamy:
– jajka,
– wątrobę,
– nabiał,
– grzyby shiitake[4].
Zarówno mleka modyfikowane dla niemowląt i dzieci powyżej 1. r.ż. są wzbogacane w witaminę D. Mleka początkowe dostarczają około 40–55 IU/100 ml, mleka następne: 40–75 IU/100 ml, natomiast mleka modyfikowane dla dzieci od 1. do 3. r.ż. – około 50–120 IU/100 ml. W witaminę D wzbogacane są ponadto kaszki dla niemowląt[5].
Pokarm kobiecy zawiera śladowe ilości witaminy D, dlatego suplementacja jest zalecana już u noworodków. Matka opuszczająca z dzieckiem szpital jest informowana przez personel medyczny o konieczności suplementacji. Suplementy są w przypadku noworodków i niemowląt powszechnie stosowane, stąd niedobór witaminy D u dzieci w pierwszym roku życia jest rzadki[6].
Dlaczego łatwo o niedobór witaminy D?
Ponieważ za ok. 90% podaży witaminy D odpowiada synteza skórna przeprowadzana pod wpływem promieni słonecznych[7], łatwo domyślić się, że w miesiącach o niskim nasłonecznieniu niedobór tej witaminy jest w Polsce powszechny. Efektywna synteza skórna w naszych szerokościach geograficznych zachodzi w okresie od połowy kwietnia do połowy września, pod warunkiem zapewnienia przynajmniej 15-minutowej ekspozycji między godzinami 10:00 a 15:00, przy odsłoniętych przedramionach i – przynajmniej częściowo – nogach[8].
Także stosowanie kremów z filtrem w okresie letnim obniża skuteczność naturalnej syntezy witaminy D. Kremy te naturalnie chronią organizm przed skutkami nadmiernej ekspozycji skóry na promienie UV, ale „efektem ubocznym” tej ochrony jest właśnie niższy poziom witaminy D[9]. Negatywny wpływ na skuteczność syntezy skórnej mają też takie czynniki jak zachmurzenie czy zanieczyszczenie powietrza.
Produkty spożywcze zawierające witaminę D nie dostarczają wystarczających ilości tego związku. W przypadku niemowląt i małych dzieci dieta odgrywa jeszcze mniejszą rolę w dostarczaniu organizmowi witaminy D niż w przypadku dorosłych – ze względu na niskie spożycie tłustych ryb u małych dzieci.
Reasumując, aby dostarczyć organizmowi odpowiednią ilość witaminy D, potrzebna jest jej suplementacja, przede wszystkim w miesiącach jesienno-zimowych, ale w niektórych przypadkach przez cały rok.
Objawy niedoboru witaminy D u dzieci
Niedobór witaminy D może przełożyć się na różnorodne zaburzenia rozwoju dziecka i problemy zdrowotne, wśród których należy wymienić:
Skutki niedoboru witaminy D u dzieci to m.in. zwiększona podatność na choroby infekcyjne i różnego rodzaju problemy z układem ruchu, w tym krzywica i osteoporoza dziecięca – zmniejszenie masy kostnej oraz niższa wytrzymałość kości na czynniki mechaniczne.
Jak zapobiegać niedoborowi witaminy D u dzieci?
Dodatkowa podaż witaminy D powinna rozpocząć się jeszcze… przed narodzinami dziecka. Kobietom w ciąży zaleca się przyjmowanie 2000 IU witaminy D i kontynuowanie przyjmowania takiej ilości w czasie karmienia piersią[10].
Noworodki powinny otrzymywać 400 IU witaminy D na dobę (wcześniaki – 800 IU)[11]. Juvit Kids D3 to witamina D dla dzieci o statusie leku bez recepty w postaci kropli, które można podawać dzieciom już od pierwszego dnia życia. Zawiera najwyższą dawkę witaminy D3 w 1 kropli (aż 500 j.m)[12] i może wystarczyć nawet na 400 dawek przy stosowaniu 1 kropli dziennie[13].
Niemowlęta w wieku powyżej 6 miesięcy powinny otrzymywać 400–600 IU witaminy D dziennie, w zależności od dziennej dawki tej witaminy dostarczanej dziecku z pokarmem. Dzieci powyżej 1 roku życia powinny otrzymywać 600–1000 IU witaminy D na dobę w okresie niewystarczającej ekspozycji słonecznej. Dawka dla młodzieży w wieku powyżej 10 lat to 800–2000 IU dziennie, w zależności od ekspozycji słonecznej, masy ciała oraz podaży witaminy D w diecie[14].
JUVIT Kids D3, 20 000 lU/ml, krople doustne. Skład: 1 ml (40 kropli) roztworu zawiera 0,5 mg cholekalcyferolu (Cholecalciferolum), co odpowiada 20 000 IU witaminy D3. 1 kropla (0,025 ml) roztworu zawiera 12,5 mikrograma cholekalcyferolu (Cholecalciferolum), co odpowiada 500 IU witaminy D3. Postać farmaceutyczna: Krople doustne, roztwór. Wskazania do stosowania: Produkt leczniczy przeznaczony jest do stosowania w następujących wskazaniach: Profilaktyka niedoboru witaminy D i stanów wynikających z niedoboru (np. krzywica, osteomalacja) u osób dorosłych, młodzieży, dzieci, niemowląt i noworodków. Leczenie wspomagające osteoporozy u osób dorosłych. Profilaktyka niedoboru witaminy D u kobiet planujących ciążę, będących w ciąży i karmiących piersią, w porozumieniu z lekarzem. Produkt leczniczy może być stosowany w leczeniu niedoboru witaminy D, krzywicy, osteomalacji u pacjentów uprzednio zdiagnozowanych jako kontynuacja leczenia. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą, hiperkalcemia, kamica nerkowa, brak aktywności hydroksylazy cholekalcyferolu w wątrobie i w nerkach, ciężka niewydolność nerek. Podmiot odpowiedzialny: PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCJI FARMACEUTYCZNEJ HASCO-LEK S.A. 51-131 Wrocław, ul. Żmigrodzka 242 E. Przed zastosowaniem należy zapoznać się z zatwierdzoną charakterystyką preparatu. Dalsze informacje dostępne na życzenie.
Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.
[1] M. Marklowska-Dzierżak, Największy niedobór witaminy D jest w populacji nastolatków, https://pulsmedycyny.pl/najwiekszy-niedobor-witaminy-d-jest-w-populacji-nastolatkow-897146, dostęp: 25.10.2021
[2] M. Stolarczyk, Witamina D dla dzieci – co warto o niej wiedzieć?, https://www.apteka-melissa.pl/blog/artykul/witamina-d-dla-dzieci-co-warto-o-niej-wiedziec,528.html, dostęp: 25.10.2021
[3] D. Wnęk, Witamina D i jej rola w utrzymaniu zdrowia, https://fizjomed.com.pl/witamina-d-i-jej-rola-w-utrzymaniu-zdrowia/, dostęp: 29.12.2021.
[4] D. Wnęk, Witamina D – jaka dawka jest bezpieczna?, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/139889,witamina-d-jaka-dawka-jest-bezpieczna, dostęp: 25.10.2021
[5] J. Czech-Kowalska, Suplementacja witaminą D u dzieci – wskazówki praktyczne, https://forumpediatrii.pl/artykul/suplementacja-witamina-d-u-dzieci-wskazowki-praktyczne, dostęp: 25.10.2021
[6] M. Marklowska-Dzierżak, Największy niedobór witaminy D jest w populacji nastolatków, https://pulsmedycyny.pl/najwiekszy-niedobor-witaminy-d-jest-w-populacji-nastolatkow-897146, dostęp: 25.10.2021
[7] D. Wnęk, Witamina D i jej rola w utrzymaniu zdrowia, https://fizjomed.com.pl/witamina-d-i-jej-rola-w-utrzymaniu-zdrowia/, dostęp: 29.12.2021.
[8] J. Czech-Kowalska, Suplementacja witaminą D u dzieci – wskazówki praktyczne, https://forumpediatrii.pl/artykul/suplementacja-witamina-d-u-dzieci-wskazowki-praktyczne, dostęp: 25.10.2021
[9] M. Stolarczyk, Witamina D dla dzieci – co warto o niej wiedzieć?, https://www.apteka-melissa.pl/blog/artykul/witamina-d-dla-dzieci-co-warto-o-niej-wiedziec,528.html, dostęp: 25.10.2021
[10] D. Wnęk, Witamina D – jaka dawka jest bezpieczna?, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/139889,witamina-d-jaka-dawka-jest-bezpieczna, dostęp: 25.10.2021.
[11] A. Rusińska et al., Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r., „Postępy neonatologii” 2018, nr 24(1), s. 1–24.
[12] Wśród preparatów z wit. D3 dostępnych bez recepty wg. IMS Dataview, 04E1M VITAM A. VITAM.D.MIXT/ORAL MAT 08/2021.
[13] Przy stosowaniu 1 kropli preparatu na dobę. ChPL Juvit Kids D3.
[14] A. Rusińska et al., Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r., „Postępy neonatologii” 2018, nr 24(1), s. 1–24.
