Rodzaje i leczenie wad zgryzu

Prawidłowy stosunek zębów szczęki i żuchwy czyli zgryz to taki, kiedy każdy ząb styka się z dwoma zębami przeciwległej szczęki (z wyjątkiem dolnych siekaczy środkowych i górnych trzecich trzonowców, które stykają się z jednym zębem) oraz zęby górne wystają poza zęby dolne.  Każde inne ustawienie zębów, kiedy zęby górne i dolne stykają się ze sobą w nieprawidłowy sposób uznaje się za wadę zgryzu.

Ze względu na ustawienie zębów górnych względem dolnych rozpoznaje się:

1. Zgryz otwarty – zgryz w którym  między zębami górnymi a dolnymi możemy dostrzec prześwit czyli zęby górne nie kontaktują się z zębami dolnymi.
2. Zgryz głęboki – zgryz w którym zęby górne zakrywają zęby dolne powyżej normy np. w odcinku przednim zęby górne zakrywają powyżej 2/3 wysokości zębów dolnych.
3. Tyłozgryz – zgryz w którym zęby górne znajdują się znacznie przed zębami dolnymi, co powoduje cofnięcie zębach żuchwy w stosunku do zębów szczęki.
4. Przodozgryz – zgryz w którym zęby przednie dolne znajdują się przed zębami górnymi.
5. Zgryz krzyżowy – zgryz w którym którykolwiek z zębów dolnych jest położony na zewnątrz w stosunku do zębów górnych, prawidłowo wszystkie zęby górne powinny być na zewnątrz dolnych.

6. Stłoczenia – zgryz w którym z powodu braku miejsca zęby są obrócone lub położone na zewnątrz lub do wewnątrz w stosunku do innych zębów.

7. Zęby odseparowane – zgryz w którym z powodu nadmiaru miejsca zęby są tak położone że nie kontaktują ze sobą a między nimi znajdują się widoczne „szpary”.

Leczenie wad zgryzu można zacząć w każdym wieku chociaż przeważnie leczenie jest rozpoczynane w okresie  wymiany uzębienia, kiedy dziecko ma już stałe siekacze i szóstki.

U dzieci najczęściej występuje tyłozgryz oraz zgryz otwarty, które to wady przeważnie są następstwem ssania smoczka, palca czy obgryzania paznokci. Natomiast u młodzieży i osób dorosłych najczęściej występują nieprawidłowości zębowe (zęby obrócone, przemieszczone, zęby rosnące poza łukiem. Wady zgryzu koryguje się za pomocą aparatów ortodontycznych, które dzieli sie na stałe i ruchome.

Aparat ruchomy przeznaczone są przede wszystkim dla dzieci (do 13-ego roku życia), a ich głównym zadaniem jest wpływ na rozwój kości szczęk. Aparaty ruchome najczęściej wykonane są z akrylu składają się z elementów utrzymujących (klamry) i mechanicznych (śruby, sprężyny). Aparaty te nosi  się w czasie nocy oraz przez minimum 4 godz. dziennie, jednak im dłuższy czas noszenia tym szybsze wyleczenie wady. Okres leczenie aparatami ruchomy wynosi około 3-4lat.

Aparaty stałe składają się widocznych na powierzchni zęba przyklejonych zameczków,  pierścieni zakładanych na zęby trzonowe oraz drutów przebiegających między zamkami a pierścieniami, które systematycznie , średnio raz na miesiąc są wymieniane. Aparaty stałe zakłada się na około 2 lata, po czym następuje leczenie podtrzymujące uzyskaną korekcję wady za pomocą innych aparatów bądź specjalistycznych szyn.

U dorosłych pacjentów, ponieważ szczęki już nie rosną – nie dają się formować – ortodonta nie uzyska idealnego efektu. Często potrzebna jest współpraca chirurga (mówimy wówczas o „skojarzonym leczeniu chirurgiczno- ortodontycznym”). Jeśli budowa szczęk tylko odbiega od przeciętnego kształtu lub wielkości, w niektórych przypadkach można uzyskać dobry (choć nie idealny) efekt: przesuwając zęby i dopasowując je tak, aby pacjent mógł prawidłowo żuć i dobrze wyglądał. Mówimy wówczas o „ortodontycznej kompensacji” wady (albo „kamuflażu ortodontycznym”) – ona pozwala uniknąć zabiegu operacyjnego. Niestety, w wielu przypadkach bez operacji nie można doprowadzić do właściwego ułożenia zębów. Jednak wady szczękowo-twarzowe ortodonta leczy u dzieci także wtedy, gdy wie, że bez operacji nie da się uzyskać prawidłowego zgryzu. Nawet częściowa poprawa oznacza uproszczenie zabiegu operacyjnego.

Większość wad stanowią wady nabyte tj. takie, które powstały w wyniku działania na zgryz czynników z zewnątrz, niezależnych od cech wrodzonych, uwarunkowanych genetycznie.

To daje nam możliwość podjęcia takich działań, które zapobiegną powstaniu wady zgryzu, a tym samym zapewnią naszemu dziecku piękny uśmiech bez konieczności korzystania z drogich usług ortodonty.

1. O wyższości karmienia naturalnego nad sztucznym napisano już całe tomy, mamy karmiące piersią, żeby muszą przyjrzeć się jak dziecko ssie pierś co warunkuje prawidłowy rozwój narządu żucia. Matka nie karmiąca piersią nie ma powodów do obaw. Twoje dziecko na pewno nadrobi zaległości w gryzieniu jak tylko wyrzną mu się zęby. Nie ma żadnego wytłumaczenia dla pozostawania smoczka w buzi dziecka przez całą noc lub noszenia go w ustach przez cały dzień. Oczywiście smoczek w ustach dziecka rocznego to gruba przesada, powinno przestać go używać zanim zdmuchnie pierwszą świeczkę na torcie.

2. Wszystkie nowo wprowadzane pokarmy podawaj łyżeczką, a napoje z kubeczka. Nie ma powodu, żeby podawać dziecku soki przez smoczek bo już półroczne niemowlę potrafi napić się z kubeczka.

3. Jeszcze zanim skończy pierwszy rok życia zaczynamy podawać pokarmy wymagające gryzienia (chrupki kukurydziane, chlebek ryżowy itp.) i stopniowo przestajemy miksować wszystkie dania. Dziecko z zainteresowaniem powita drobno pokrojone i dobrze ugotowane warzywa, choć początkowo może je wypluwać. Trzyletni maluch powinien już umieć pogryźć praktycznie każde danie.

4. Kolejną ważną sprawą jest zachowanie zębów mlecznych do czasu ich fizjologicznej wymiany, która nastąpi pomiędzy 6-tym, a 12-tym (tak to nie pomyłka) rokiem życia. Najdłużej w ustach dziecka pozostaną mleczne czwórki i piątki, a także górne kły. Nie można zaniedbywać codziennego czyszczenia zębów mlecznych, jak również ich leczenia, jeśli zajdzie taka potrzeba.

5. Zęby mleczne mogą też być poddawane takim zabiegom profilaktycznym jak lakowanie czy lakierowanie. Ewentualną potrzebę wykonania takich zabiegów trzeba omówić z dentystą.

6. Powinniśmy też zwrócić uwagę na przyzwyczajenia dziecka dotyczące jamy ustnej i zębów. Ssanie palców, nagryzanie warg, policzków, zabawek, wciąż otwarte usta też mogą zaburzyć prawidłowy rozwój zgryzu.

7. Jeśli zadbamy jeszcze o to by nasze dziecko nie uległo urazowi powodującemu uszkodzenie lub utratę zębów, albo uszkodzenie kości szczęk lub stawów skroniowo-żuchwowych, mamy duże szanse na to, że znajdzie się ono w 25% dzieci nie potrzebujących leczenia ortodontycznego, a opieka ortodontyczna będzie polegała na okresowych kontrolach.