Odkąd pamiętam, zawsze pasjonowały mnie kamienie, minerały i ich dziwne odmiany, kształty, faktury. Z czasem pasja, zamieniła się w upodobanie do biżuterii. Ale takiej, która ukazuje piękno i czar właśnie takich skarbów. Czar kamieni…
Kwarcem, o którym już troszkę opowiadałam wcześniej, prócz odmiarw barwnych oraz kryształów górskich, ametystów, cytrynów, awenturynów, morionów, czy krystobalitów są także chalcedony i jaspisy, które jednak ze względu na swoje właściwości stanowią osobne podgrupy mineralogiczne.
Chalcedony to odmiany skrytokrystalicznego kwarcu, przy czym nazwa dotyczy właściwie tylko mlecznych lub opalizujących okazów. Tworzą one wiele barwnych odmian od szarych, sinoniebieskich do żółtawych i brunatnych. Czysty chalcedon jest biały. Wyróżnia się wiele odmian chalcedonów, o znanych nazwach jak: agaty, chryzoprazy, heliotropy, karneole, tygrysie oko czy czarne onyksy. Już same nazwy mogą się mylić, a umiejętność ich odróżniania jest już prawdziwą sztuką. Dawniej uważano, że chalcedon ma zdolność odpędzania wszelkiego zła i wzmacniania cech pozytywnych. Zawieszany był często na szyi magów i szamanów. Dzisiaj w sprzedaży jest wiele chalcedonów, często nazywanych innymi nazwami, przez co powstaje zamęt i chaos zarówno w nazewnictwie jak i w ich klasyfikacji. Sama zajmując się kamieniami od lat, mam niejednokrotnie spory problem, by przyporządkować im odpowiednie nazwy, nie mówiąc już o grupach mineralogicznych. Jedno wiem na pewno – niektóre okazy i wyroby jubilerskie są tak piękne, że można zachwycić się i oniemieć, a że ceny wcale nie przyprawiają o zawrót głowy, od czasu do czasu można sobie pozwolić na zakup.
Agaty, wielobarwne, wstęgowe odmiany chalcedonu, są jednymi z moich ulubionych kamieni (może przez fakt, że pasują do mojego imienia?). Już w starożytności były wykorzystywane do wykonywania amuletów i pieczęci (babilońskich, perskich), sygnetów (rzymskich i greckich), także kamei, gemmów, ozdabiano nimi ołtarze, naczynia, brosze i wisiory. Jednak największym uznaniem cieszyły się w baroku, z których wykonywano wówczas puzderka, tabakierki, amulety, sygnety, a nawet meble (np. sekretarzyk króla Jana III). Także i dziś są cenionym kamieniem jubilerskim oraz artystycznym (rzeźby). Odmianą agatów są głównie onyksy czy sardonyksy, przy czym chodzi tu o kamienie warstwowe. Biało-czarny onyks jest często nazywany zwyczajnym, arabskim lub czarnym. Występuje jednak również w kolorze zielonym, złotym i białym. Jest kamieniem szlachetnym przynależącym do znaku Koziorożca. Uważa się, że jest to kamień fatalistyczny.
Heliotrop jest natomiast odmianą chalcedonu plazmowego, którym na ciemnozielonym tle widoczne są czerwone plamki tlenków żelaza. Daje on czerwonawe refleksy podczas obracania po zanurzeniu w wodzie. Ciemnozielona barwa heliotropu spowodowana jest nagromadzeniem kryształów aktynolitu. Jest kamieniem półszlachetnym.
Karneol z kolei jest nazwą dla czerwonej, półprzezroczystej odmiany chalcedonu. Wykazuje on zdolność do biało-niebieskiej fluorescencji w świetle ultrafioletowym, zaś odmiana pochodząca z Indii świeci zielonkawożółtym światłem. Większość oferowanych dziś w sprzedaży karneoli to barwione i następnie poddawane działaniu wysokiej temperatury agaty. Naturalny karneol pod światło wykazuje pierzasty podział barw, zaś barwiony – strefowość. Ich kolor może odmienić każdy strój, nadając mu niebanalnej, arystokratycznej elegancji.
Tygrysie oko jest złocisto-brązową, nieprzezroczystą odmianą chalcedonu. Wykazuje optyczny efekt kociego oka w postaci wędrującej podczas poruszania kamieniem, pasowej migotliwości. Efekt ten wywołują włókniste wrostki utlenionych minerałów, będących domieszką do kwarcu. Należy do minerałów rzadkich, ale niezwykle efektownych i pięknych. Wisior z tygrysim okiem, należy do jednej z moich ulubionych jubilerskich ozdób.
Jaspis także jest odmianą chalcedonu, niekiedy jednak ze względu na ziarnistą strukturę traktuje się go jako samodzielną grupę w obrębie grupy kwarców. Sam ma tak wiele odmian, że wyróżnianie go w klasyfikacjach wydaje się być uzasadnione. Wyróżnia się: basanit (czarny), agatowy (żółto, brązowo lub zielono nakrapiany, zrośnięty z agatem), egipski (silnie żółty i czerwony), pejzażowy (brązowy, przypominający pejzaż rysunek wywołany tlenkiem żelaza), pasiasty (struktura warstwowa z szerszymi lub węższymi pasami), nadreński (biało szarawy), mookait (z różowymi lub jasnoczerwonymi chmurkami), rogowiec (szary, brązowoczerwony, rzadziej zielony lub czarny), silex (żółto i brązowoczerwono plamisty lub pasiasty) oraz unakit (zielono różowa odmiana zbudowana z kwarcu i chalcedonu). Jaspisy mienią się różnymi barwami – zielenią, żółcią, czerwienią, fioletem, brązem i bielą. W zależności od proporcji minerałów, z których jest zbudowany, jaspis posiada mniej lub bardziej cętkowaną, pełną barwnych smug powierzchnię. Z powodu swojego piękna ma szerokie zastosowanie jako materiał jubilerski i dekoracyjny. Już od średniowiecza wyrabiano z niego naszyjniki, kolczyki, bransolety, pierścionki, pieczęcie, rzeźby, a nawet ornamenty w kościołach. Osobiście nie przepadam za jaspisem, ale cóż, są gusta i guściki.
Tak oto w telegraficznym skrócie udało mi się pokazać piękno kwarcu. Wydawałoby się mało ciekawego minerału, ale tak twierdzą tylko ignoranci. Odrobina wiedzy, przybliża nam bowiem ogrom różnorodności tego kamienia i jego jubilerskie odnośniki. Myślę, że każda kobieta w tej różnorodności, odnajdzie coś, co jej się spodoba…
Agata G.
