Srebro w kremach?

Pierwsze dokumenty świadczące o wydobywaniu i pozyskiwaniu srebra ze złóż do celów leczniczych i użytkowych pochodzą z Azji Mniejszej z 2500 r. p.n.e. Dowody archeologiczne z tego okresu wskazują, iż nasi przodkowie uzyskiwali srebro z galeny, tj. siarczku ołowiu, będącego minerałem srebronośnym. Dla alchemików srebro było uosobieniem Księżyca, a jego grecka nazwa argyros oznacza: biały i lśniący. Łacińskie określenie argentum zostało zaakceptowane przez chemię współczesną i funkcjonuje do dziś.
Srebro ze swych antybakteryjnych właściwości znane było już w starożytności. Antyczni Grecy, aby zapobiec szerzeniu się chorób pokrywali talerze i kubki srebrem, wrzucali srebrne monety do kan z wodą, aby przedłużyć czas jej przydatności do spożycia, podawali również dzieciom srebrne łyżeczki do ssania, co miało je chronić przed chorobami. Historyczne zapiski sugerują, iż pierwszym związkiem srebra zastosowanym w leczeniu był azotan srebra, zwany już wówczas lapisem. Prawdopodobnie odkrył go żyjący w XV w. szwajcarski mnich Basilius Valentinus. Natomiast pierwszą wzmiankę naukową o lapisie zanotowano w publikacji „The Surgions Mate” John’a Woodall’a z 1617 roku. Książka ta stanowiła praktyczny poradnik dla chirurgów okrętowych i sugerowała stosowanie związku o zamiennej nazwie „lapis infernalis” bądź „lapis causticus” do otwierania wrzodów, leczenia ran i wysypek. Czysty azotan srebra, polecano do leczenia brodawek i wrzodów oraz chorób wenerycznych. W 1775 roku Girard zaproponował użycie azotanu srebra do leczenia trądu, a jego skuteczność w leczeniu chorób wenerycznych potwierdził licznymi badaniami J. K. Proksch w 1895 roku. W XIX wieku po raz pierwszy zastosowano 0,2% roztwór AgNO3 do leczenia oparzeń. W 1874 roku T. Billroth udowodnił silne antyseptyczne właściwości srebra wobec mikroorganizmów, stosując go wobec gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus). Niedługo po tym wydarzeniu potwierdzono antybakteryjne właściwości srebra wobec bakterii z rodzaju Streptococcus, Pseudomonas i Escherichia. W XIX wieku w Niemczech wykazano również, iż łagodny roztwór srebra działa odkażająco w przypadku zapalenia spojówek, a jednocześnie nie podrażnia śluzówki oka. W latach 40-tych XX wieku pojawił się inny środek leczniczy zawierający srebro — sól srebrowa sulfadiazyny, wykorzystywana wówczas do leczenia ran. W latach 70-tych XX wieku doktor Carl Mayer zastosował srebro w leczeniu jako środek stymulujący gojenie skóry i innych tkanek miękkich. W latach 90-tych XX wieku naukowcy zauważyli, że osoby, u których występuje niski poziom srebra jako pierwiastka śladowego, często chorują na choroby o etiologii wirusowej, bakteryjnej oraz grzybiczej. Jednak nadmiar srebra wprowadzany do organizmu może prowadzić do nekrozy tkanek wątroby, a zwiększona jego zawartość w pożywieniu powoduje u człowieka przebarwienia skóry i błon śluzowych w postaci niebieskoszarych plamek (tzw. argyria) Bosetti i współaut. (2002) w swoich badaniach dowodzą braku toksycznego wpływu srebra na komórki ludzkie (tj. limfocyty, fibroblasty i osteoblasty), a nawet twierdzą, że metal ten pobudza komórki kościotwórcze (osteoblasty) do wzmożonej aktywności. Argument ów dodatkowo budzi zainteresowanie srebrem jako czynnikiem nadającym się do użytku medycznego. Jak wskazują jednak inni badacze bezpieczeństwo stosowania srebra jest ograniczone. Prawdopodobnie koncentracja jonów srebra w płynach ustrojowych powyżej 10 mg/l może być toksyczna dla pewnych makromolekuł obecnych w ludzkim organizmie. Amerykańska Konferencja Rządowych Higienistów Przemysłowych (ACGI H) zaakceptowała wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia dla srebra: 0,1 mg/m3 w przypadku metalu oraz 0,01 mg/m3 dla związków rozpuszczalnych srebra.
Azotan srebra stosowany jest obecnie przeciwko szerokiemu spektrum mikroorganizmów, głównie do odkażania oczu u noworodków, ale specyficznie także przeciwko patogenom z rodzaju Neisseria oraz Pseudomonas. Stosowany jest w stężeniach od 0,01–10%. W rozcieńczeniu 0,01 % działa umiarkowanie przeciwbakteryjnie i ściągająco, i w tym stężeniu może być stosowany na błony śluzowe. W stężeniu 0,1% zabija większość komórek drobnoustrojów. Jony srebra mają zdolność wiązania się ze ścianą komórkową bakterii, cytoplazmą czy też otoczką. Niskie stężenia jonów Ag+ indukują zwiększony wypływ protonów poprzez błonę cytoplazmatyczną bakterii, prowadząc do całkowitej dezorganizacji tej struktury i ostatecznie do śmierci komórki. Aktywność przeciwbakteryjna jonów srebrowych jest wprost proporcjonalna do stężeń jonów Ag+ w środowisku. Roztwór 5% azotanu srebra jest stosowany z powodzeniem jako środek odkażający w rozległych oparzeniach. Rozcieńczone roztwory azotanu srebra pobudzają ziarninowanie trudno gojących się ran. Sulfadiazyna srebra natomiast służy do odkażania ran pooperacyjnych, wrzodów i oparzeń. Występuje pod postacią maści, kremów i żeli. W porównaniu z azotanem srebra, przejawia on większą skuteczność wobec mikroorganizmów, ze względu na powolne uwalnianie aktywnych kationów srebra, co zapobiega tworzeniu nieefektywnych biologicznie aglomeratów srebra. Aktualnie na rynku farmaceutycznym znaleźć można również srebro koloidalne, zwane „naturalnym antybiotykiem”, stosowane m.in. do zwalczania egzem, wysypek, łuszczyc czy trądziku. Zupełną nowością pośród medykamentów opartych na bazie srebra są immobilizowane nanoformy srebra. Preparaty srebra związane z nośnikiem krzemionkowym leżą u podstaw nowatorskiej dziedziny nauki zwanej nanotechnologią.
Zainteresowanie srebrem ze względu na jego antybakteryjne właściwości stale rośnie.  Antybakteryjne właściwości jonów srebra znalazły zastosowanie w zwalczaniu pooperacyjnych zakażeń układu moczowo-płciowego, wywoływanych najczęściej przez szczepy z rodzaju Escherichia (27%), Enterococcus (22%), Proteus (17%), Coliforms (12%) i Pseudomonas (11%). Sprzymierzeńca w srebrze upatruje także ortopedia. Badania in vitro dowodzą zwiększonej skuteczności implantów zawierających srebro, stosowanych przy złamaniach czy też stłuczeniach. Implanty zawierające srebro zapobiegają adhezji bakterii na obcych elementach wprowadzonych do makroorganizmu oraz pozytywnie wpływają na aktywność osteoblastów. Wobec tego, iż rany stanowią łatwe do kolonizacji środowisko dla patogenów, wzrasta zainteresowanie preparatami umożliwiającymi pokonanie tego niebezpieczeństwa. Naukowcy kładą nacisk na rozwój materiałów opatrunkowych (gazy, bandaży itp.) pokrytych bądź impregnowanych związkami srebra. Na rynku istnieje już kilka dostępnych kompresów na bazie srebra, pod handlowymi nazwami m.in. Contreet H, SilverCel, Aquacell Ag. Aquacel, zbudowany jest z włókien karboksymetylocelulozy sodowej i spełnia wymogi koncepcji leczenia ran w środowisku wilgotnym, a także stwarza korzystne warunki dla procesu autolizy i gojenia się ran nie powodując objawów ubocznych. Znanymi w medycynie preparatami nowej generacji są takżee: Acticoat (poliuretan inkorpowany jonami srebra) i Actisorb Plus zawierający srebro impregnowane w węglu aktywnym zamknięte w nylonowym rękawie. Inne zalety tego metalu to zdolność jego jonów do wiązania z grupami sulfhydrylowymi (SH), co hamuje oddychanie bakteryjne. Interferuje z transferem elektronów bakterii, uszkadza replikację komórek przez wiązanie z bakteryjnym DNA.

Farmaceuci pokładają również dużą nadzieję w srebrze jako suplemencie diety. W ofercie handlowej pojawiła się cała paleta suplementów diety opartych na bazie srebra koloidalnego, które zostało uznane za naturalną substancję antybiotyczną stosowaną zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu zakażeń. Ulotki informują o braku efektów ubocznych i wysokiej skuteczności przeciwgrzybicznej, przeciwwirusowej i antybakteryjnej takich preparatów srebrowych. Srebro znalazło zastosowanie także w stomatologii. Współtworzy aż w 35% plombę amalgamatową.
W porównaniu z innymi metalami ciężkimi i ich właściwościami antybakteryjnymi srebro jest użyteczne nie tylko w medycynie, ale także w innych dziedzinach życia. Wielkimi krokami wkracza do kosmetologii, gdzie dodane do kremów, maści i innych preparatów ma za zadanie wspomagać terapię przeciwtrądzikową. Produkty pielęgnacyjne, zawierające mikrosrebro wzmacniają naturalną barierę ochronną skóry. Cząsteczki srebra mają strukturę podobną do gąbki i uwalniają atomy o ładunku dodatnim, które są prawdziwymi pogromcami mikroorganizmów, ponieważ niszczą pożywkę dla bakterii i grzybów oraz zapobiegają ich rozmnażaniu.

Zastosowanie nanosrebra w kosmetyce:

1. komponent przy produkcji kosmetyków, co w sposób naturalny podnosi ich walory oraz właściwości bakterio i grzybobójcze (sam nanokoloid nawet bez przetwarzania stanowi doskonały środek m.in. jako płyn po goleniu o silnych cechach bakteriobójczych, a dodatkowo naniesiony na cerę daje wyraźne uczucie świeżości);
2. składnik kremów podnosi ich właściwości bakteriobójcze (antybakteryjne) i walory użytkowe (kremy nawilżające), ponadto przedłuża trwałość produktów;
3. płyn do płukania jamy ustnej, żele antybakteryjne, toniki antybakteryjne, płyny i żele do kąpieli i po goleniu, szampony, wody kolońskie, wody toaletowe;
4. chusteczki antybakteryjne, chusteczki do demakijażu, chusteczki do higieny intymnej;
5. kosmetyki do walki z trądzikiem;
Kosmetyki zawierające srebro są odpowiednie niemalże dla wszystkich osób. Badania konsumenckie potwierdzają, że srebro jest dobrze tolerowane i ma na tyle skuteczne działanie bakteriobójcze, że poskramia nawet bardzo odporne bakterie. Produkty zawierające srebro poleca się osobom, które cierpią z powodu suchej, zanieczyszczonej lub wrażliwej skóry. Z dobroczynnego działania srebra powinny korzystać osoby cierpiące na neurodermię (atopowe zapalenie skóry), bo ich skóra jest przeważnie siedliskiem wielu bakterii. Zastosowanie mikrosrebra powstrzymuje ponoć powstawanie tak zwanej rybiej łuski, z którą borykają się atopicy.