Rak jamy ustnej od miłości oralnej?

Wirus brodawczaka ludzkiego, przenoszony z człowieka na człowieka na skutek uprawiania seksu oralnego jest czynnikiem etiologicznym w powstaniu raka jamy ustnej u osób uprawiających seks z wieloma partnerami lub partnerkami.
Rak jamy ustnej najczęściej lokalizuje się w obrębie języka (50%) i dna jamy ustnej (15–20%), rzadziej obserwowany jest na policzku czy podniebieniu. Najczęstszym typem histopatologicznym nowotworu złośliwego jamy ustnej jest rak płaskonabłonkowy, rzadziej rak podstawnokomórkowy, wrzecionowatokomórkowy, gruczołowy oraz czerniak.
Z roku na rok zwiększa się liczba osób, u których rozpoznawany jest rak jamy ustnej. Szacuje się, że na całym świecie zapada na tę chorobę ok. 500 tys. osób w ciągu roku. Czynnikiem, który w największym stopniu decyduje o dalszym rokowaniu u chorego, jest wczesne wykrycie nowotworu. Rak jamy ustnej rozpoznany i leczony we wczesnym stadium choroby nowotworowej daje szansę przeżycia na poziomie 80–90%. Niestety, chorzy na raka jamy ustnej zgłaszają się najczęściej do lekarzy z powodu trudności w połykaniu pokarmów i dolegliwości bólowych – czyli wtedy, gdy stan zaawansowania procesu nowotworowego jest już znaczny. Zdecydowana większość przypadków raka jamy ustnej wykrywanych jest zbyt późno, co sprawia, że śmiertelność jest wysoka i wynosi 50% u osób, u których rozpoznano raka 5 lat od zachorowania. Niektóre nowotwory zlokalizowane w obrębie głowy i szyi są dobrze widoczne i powinny zostać zauważone przez lekarzy i lekarzy dentystów podczas wizyt w gabinetach i przychodniach, jednak wydaje się, że lekarze nie reagują na widoczne zmiany patologiczne. Badania epidemiologiczne pozwoliły na określenie czynników odpowiedzialnych za powstawanie nowotworów w obrębie głowy i szyi.

1. palenie tytoniu,
2. zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (human pa­pil­lomavirus – HPV)
3. i picie alkoholu.
Wirus brodawczaka ludzkiego to typowy wirus proliferacyjny, co oznacza, że namnaża się tylko w komórkach proliferujących. Jest przenoszony przez kontakt z zakażonymi wydzielinami. Wrotami zakażenia tym wirusem są układ oddechowy, układ rozrodczy i skóra. Obecnie uważa się, że na całym świecie duża populacja ludzi jest zakażona tym wirusem. Poznano już ponad 100 typów wirusa brodawczaka ludzkiego. U większości ludzi, u których na błonach śluzowych obecny jest wirus brodawczaka ludzkiego, zakażenie przebiega bezobjawowo. Udowodniono, że okres półtrwania zakażenia dla wirusów brodawczaka ludzkiego, które są niskoonkogenne, wynosi 4–5 miesięcy, natomiast dla wirusów wysokoonkogennych 8–10 miesięcy. Zakażenie wirusem HPV związane jest zawsze z dużym ryzykiem wystąpienia raka płaskonabłonkowego (squamous cell carcinoma – SCC) w różnych częściach organizmu ludzkiego. Niektórzy autorzy uważają, iż wykrycie w normalnej błonie śluzowej jamy ustnej wirusa brodawczaka ludzkiego może świadczyć o tym, że za ok. 20–30 lat rozwinie się w niej rak płaskonabłonkowy jamy ustnej. Pomimo iż wirusy HPV-6 i HPV-11 uważane są za wirusy o małym potencjale onkogennym, to u ludzi nimi zakażonych obserwowano także duży odsetek raków płaskonabłonkowych w obrębie szyi i głowy (raki wargi, gardła, migdałków, krtani i górnego odcinka przełyku). Infekcja tymi dwoma typami wirusa HPV związana jest z występowaniem u osób zakażonych zmian brodawczakowych w jamie ustnej, gardle i krtani. W innych badaniach stwierdzono obecność wirusa o dużym potencjale onkogennym – HPV-16 – u chorych z rakiem płaskonabłonkowym jamy ustnej.
W badaniach przeprowadzonych między wrześniem 1991 roku, a wrześniem 1993 roku, przebadano mężów kobiet zdrowych i chorych na raka szyjki macicy. Wykonano serologiczne badania chorób zakaźnych przenoszonych drogą płciową, pobrano materiał z narządów moczowo-płciowych do badań na zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego i przeprowadzono ankietę. W badaniu stwierdzono obecność onkogennych wirusów HPV u kobiet uprawiających seks za pieniądze, a także większe ryzyko wystąpienia raka szyjki macicy u kobiet mających jednego partnera seksualnego w przypadku, gdy korzystał on z usług seksualnych kobiet uprawiających seks bez zabezpieczenia. Badanie pokazało, że kobiety uprawiające seks za pieniądze są rezerwuarem onkogennych typów wirusa brodawczaka ludzkiego, a mężczyźni korzystający z ich usług przenoszą tego wirusa na żony, powodując wystąpienie u nich raka szyjki macicy. Natomiast w badaniu Munoza i wsp. stwierdzono istotną statystycznie korelację pomiędzy występowaniem raka szyjki macicy i raka penisa, a nowotworami złośliwymi jamy ustnej. Także w innych badaniach udowodniono, że nowotwory regionu głowy i szyi są częściej obserwowane u chorych, którzy mieli więcej niż jednego partnera seksualnego, praktykowali seks oralny, mieli wczesny okres inicjacji seksualnej, a dodatkowo w wywiadzie inne choroby zakaźne przenoszone drogą płciową. Stwierdzono, że stosowanie przez mężczyzn prezerwatyw podczas przypadkowych kontaktów seksualnych zapobiega infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego i może przyczynić się do zmniejszenia zapadalności na nowotwory szyjki macicy i regionu głowy i szyi.

Przypuszcza się, że zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego będą występować coraz częściej i będą stanowić coraz większy problem zarówno ze społecznego, jak i medycznego punktu widzenia, dlatego coraz ważniejszą rolę powinna odgrywać w naszym społeczeństwie promocja zdrowia. Tymczasem badania przeprowadzone w 2009 roku wśród pacjentów Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. dr. Mikołaja Pirogowa w Łodzi wskazują, że istnieje olbrzymi problem związany z wiedzą pacjentów na temat możliwego rakotwórczego wpływu zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego w etiologii raka jamy ustnej. Zdecydowana większość badanych nie wie o związku praktykowania seksu oralnego z wieloma partnerami seksualnymi z możliwym ryzykiem powstania raka jamy ustnej. Wydaje się również, że większość respondentów uważa seks oralny za bezpieczniejszy od seksu tradycyjnego. Badani nie wiedzą o możliwym przenoszeniu wirusa brodawczaka ludzkiego podczas seksu oralnego.
Mimo że nowotwory jamy ustnej stanowią w Polsce ok. 4% wszystkich zachorowań na nowotwory i znajdują się na 8 miejscu pod względem częstości występowania, to wciąż brak jest akcji informacyjnych związanych z czynnikami etiologicznymi i profilaktyką tych nowotworów. Rokowanie w raku jamy ustnej jest uzależnione przede wszystkim od stopnia zaawansowania procesu nowotworowego, lokalizacji guza i stanu regionalnego układu chłonnego. Ważne jest, aby w przypadku stwierdzenia przez lekarzy patologicznych zmian w obrębie jamy ustnej, chorzy zostali jak najszybciej skierowani celem dalszej diagnostyki i leczenia do poradni chirurgicznych lub onkologicznych. Zadaniem lekarzy i lekarzy dentystów powinna być przede wszystkim promocja zdrowego stylu życia i informowanie o czynnikach ryzyka związanych z uprawianiem seksu z osobami nieznanymi. Lekarze ginekolodzy powinni informować kobiety, u których rozpoznano raka szyjki macicy, o konieczności wykonywania badań kontrolnych jamy ustnej przez ich partnerów seksualnych. Wydaje się, że obowiązkiem rządu Rzeczypospolitej Polskiej powinno być wprowadzenie do szkół przedmiotu „promocja zdrowia” i „edukacja sek­sualna”, celem przekazywania osobom młodym informacji o epidemiologicznych zagrożeniach związanych z nowotworami i życiem seksualnym. Pozytywny wpływ działań profilaktycznych w zwalczaniu nowotworów jamy ustnej potwierdzono w badaniach klinicznych w krajach wysoko rozwiniętych.