Osteoartroza – jak z nią wygrać?
Zwyrodnienie stawów (osteoartroza) staje się obecnie coraz poważniejszą kwestią ze względu na zjawiska dotykające znacznej części społeczeństwa: otyłość, brak ruchu lub jego monotonne powtarzanie, urazy komunikacyjne i sportowe. W niektórych krajach choroba ta dotyka przeszło 20% populacji osób powyżej czterdziestego roku życia, powodując ból oraz dysfunkcję narządu ruchu.
Gdzie czyha wróg?
Osteoartroza może występować w każdym stawie, w którym znajduje się chrząstka szklista, jednak najczęściej zmiany dotyczą poddanych największym obciążeniom stawów kończyn dolnych – biodrowego i kolanowego. Na ich obciążenie istotny wpływ ma masa ciała pacjenta. Wcześnie powstała nadwaga (między dwudziestym a dwudziestym dziewiątym rokiem życia) może prowadzić do częstszego występowania zmian zwyrodnieniowych już po przekroczeniu pięćdziesiątego roku życia. Problem jest dość poważny, ponieważ proces chorobowy dotyka mięśni, aparatu torebkowo-więzadłowego stawu, powierzchni stawowych, warstwy podchrzęstnej kości, a nierzadko również sąsiadujących stawów.
Metody leczenia choroby zwyrodnieniowej
W leczeniu zmian zwyrodnieniowych stawów, poza metodami inwazyjnymi, stosuje się szeroki wachlarz metod nieoperacyjnych. Główne cele leczenia to:
· redukcja bólu
· poprawa funkcji motorycznej kończyny.
Do najczęstszych metod służących redukcji objawów zwyrodnienia i poprawie komfortu życia pacjentów można zaliczyć farmakoterapię, fizykoterapię, rehabilitację oraz redukcję masy ciała, a także stosowanie różnego rodzaju protez lub przyrządów ortopedycznych.
Leki przeciwbólowe
Leczenie przeciwbólowe ma na celu nie tylko eliminację lub minimalizację bólu, lecz również poprzez jego redukcję zmniejszenie odruchowego napięcia mięśni.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne
Gdy oprócz bólu występuje obrzęk, wysięk lub wzmożone ucieplenie stawu, pojawiają się wówczas wskazania do zastosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Należy je aplikować bardzo ostrożnie osobom z przebytą chorobą wrzodową, chorobami nerek, nadciśnieniem tętniczym oraz zaburzeniami krzepliwości krwi.
Steroidowe leki przeciwzapalne
Steroidowe leki przeciwzapalne są ważną, ale i niebezpieczną bronią w walce z chorobą zwyrodnieniową. Są to preparaty hormonalne o bardzo silnym działaniu przeciwzapalnym w zależności od sposobu podania – miejscowym bądź ogólnym. Przeciwwskazaniami do zastosowania tej metody są stany zakaźne ostre (bateryjne, grzybicze, wirusowe), choroba wrzodowa żołądka, nasilona osteoporoza, zaburzenia psychiczne, niewydolność nerek, jaskra oraz cukrzyca.
Kwas hialuronowy – nadzieja na zdrowe stawy?
W ostatnich latach wprowadzono do leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów kwas hialuronowy – główny składnik płynu stawowego. W warunkach fizjologicznych hialuronian (sól kwasu hialuronowego) jest związkiem syntetyzowanym i wydzielanym do płynu stawowego przez komórki błony maziowej – synowiocyty. Warunkuje on lepko-sprężyste właściwości płynu stawowego oraz odgrywa istotną rolę w prawidłowym ruchu stawu. W przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów zmniejsza się stężenie hialuronianu. Stąd też postanowiono uzupełnić ubytki kwasu hialuronowego jego syntetycznym odpowiednikiem wprowadzanym dostawowo w iniekcjach. Wiskosuplementacja to właśnie metoda polegająca na dostawowej suplementacji kwasu hialuronowego w bezbolesnych iniekcjach, podawanych w odstępach siedmiodniowych i powtarzanych od trzech do pięciu razy. Taki zabieg powoduje wzrost lepkości i elastyczności płynu stawowego, jego odżywienie oraz zwiększenie „śliskości” chrząstki stawowej, co poprawia warunki biomechaniczne stawu. Substancja ta zapewnia płynny ruch i zmniejsza tarcie powierzchni stawowych, a jednocześnie jest źródłem związków odżywczych dla chrząstki. Zaletą kwasu hialuronowego jest prawie całkowity brak efektów ubocznych. Największa zauważalna poprawa występuje u pacjentów z pierwszym stopniem zmian radiologicznych w stawie (do ok. 90%), ale nawet u pacjentów z czwartym stopniem zaawansowania choroby dochodzi do znacznego złagodzenia dolegliwości (ok. 40–50%). Co ciekawe, przy drugiej serii iniekcji pacjenci zgłaszają znacznie szybszą poprawę i zmniejszenie dolegliwości bólowych (ok. 80%).
Inna nowoczesna metoda stosowana w ostatnich latach – doustne podawanie siarczanu chondroityny, który ma pełnić funkcję ochronną wobec chrząstki stawowej – nie posiada wiarygodnie potwierdzonej wartości terapeutycznej w postaci doniesień naukowych.
Fizykoterapia
Poza farmakoterapią, w leczeniu osteoartrozy ogromną rolę odgrywa fizykoterapia połączona z odpowiednią rehabilitacją. Wielu autorów podkreśla postępujące w trakcie choroby przykurcze stawów, osłabienie mięśni oraz ogólne osłabienie kondycji pacjentów, także psychicznej, co z kolei znacznie utrudnia i spowalnia leczenie.
Leczenie zachowawcze może przebiegać w kilku niezależnych od siebie płaszczyznach. Efektywność omówionych metod jest różna. Tak duża liczba ich odmian wciąż świadczy o braku jednego skutecznego sposobu leczenia. Dlatego też należy stosować kombinacje metod zaakceptowanych przez pacjenta.
Przyczyny choroby zwyrodnieniowej stawów:
- przeciążenia stawów
- urazy wypadkowe
- intensywny trening sportowy
- zaburzenia neurologiczne
- otyłość.
Ruch to zdrowie!
W osteoartrozie rehabilitacja ruchowa jest niezwykle istotna, gdyż zapobiega zahamowaniu odżywiania stawów przez organizm, usztywnieniu, zanikom mięśni i wiotczeniu więzadeł.
www.croma.pl
opracowanie:
lek. med. Witold Miecznikowski
specjalista chirurg ortopeda-traumatolog, asystent Kliniki Ortopedii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.
lek. med. Marcin Drygalski
asystent Kliniki Ortopedii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.
