Hormony młodości – co jeść aby wyglądać młodo i pięknie?

Przenoszone przez nie wiadomości mogą odczytać i zrozumieć tylko komórki, które są ich adresatami, tzw. receptory. Produkcją hormonów zajmują się gruczoły. Z gruczołów substancje te przedostają się do krwi, by wraz z nią dotrzeć do miejsca przeznaczenia. O ile przez układ nerwowy informacje biegną w tempie błyskawicy, hormony przenoszą je znacznie wolniej i potrzebują na to więcej czasu. No dobrze, ale co wspólnego mają hormony z młodością? Otóż bardzo wiele. Dopóki kwitnie nasza gospodarka hormonalna, kwitniemy i my. Procesy starzenia się organizmu rozpoczynają się wraz ze spadkiem produkcji niektórych hormonów, co w pewnym wieku jest zjawiskiem naturalnym. Chodzi tutaj o konkretne hormony – przede wszystkim o wytwarzane z cholesterolu tzw. hormony sterydowe, do których należą m.in. hormony płciowe: żeńskie estrogeny i męski testosteron. To ich niedobór powoduje szereg niekorzystnych zmian, które obserwujemy w starzejącym się organizmie: powstawanie zmarszczek, odkładanie się tkanki tłuszczowej kosztem tkanki mięśniowej, odwapnienie kości, rozwój miażdżycy. Nic więc dziwnego, że gałąź medycyny o nazwie ginekologia endokrynologiczna czy endokrynologia, poświęca hormonom bardzo dużo uwagi.

Według specjalistów przepustką do długowiecznej młodości są: odpowiednie odżywianie, zdrowy styl życia i właśnie prawidłowa gospodarka hormonalna. A tę ostatnią próbuje się regulować, uzupełniając brakujące hormony.

To może wydawać się proste: wystarczy podać odpowiedni hormon w odpowiedniej ilości, aby utrzymywał się on na takim poziomie jak u młodego człowieka… Często te same hormony działają w inny sposób na młody organizm niż na organizm starszy, i o ile dla pierwszego mogą być dobrodziejstwem, w drugim mogą narobić poważnych szkód. Poza tym ich poziom zmienia się niemal z każdą minutą i wpływa na niego tak wiele czynników, że dobranie odpowiedniej dawki wymaga dużej wiedzy. Warto pamiętać, że hormony stosujemy we wszystkich dziedzinach medycyny. A więc zarówno dla ratowania życia ludzkiego, jak i w kardiologii, chirurgii, ginekologii czy endokrynologii. Decyzja o podjęciu terapii hormonalnej powinna być poprzedzona bilansem korzyści i ryzyka.

To najważniejsze żeńskie hormony płciowe. Występują w naszym organizmie w trzech postaciach: estradiolu, estriolu i estronu, przy czym najaktywniejsza jest ta pierwsza. To one przygotowują organizm do zajścia w ciążę (pod ich znakiem upływa pierwsza połowa kobiecego cyklu), a przy okazji oddają nam ogromne przysługi: im zawdzięczamy promienną, dobrze nawilżoną cerę albo długoletnią ochronę przed chorobami serca i osteoporozą. Są produkowane przede wszystkim przez jajniki, a także w niewielkich ilościach przez korę nadnerczy i męskie jądra. Bo i mężczyznom jest potrzebna pewna ilość estrogenów – bez nich nie dojrzewałyby plemniki i nie byłyby wystarczająco ruchliwe.

U kobiet po menopauzie wytwarzanie estrogenów spada niemal do zera, co jest przyczyną większości towarzyszących jej dolegliwości: uderzeń gorąca, zmiennych nastrojów, depresji, wysychania błon śluzowych (np. zespołu suchego oka lub problemów w życiu  spowodowanych suchością pochwy), a także zmniejszenia produkcji kolagenu – coraz bardziej widoczne zmarszczki, i ubytku masy kostnej. Niedobór estrogenów czyni nas podatnymi na choroby układu krążenia i zmiany degeneracyjne w mózgu (np. chorobę Alzheimera).
Hormony żeńskie, przede wszystkim estrogeny, stosowane są przede wszystkim w okresie przekwitania kobiet. Naturalnie nie u wszystkich. Trzeba mieć odpowiednią wiedzę lekarską, aby je właściwie, z korzyścią dla pacjentki zastosować. Zateca się także ze względów profilaktycznych, gdyż mogą one chronić przed podwyższonym poziomem cholesterolu, a tym samym przed chorobami układu krążenia, z zawałem serca na czele, a także przed nowotworami i osteoporozą. Przed kilku laty ukazały się wyniki badania WHI (The Women’s Health Initiative), dotyczące wpływu hormonalnej terapii zastępczej na zdrowie kobiet w wieku pomenopauzalnym. Okazało się później, że w badaniach tych uczestniczyły kobiety w zaawansowanym wieku, otyłe, z chorobami nowotworowymi w rodzinie. Naturalnie wyniki tych badań nie mogą być poprawne. W związku z tym oceniono jedynie, że przy stosowaniu hormonów u kobiet w wieku menopauzalnym należy właściwie dobierać pacjentki do ich stosowania, a terapię powinno się indywidualizować. Na pewno decyzję o jej przyjmowaniu powinien poprzedzić bardzo dokładny bilans korzyści i ryzyka. Obecnie następuje wyraźny powrót do terapii hormonalnej wieku menopauzalnego – nawet wśród kobiet, które po opublikowaniu wyników badań WHI ją przerwały.

Pod względem znaczenia to drugi, po estrogenach, kobiecy hormon płciowy. U kobiet powstaje przede wszystkim w jajnikach, a najpóźniej po menopauzie jego produkcja niemal ustaje. U mężczyzn jest wytwarzany przez nadnercza. Stanowi punkt wyjścia dla produkcji innych hormonów – m.in. osławionego DHEA, ale spełnia też i samodzielne funkcje. Najważniejsza to podtrzymywanie ciąży. Specjalistów od odmładzania progesteron interesuje głównie ze względu na oddziaływanie na skórę i tkankę łączną. Zapobiega bowiem rozpadowi kolagenu i przedłuża życie komórek. Ma też korzystny wpływ na funkcjonowanie mózgu. Syntetyczny progesteron – tzw. gestagen wchodzi w skład preparatów stosowanych w hormonalnej terapii zastępczej. Ma przeciwdziałać niekorzystnym skutkom przyjmowania estrogenów, np. przyrostowi wagi.

Pod tym tajemniczym skrótem kryje się trudna do wymówienia nazwa: dehydroepiandrosteron. Ten hormon jest wytwarzany z cholesterolu głównie przez nadnercza. Organizm przekształca go później w hormony płciowe, przede wszystkim w testosteron i estrogeny. Jego produkcja osiąga szczyt około 25-tego roku życia, a potem stopniowo spada, około 50-tego roku życia stanowi zaledwie jedną trzecią wartości maksymalnej, około 80-tego roku życia – 10%.
DHEA przypisuje się wiele dobroczynnych działań: ma zapobiegać odkładaniu się tkanki tłuszczowej, zwłaszcza szczególnie niebezpiecznej dla zdrowia otyłości brzusznej, utracie siły mięśni i wytrzymałości, demineralizacji kości, obniżać poziom cholesterolu, podtrzymywać funkcje zapobiegać bezsenności. Poza tym wzmacniać układ immunologiczny i utrzymywać w normie poziom cukru we krwi. Jednak oficjalna medycyna z dużym dystansem odnosi się do tych zalet. Nie kwestionuje tego, że uzupełnianie DHEA może pomóc młodym mężczyznom cierpiącym na jego niedobór i znacząco podnieść jakość ich życia. Ale na razie, według jej stanowiska, brakuje dowodów na to, że dobroczynne działanie rozciąga się także na starsze osoby. A z powodu braku badań trudno ocenić ryzyko związane z jego stosowaniem.

Ten hormon reguluje nasz rytm snu i czuwania. Jest wydzielany nocą, natomiast za dnia jego produkcja ustaje. Wytwarzająca go szyszynka reaguje bowiem na zmiany natężenia światła rejestrowane przez siatkówkę oka. Około 45-go roku życia znacząco spada produkcja melatoniny i zdaniem naukowców, to może być przyczyną zaburzeń snu u osób starszych. Dlaczego akurat ten hormon stał się przedmiotem zainteresowania specjalistów od anti-agingu? Po pierwsze, dlatego że niedobór snu przyspiesza procesy starzenia się organizmu i osłabia układ immunologiczny. Po drugie, i chyba ważniejsze, ponieważ melatoninie przypisuje się właściwości przeciwutleniające (ma być antyoksydantem 50 razy silniejszym od witaminy C). Nie do końca rozstrzygniętą kwestią pozostaje jej związek z powstawaniem nowotworów. Większość badań wskazuje na to, że może im zapobiegać. U kobiet z rakiem piersi i mężczyzn z rakiem prostaty stwierdzano bowiem obniżony poziom tego hormonu. Jednak znów oficjalna medycyna pozostaje dość powściągliwa w ocenach. Potwierdza, że krótkotrwałe przyjmowanie melatoniny pomaga regulować rytm dobowy w szczególności u osób zmieniających strefy czasowe. Ale raczej odradza długotrwałe przyjmowanie jej preparatów, gdyż trudno powiedzieć, czy w dłuższym okresie nie powoduje działań niepożądanych. A co do jej odmładzających walorów… Na razie związek między przyspieszeniem procesów starzenia, a spadkiem poziomu melatoniny stwierdzono w badaniach przeprowadzonych na myszach. Czy ta prawidłowość przekłada się na ludzi? Jeszcze nie wiadomo.

To za jego sprawą w dniu swoich 18-tych urodzin jesteśmy 3-4-krotnie więksi niż w momencie przyjścia na świat i w okresie wzrostu organizm daje sobie radę z dostarczaniem potrzebnej nam energii. Później, między 25. a 65. rokiem życia, przysadka mózgowa zmniejsza jego produkcję do 1/3-1/4 wyjściowej wartości. Jednak także dorośli potrzebują  hormonu wzrostu i również u nich obserwuje się jego niedobory. Tylko nie tak łatwo je zauważyć. Pierwszymi niepokojącymi objawami są: brak energii, problemy z koncentracją i spadek libido, a także gorsza kondycja fizyczna. Jeśli badania wykażą znaczny niedobór hormonu wzrostu, podaje się go organizmowi „z zewnątrz”. W takiej sytuacji aż sześciokrotnie wzrasta ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia, a także pogarsza się mineralizacja kości, co w dłuższej perspektywie grozi osteoporozą. Ponoć możemy sami w pewnych granicach zwiększyć produkcję tego hormonu. Wystarczy… pościć. Specjaliści od anti-agingu zalecają przynajmniej dwa razy w tygodniu wykreślić kolację z harmonogramu posiłków. Według nich jeśli po godzinie 16-tej nie jemy stałych pokarmów (musi być zachowany 14-godzinny odstęp między ostatnim posiłkiem a pobudką następnego dnia),
organizm ma czas na regenerację, może przestawić się na inny tryb funkcjonowania i wydziela zwiększone ilości hormonu wzrostu. Wpływ na jego poziom mają także: ruch, zdrowa dieta i wystarczająca ilość snu.

Co mają ze sobą wspólnego harmony i sen? Okazuje się, że bardzo wiele. Otóż odpowiednio długi i pokrzepiający sen reguluje przemianę materii i naszą gospodarkę hormonalną. Za to bezsenne noce, wystarczy kilka z rzędu, w dosłownym znaczeniu tego słowa dodają nam lat, wprowadzając chaos w te delikatne, łatwe do rozregulowania sfery. Istnieją na to naukowe dowody: wyniki badań osób notorycznie niewyspanych są takie, jak u znacznie starszych od nich ludzi. Dotyczy to choćby regulacji poziomu cukru we krwi. Bezsenne noce narażają nas na otyłość, cukrzycę i nadciśnienie tętnicze. Zmniejszają wydzielanie hormonów tarczycy, z kolei pobudzają produkcję niszczących w dłuższej perspektywie hormonów stresu. Jednak pocieszające jest to, że wystarczy się porządnie wyspać, aby „odmłodnieć”. Naukowcy udowodnili, że za sprawą specjalnie przedłużonego leczniczego snu stężenie hormonów i parametry krwi mogą osiągnąć wartości korzystniejsze niż po ośmiogodzinnym nocnym wypoczynku. Przeciętny Europejczyk przesypia jednak tylko siedem i pół godziny. To zdaniem specjalistów za mało, aby organizm mógł się w pełni zregenerować.

Nie kojarzymy ich może od razu z młodzieńczą energią i wiotkim ciałem, ale nie bez przyczyny wspominamy o nich akurat w tym miejscu. Po pierwsze, dlatego że bez ich organizm nie dałby sobie rady z wieloma podstawowymi zadaniami. Hormony tarczycy regulują bowiem przemianę materii, pracę serca, temperaturę ciała, aktywność mięśni i wzrost, albo przynajmniej w tym współuczestniczą. Ich poziom wpływa również na naszą kondycję psychiczną. W odróżnieniu od opisanych wcześniej hormonów, ich produkcja nie zmniejsza się wraz z wiekiem, fizjologicznie powinna utrzymywać się na stałym poziomie. Tylko że… no właśnie, dochodzimy do drugiego powodu, dla którego się tutaj znalazły…
U wielu kobiet po przekroczeniu 40-tego roku życia rozwija się niedoczynność tarczycy. To oznacza, że nie wytwarza ona hormonów w takiej ilości, w jakiej są potrzebne. A objawia się to ciągłym zmęczeniem, brakiem energii, przybieraniem na wadze z racji spowolnionej przemiany materii, utratą zainteresowania. Te objawy często bywają zrzucane na karb naturalnego procesu starzenia się organizmu i przyczyna ich występowania pozostaje nie odkryta. Tymczasem jeśli rzeczywiście mamy do czynienia z tym zaburzeniem, wystarczy dostarczać organizmowi z zewnątrz hormonów tarczycy w formie preparatów, aby te dolegliwości ustąpiły i aby tym samym odjąć sobie parę lat. Również zbyt wysoki poziom estrogenów może wpływać hamująco na aktywność hormonów tarczycy i wywoływać objawy niedoczynności tego ważnego gruczołu.

Hormony ukryte w roślinach

W dobie Internetu preparaty medyczne stały się ogólnodostępne. Lekarze jednak przestrzegają przed eksperymentowaniem na sobie i kupowaniem preparatów hormonalnych z niepewnych źródeł. Podobnie z przywożeniem ich ze Stanów Zjednoczonych, gdzie z racji inaczej skonstruowanego prawa melatoninę czy DHEA można kupić w drogeriach, a nawet na stacjach benzynowych. Pa pierwsze, nigdy nie możemy być pewni jakości takiego preparatu, po drugie, należy je przyjmować pod kontrolą lekarza i w ustalonej przez niego dawce.