Wazektomia u mężczyzn: czy jest odwracalna?

Antykoncepcja mężczyzn nie jest w Polsce zbyt popularnym tematem. To prawda. Jeśli mężczyzna myśli o antykoncepcji, to decyduje się głównie na prezerwatywę, ale przecież to metoda sprzed trzydziestu lat. Świat idzie naprzód, pojawiają się nowe możliwości, o których, niestety, mało kto wie. Wazektomia jest to prosty zabieg chirurgiczny polegający na przecięciu i podwiązaniu nasieniowodów (przewodów, przez które przepływają plemniki). Mało się o niej słyszy w Polsce, ale w Niemczech, Anglii, Stanach Zjednoczonych czy Szwajcarii znana i stosowana jest od półwiecza. Jest to najtańsza, a jednocześnie najbardziej skuteczna metoda antykoncepcyjna dla mężczyzn, którzy chcą mieć pewność, że nie zostaną ojcami.

Wazektomia jest przeprowadzana w znieczuleniu miejscowym, co oznacza, że pacjent przez cały czas jest przytomny. Lek znieczulający zostaje wstrzyknięty w skórę moszny oraz wokół nasieniowodów. Nie ma żadnych wstrzyknięć w okolice jąder. Dyskomfort przy znieczuleniu trwa około 5 sekund. Efekt znieczulenia pojawia się już po kilku sekundach. Po znieczuleniu zabieg jest zupełnie bezbolesny.

Celem zabiegu jest oddzielenie lub zablokowanie nasieniowodów, aby plemniki nie mogły wydostać się z ciała mężczyzny. Zabieg jest prosty: powrózki nasienne są znieczulane, nasieniowód jest lokalizowany pod skórą moszny i zaciskany, mosznę otwiera się skalpelem, nacinając ją na około centymetr, nasieniowód jest przecinany, usuwa się jego fragment o długości około centymetra, zakończenia się zamyka i podwiązuje. Następnie zaszywa się skórę i powtarza zabieg po drugiej stronie.

Stosowana jest też nowa technika „bez skalpela” co oznacza, że skóra nie jest przecinana lecz rozwarstwiana ostrym narzędziem, co umożliwia odsłonięcie nasieniowodów. Następnie nasieniowody są przecinane i odcinek o długości ok. 2 cm zostaje usunięty. Obydwa kikuty nasieniowodów są zawiązywane nicią chirurgiczną, która ulega absorpcji i znika po 12 tygodniach. Nie są używane szwy na skórę moszny. Goi się ona po kilku dniach. Operacja jest przeprowadzana po obu stronach. Należy stosować wysokie ułożenie moszny w spodenkach typu slipy przez tydzień po operacji. Operacja trwa około 20 minut, ale czas pobytu w klinice wynosi ok. 1 godziny. Osoba towarzysząca może czekać w poczekalni. Nie zaleca się prowadzenia samochodu po operacji. Nie należy pić alkoholu w dniu operacji. Po powrocie do domu zaleca się wziąć tabletki leku przeciwbólowego (ale bez aspiryny) i  spędzić resztę dnia w łóżku. Następnego dnia można poruszać się w sposób umiarkowany, można też prowadzić samochód. Ważne aby nie doprowadzać do ucisku i urazu moszny przez kilka dni. Do pracy w biurze można powrócić po 4 dniach, a do pracy fizycznej po tygodniu, ale sport i jazdę na rowerze można rozpocząć dopiero po 2 tygodniach.

Po usunięciu opatrunku czwartego dnia po zabiegu można rozpocząć współżycie. Badanie nasienia (aby sprawdzić czy jest wolne od plemników) przeprowadza się w 12-stym i 14-stym tygodniu po operacji jeżeli mężczyzna ma 34 lata lub mniej, oraz w 16-stym i 18-stym tygodniu po operacji jeżeli ma 35 lat i więcej. Po otrzymaniu wyników badań nasienia – i nie będzie tam obecności plemników – można przerwać stosowanie dotychczasowej antykoncepcji. Cena wazektomii wraz z konsultacjami przed i po zabiegu wynosi 2000 zł.

Od momentu powstania tej uproszczonej techniki „eliminującej użycie skalpela, metoda ta rozwija się i jest szeroko stosowana i popularna w niektórych krajach. Wykonuje się ją mniej inwazyjnie. W porównaniu do tradycyjnej wazektomii technika ta zapewnia wiele korzyści, np.: brak szwów, skrócenie czasu zabiegu i rehabilitacji, zmniejszenie ryzyka krwawienia, mniejszy dyskomfort i większą skuteczność, dzięki czemu jest coraz szerzej akceptowana na całym świecie. W Indiach technika „bez skalpela” została zaakceptowana przez bardziej wykształconych mężczyzn, co spowodowało trzykrotnie większy wzrost akceptacji niż w przypadku jej konwencjonalnego odpowiednika wazektomii. Jednak podobne jak tradycyjna wazektomia, metoda „bez skalpela”, także nie gwarantuje 100 procentowej rewazektomii, ale jak już wspomniano można wykorzystać jedną z metod in vitro, lub zamrozić nasienie.

Niestety mogą się pojawić. Ponieważ jest to „rzeczywista” operacja potencjalnie mogą wystąpić pewne komplikacje.

Mogą to być:

1. Niewielkie krwawienie (jest zupełnie normalne po operacji). W niektórych przypadkach krwawienie następuje do moszny, a krwiak wchłania się dopiero kilka tygodni po operacji. Ta część ciała jest potencjalnie „brudna”, ale w przypadku przestrzegania zaleceń rana powinna zagoić się prawidłowo. Jeżeli wystąpi infekcja zalecane są antybiotyki. Infekcja występuje u mniej niż 5% pacjentów.
2. Jeżeli badanie nasienia wykaże obecność niewielkiej ilości plemników należy kontynuować stosowanie dotychczasowej antykoncepcji i przeprowadzić 2 następne badania nasienia 8 tygodni później, dopóki nie będą one czyste.
3. Jeżeli badane nasienie wykazuje normalną ilość plemników możliwe jest, że operacja została przeprowadzona nieskutecznie i należy ją powtórzyć. Zdarza się to nie częściej niż 1 przypadku na 1000 operacji.
4. Inną przyczyną obecności plemników w spermie po operacji jest to, że rozcięta i oddzielone kikuty nasieniowodów mogą się ponownie połączyć i zrekanalizować.
Teoretycznie rekanalizacja może wystąpić w jakimkolwiek czasie nawet 10 lat po operacji i wtedy mężczyzna może być zdolny do zapłodnienia partnerki. Szansa na takie zdarzenie wynosi 1 na 2000-7000 operacji. Istotne jest, że częstość wystąpienia ciąży po wazektomii jest o wiele mniejsza niż po innych formach antykoncepcji.

5. Niektórzy uznani lekarze sugerują, że mogą wystąpić długotrwałe powikłania, których kiedyś nie uznawano. Najczęstszym jest ziarniak nasienny.

1. Bardzo wysoka skuteczność (powyżej 99%);
2. Nie wpływa na funkcje seksualne;
3. Nie wpływa na czynność hormonalną gruczołów płciowych;
4. Usuwa strach przed niepożądaną ciążą;
5. Na stałe rozwiązuje problem antykoncepcji;
6. Eliminuje konieczność stosowania innych, doraźnych form antykoncepcji;
7. Nie wpływa negatywnie na ogólny stan zdrowia;
8. W aspekcie ekonomicznym jest jedną z najtańszych metod antykoncepcji (wydatek jednorazowy).

1. Próba ponownego, chirurgicznego udrożnienia nasieniowodów kończy się sukcesem tylko w ok. 30% przypadków;
2. Próba udrożnienia nasieniowodów jest kosztowana;

3. Niewielkie ryzyko ponownej płodności;
4. Ciąża będąca wynikiem ponownego udrożnienia się jajowodów lub zapłodnienia przed dokonaniem sterylizacji obarczona jest większym ryzykiem ciąży pozamacicznej;
5. Nie chroni przed infekcjami i chorobami przenoszonymi drogą płciową;
6. Potrzeba 2 miesięcy by stwierdzić czy wazektomia jest skuteczna.
Informacji powinien udzielić lekarz rodzinny lub ginekolog. Informacje można uzyskać także w poradniach planowania rodziny oraz organizacjach na rzecz równouprawnienia kobiet i mężczyzn.

Złożoność procesu wytwarzania nasienia powoduje, że opracowanie skutecznych metod zapobiegania poczęciu z myślą o mężczyznach jest bardzo trudne. Trudno jest ingerować w wytwarzanie i rozwój plemników bez wywierania wpływu na męski popęd płciowy lub zmniejszenia objętości i ilości nasienia wydostającego się przy wytrysku. Obecnie prowadzone są badania nad różnymi środkami farmakologicznymi w celu znalezienia metody ograniczania liczby plemników, nie powodującej zmiany natężenia potrzeb seksualnych ani sprawności seksualnej mężczyzny, ale nie gwarantują one jeszcze bezpieczeństwa stosowania i skuteczności działania. Dopóki taki środek nie zostanie wynaleziony i sprawdzony, do obojga partnerów należy wybór najlepszej metody zapobiegania poczęciu.