Wiślanka, śliwianka czy powidlanka to nazwy rzadko dziś używane. Same zupy owocowe też są coraz rzadziej podawane, a jeszcze niedawno trudno było sobie bez nich wyobrazić letnie menu. Przygotowywano je na kilka sposobów – najczęściej owoce gotowano i przecierano, a następnie zupę zaciągano mąką, śmietanką lub żółtkami.
Gotowano też zupy owocowe z winem, wodą i cukrem. Inny rodzaj zup to chłodniki z surowych, przetartych owoców wymieszanych ze śmietanką lub maślanką. Do zup owocowych podawano słodkie grzanki, biszkopty, sucharki, kluski, makaron, łazanki lub groszek ptysiowy. Wyjątkiem była zupa z jabłek i gruszek – garus. Podawano ją z ugotowanymi ziemniakami, ale równie dobrze smakuje z innymi dodatkami. W XIX wieku zupa z gruszek polnych należała do ulubionych i najczęściej przygotowywanych tradycyjnych potraw w Łowickiem. Nosiła ona wtedy lokalną nazwę grusconki. Potrawa gotowana ze świeżych lub suszonych gruszek polnych znana była już w kuchni staropolskiej, nazywano ją garusem lub famułą. Pojawiły się jeszcze inne nazwy: pod Łodzią – gruscok, a w Brzezińskiem – pryta. Na przełomie XIX i XX wieku polewka gruszkowa zaczęła jednak powoli zatracać swą dawną popularność. Wtedy to pojawiło się nowe pogardliwe jej określenie – bryja, od którego powstało określenie bryjorze, którym nazywano niektóre rodziny, a nawet i całe wsie. Natomiast pamułą nazywana była zupa z suszonych owoców, którą gotowano w okolicach Strzyżowa w czasie okupacji i zaraz po wojnie. W niektórych domach taką pamułę jada się do dnia dzisiejszego. Do wykonania pamuły glinickiej potrzebne są suszone śliwki, gruszki, i jabłka. Wszystkie owoce razem nama się wieczorem, żeby były miękkie, a rano nastawia w garnku i gotuje. Na koniec podbija się mąką i słodką śmietaną w celu zagęszczenia zupy.
Zupy owocowe można robić z owoców świeżych – surowych, gotowanych lub z przetworów. Zupy z owoców surowych ze względu na dużą zawartość witamin w tych owocach mają o wiele większą wartość odżywczą niż zupy z owoców gotowanych. Do ich przyrządzania nadają się owoce, które można rozetrzeć lub przetrzeć przez sito, głównie owoce jagodowe. Zupy owocowe można robić z jednego rodzaju owoców lub kilku, łącząc owoce mniej aromatyczne z bardziej aromatycznymi. Zupy z owoców surowych sporządza się w lecie, natomiast zimą z owoców gotowanych. Do przyrządzenia tego rodzaju zup nadają się prawie wszystkie świeże lub suszone owoce. Owoce suszone trzeba przed gotowaniem dokładnie umyć, namoczyć w letniej wodzie na kilka godzin, a następnie ugotować w tej samej wodzie.
Do zup owocowych można podawać łazanki, makaron, kluski, pokrojony omlet, słodkie suchary, groszek ptysiowy, biszkopty i grzanki z chałki usmażonej na maśle i posmarowanej cukrem pudrem. Możemy je też przybrać świeżymi ziołami np. listkami mięty czy melisy.
Zupy owocowe są łatwe do przyrządzenia, smaczne i bardzo zdrowe.
Przykładowe przepisy na zupy owocowe:
Zupa z wiśni i borówek
dwa kisiele o smaku owocowym
gruszka obrana i pokrojona w kostkę
30 gram borówek amerykańskich
pół kilograma wiśni
litr wody
budyń waniliowy
śmietanka 30 % – 1/2 szklanki
cukier
makaron dowolny
Zagotować wodę, dodać wydrylowane wiśnie, gruszkę i borówki, gotować około 15 minut, kisiel wymieszać z odrobiną wody i dodać do zupy, zagęścić budyniem wymieszanym ze śmietanką. Podawać z makaronem.
Bananowy krem
Składniki: 100 ml mleczka kokosowego, 100 ml mleka, 2 banany, sok z połowy pomarańczy, 1 łyżeczka cukru brązowego, 1 łyżka kaszy manny, kurkuma, cynamon, odrobina wanilii. Przygotowanie: Oba rodzaje mleka zagotować z cynamonem, kurkumą i cukrem. Dodać banany i sok z pomarańczy. Zagęścić kaszą manną, chwilę pogotować. Zmiksować, przelać na talerz, posypać cynamonem i wanilią.
Bananowa na ostro
Składniki: 3-4 banany, 1 łyżka curry, 2 kostki bulionu, 1 pierś z kurczaka, 1 cebula, cytryna, sól, pieprz, gałka muszkatałowa, olej do smażenia. Przygotowanie: Do bulionu wrzucić pokrojoną zeszkloną cebulę i pokrojone i podsmażone piersi z kurczaka. Gotować ok. 5 min., dodać pokrojone w plasterki banany. Gotować ok. 20 min., dodając curry. Pod koniec gotowania dodać pokrojoną w kostkę cytrynę.
Bananowo-brzoskwiniowa
Składniki: 3-4 banany, 1 brzoskwinia, sok z 1 cytryny, 1/2 cebuli, 2 łyżki masła, 3 łyżki curry, 1 l wywaru warzywnego, 1/2 szklanki gęstej śmietany, tabasco lub chili, sól, szczypta cukru, 4-5 łyżek wiórków kokosowych, rodzynki (namoczone). Przygotowanie: Cebulę pokroić i zeszklić na tłuszczu, dodać curry i trochę poddusić, zalać wywarem. Owoce zmiksować, dodać sok z cytryny, wymieszać z wywarem i zagotować. Doprawić do smaku śmietaną, tabasco, solą i cukrem. Posypać wiórkami kokosowymi i rodzynkami.
Truskawkowa szybka
Składniki: 0,5 kg truskawek, 1 l wody, 1 kisiel truskawkowy, cukier do smaku, owoce do przybrania.
Przygotowanie: Truskawki ugotować w osłodzonej wodzie. Kisiel rozrobić z małą ilością zimnej wody. Wlać kisiel do ugotowanych owoców ciągle mieszając, aż do zgęstnienia. Podawać z dowolnymi owocami. Smakuje na zimno i na ciepło.
Chłodnik truskawkowy
Składniki: 1/2 kg truskawek, 1/2 l białego wytrawnego wina, 1/2 szklanki słodkiej śmietany kremowej, 1/2 szklanki cukru pudru, sok z cytryny.
Przygotowanie: Do miksera włożyć truskawki, dodać cukier, śmietanę i zmiksować. Dodać wino, doprawić do smaku sokiem z cytryny. Rozlać do miseczek. Udekorować kleksem śmietany.
Truskawkowa z makaronem
Składniki: 1/2 kg truskawek, śmietana bądź jogurt naturalny, mąka, makaron, 2-3 goździki, sól, cukier.
Przygotowanie: Truskawki wrzucić do 2 l wody, dodać goździki i cukier do smaku. Pod koniec gotowania podbić śmietaną z mąką. Wszystko zagotować. Podawać z makaronem ugotowanym w osobnym garnku według instrukcji z opakowania.
Truskawkowa z kardamonem
Składniki: 1/2 kg truskawek, 1/2 l jogurtu naturalnego, 1/2 szklanki soku z pomarańczy, 2-3 łyżki cukru, 1/2 szklanki wody, 1/8 łyżeczki zmielonego kardamonu.
Przygotowanie: Zmiksować truskawki z jogurtem. Przełożyć do miski, dodać sok z pomarańczy, cukier, wodę oraz kardamon. Dokładnie wymieszać. Schłodzić w lodówce przez godzinę. Przybrać truskawkami lub listkami mięty.
Przygotowanie: Brzoskwinie umyć, sparzyć, zdjąć skórkę i wyjąć pestki i zmiksować razem z chili i szalotką (pozostawić kilka zielonych). Masło rozgrzać na patelni, wrzucić papryczkę i cebulę, zeszklić. Dodać 1/3 szklanki wody, wino, wsypać rozmaryn, tymianek i liść laurowy, na końcu dołożyć zmiksowane brzoskwinie, dusić kilka minut. Dodać śmietanę, sok brzoskwiniowy i wszystko dokładnie wymieszać. Przed podaniem posypać szczypiorkiem. Najlepiej smakuje schłodzona.
Przygotowanie: Sparzyć brzoskwinie we wrzącej wodzie, zdjąć skórkę, usunąć pestki i zmiksować. Skropić sokiem z cytryny, posypać cukrem i odstawić na 20 min. do lodówki. Zagotować wodę z cynamonem, goździkami i przyprawami. Gotować przez chwilę na wolnym ogniu. Odstawić do ostygnięcia, przecedzić, wymieszać ze zmiksowanymi owocami. Wstawić do lodówki.
Przygotowanie: Sparzyć brzoskwinie we wrzącej wodzie, zdjąć skórkę, usunąć pestki i pokroić na kawałki. Dodać zimne mleko, cukier i wodę z kwiatu pomarańczy i wszystko wymieszać aż do uzyskania kremowej konsystencji. Przechowywać w lodówce około 30 min. Wlać schłodzony krem do garnka, dodać śmietanę i pistacje i gotować na małym ogniu 2 minuty. Wymieszać ze śmietaną. Posypać zielonymi pistacjami. Podawać natychmiast z małymi bezami.
Malinowa z miodem
Składniki: 1/2 kg malin, 1/2 łyżki posiekanej bazylii, 100 g miodu akacjowego, szklanka wody
Przygotowanie: W rondelku stopić miód, a następnie dodać maliny (odkładając kilka) i wodę. Doprowadzić do wrzenia i mieszać przez 5 min. Przecedzić, dodać bazylię i maliny w całości. Przechowywać 2 godziny w lodówce.
Przygotowanie: Maliny opłukać, odłożyć kilka, a pozostałe zagotować w 1 l wody. Przecedzić lub przetrzeć przez sito. Przecier połączyć z sokiem pomarańczowym oraz cukrem i zaprawić mąką ziemniaczaną. Mieszając, chwilę pogotować na małym ogniu, aż zgęstnieje. Zupę schłodzić, wlać wino, wymieszać, wstawić na godzinę do lodówki. Przed podaniem przybrać śmietaną, malinami i plasterkiem pomarańczy.
Malinowa z makaronem
Składniki: 1/2 kg malin, 1 budyń waniliowy, 1 szklanka mleka, 1 cukier waniliowy, 3 łyżki cukru, 1 l wody, makaron.
Przygotowanie: Maliny zalać wodą, gotować 1/2 godziny, przestudzić chwilę i zmiksować. Budyń rozrobić w mleku, dodać do zmiksowanych, wrzących owoców. Dodać cukier waniliowy i zwykły. Gotować kilka minut. Podawać na ciepło.
Przygotowanie: Jagody zalać 1 szklanką wody, dodać cukier oraz wszystkie przyprawy. Zagotować, przykryć garnek pokrywą, a po 10 min. przetrzeć przez sito. Dodać 1 szklankę zimnej wody i ocet balsamiczny, ser mascarpone oraz mleko. Wymieszać i dobrze schłodzić. Do zimnej zupy wlać 3/4 jogurtu naturalnego i tylko delikatnie zamieszać. Posypać bazylią, udekorować jagodami i śmietaną.
Jagodowa z cynamonem
Składniki: 1/2 kg jagód, 2-3 łyżki cukru, kawałek cynamonu, 1-2 łyżeczki mąki pszennej, pół litra wody, kubek jogurtu
Przygotowanie: Jagody zalać wodą i gotować, aż popękają. Przetrzeć przez sito, zlać sok, wsypać cukier, wrzucić cynamon, 1/2 szklanki wody rozbić z masą, wlać do zupy, zagotować. Zdjąć z ognia i dodać 1/2 szklanki całych owoców. Ostudzić lub podawać na ciepło z jogurtem
Jagodowa z makaronem
Składniki: 1/2 kg jagód, cukier do smaku, 1/2 łyżki mąki pszennej (najlepiej graham), 4 łyżki śmietany, kilka kropel esencji waniliowej, makaron.
Przygotowanie: Jagody opłukać i zalać wodą i gotować aż puszczą sok. Dosłodzić do smaku, dodać esencję waniliową. Mąkę rozmieszać w 1/3 szklanki zimnej wody, dodać śmietanę, zahartować kilkoma łyżkami ciepłej zupy i wlać do garnka. Dobrze wymieszać. Makaron ugotować według przepisu na opakowaniu.
Chłodnik jabłkowy
Składniki: 5 jabłek, 0,5 l wody, skórka z cytryny lub pigwa, cukier, imbir, śmietana, gałka muszkatołowa. Przygotowanie: Masło rozpuścić dokładnie w dużym garnku, dodać pokrojone i obrane jabłka i dusić kilka minut. Wlać wodę i gotować na małym ogniu 20 min. Następnie dodać gałkę muszkatołową, skórkę cytrynową oraz sok z cytryny. Zaprawić kwaśną śmietaną i dobrze schłodzić. Podawać z groszkiem ptysiowym.
Jabłkowa z cynamonem
Składniki: 4-5 jabłek, 2-3 łyżki stołowe cukru, 1 kawałek cynamonu, 2 łyżki rodzynek, 1 łyżka kaszy mannej, 1 łyżeczka soku z cytryny. Przygotowanie: Jabłka obrać i pokroić w plasterki. Zagotować 4 szklanki wody i wrzucić jabłka, rodzynki, cynamon i cukier. Gotować aż jabłka zmiękną. Wyrzucić cynamon i zagęścić zupę kaszką manną. Gotować mieszając. Po zdjęciu z ognia dodać sok z cytryny. Podawać na ciepło lub po schłodzeniu.
Jabłkowa z rumem
Składniki: 1 l wody, 3-4 jabłka, 2-3 łyżki syropu klonowego, 4-5 goździków, 2-3 cm kory cynamonowej, 60 ml białego rumu, szczypta soli, 1-2 łyżki kwaśnej śmietany.
Przygotowanie: Do garnka wlać wodę i wlać syrop. Jabłka pokroić w kostkę i dodać do wody wraz z goździkami i cynamonem. Gotować ok. 25-30 min. aż jabłka będą miękkie. Wyłowić z zupy goździki i cynamon, wlać rum i zmiksować. Gotować jeszcze przez ok. 10 min. Podawać z łyżką śmietany i wybranymi dodatkami.
Gruszkowa na słodko
Składniki: 1/2 l wody, 1/2 kg gruszek, 1/2 szklanki mąki pszennej, cukier, wanilia, sól, mleko.
Przygotowanie: Gruszki obrać i pokroić na ćwiartki, ugotować, lekko osłodzić. Przetrzeć przez sito. Mąkę zagnieść z wodą na twarde ciasto kluskowe i zetrzeć na tarce zacierki do gotującej się wody. Następnie wymieszać zacierki z musem gruszkowym, zalać gorącym mlekiem, doprawić solą i cukrem.
Przygotowanie: Gruszki obrać i pokroić. Zalać wodą, dodać goździki, wanilię, rozgotować. Przetrzeć przez sito i mus połączyć z mlekiem. Przyprawić solą i cukrem. Jajka roztrzepać z winem i mąką, wlać do wrzącej zupy i odstawić. Podawać z biszkoptami.
Chłodnik gruszkowy
Składniki: 1/2 kg gruszek, 2 łodygi selera naciowego, 10 dag sera rokpol, 3 szklanki bulionu warzywnego 1 szklanka śmietany, sok z 1/2 cytryny, sól do smaku.
Przygotowanie: Obrane, pokrojone w kostkę gruszki oraz plasterki selera zalać niewielką ilością wody i gotować ok. 15 min. Ochłodzić, zmiksować na gładki krem. Zagotować bulion, dodać gruszki oraz starty ser. Mieszając podgrzewać aż ser się stopi. Doprawić solą, pieprzem i sokiem z cytryny. Wymieszać ze śmietaną.
Chłodnik wiśniowy
Składniki: ½ kg wiśni, ½ łyżki mąki kukurydzianej, 2-3 goździki, ½ łyżeczki cynamonu, cukier, 2-3 łyżki śmietany, orzechy pistacjowe. Przygotowanie: Wiśnie umyć, osączyć. Zagotować ok. 1 litra wody, dodać cynamon, goździki, cukier i zagotować. Włożyć wiśnie, gotować jeszcze kilka minut, przecedzić, znowu zagotować na małym ogniu. Mąkę wymieszać z odrobiną zimnej wody, potem połączyć z zupą. Wstawić do lodówki na godzinę, dodać śmietanę, orzechy, wymieszać. Udekorować świeżymi owocami.
Wiśniowa z makaronem
Składniki: 1 kisiel o smaku wiśniowym, 1/2 kg wiśni, 1/2 szklanki cukru, cynamon, goździki, makaron lub groszek ptysiowy, 2 l wody. Przygotowanie: Wiśnie wydrylować. Zalać 2 l gorącej wody, dodać goździki i cynamon. Gotować 15 min. i zmiksować. Dodać cukier. Kisiel rozprowadzić w 1/2 szklance zimnej wody. Dodać do zupy i zagotować. Wystudzić. Podawać z groszkiem ptysiowym lub makaronem.
Wiśniowa z kaszą manną
Składniki: 1/2 kg wiśni, 6 łyżek cukru, 1 szklanka mleka, 2-3 łyżki kaszy manny, 2-3 jajka, szczypta cukru waniliowego, szczypta cunamonu, 1 l wody. Przygotowanie: Wiśnie zasypać 4 łyżkami cukru, zalać wodą, dodać cynamon i gotować. Do wrzącego mleka wsypać kaszkę i gotować 5 min.,ciągle mieszając. Kiedy ostygnie,wymieszać z żółtkami utartymi z dwiema łyżkami cukru na białą masę. Łyżeczką namaczaną we wrzątku nabierać porcje masy i kłaść kluseczki do gotującej się zupy. Białka ubić na sztywną pianę, wsypując pod koniec cukier waniliowy.
Wiśniowa z miodem
Składniki: 1 szklanka białego wytrawnego wina, 4 łyżki miodu wielkokwiatowego, 1/2 kg wiśni, sok z 1 cytryny, 1 szklanka śmietany, 2 łyżki wiśniówki, 1 łyżka cynamonu. Przygotowanie: Wino wymieszać z miodem i mieszając, zagotować. Dodać wiśnie i gotować 5 min. Wiśnie zmiksować lub przetrzeć przez sito. Do zupy dodać sok cytrynowy i schłodzić. Śmietanę dodać z wiśniówką do schłodzonej zupy. Ewentualnie dodać miodu do smaku. Zupę przykryć i wstawić na 1 godzinę do lodówki. Podawać ze śmietaną i cynamonem.
Cytrynowa z kurczakiem
Składniki: 1 i 1/2 l bulionu drobiowego, 1 cała cytryna, kawałki kurczaka, 4 plasterki cytryny, 1 łyżeczka mąki, cukier, sól, biały pieprz.
Przygotowanie: Zetrzeć skórkę z cytryny i zagotować ją z bulionem. Mąkę rozprowadzić małą ilością zimnej wody, wlać do zupy i gotować ok. 3 min. Dodać sok wyciśnięty z cytryny, przyprawić solą, cukrem i pieprzem. Do każdej porcji zupy włożyć plasterek cytryny i kawałki kurczaka. Podawać z jajkiem ugotowanym na twardo lub z grzankami.
Cytrynowa z ryżem
Składniki: 1 l przegotowanej wody, 1/2 szklanki soku z cytryny, 1 cebula, 3 łodygi selera naciowego, 1 marchewka, 1/4 łyżeczki utłuczonych nasion kolendry, 1/2 łyżeczki mielonego pieprzu i anyżku, 2-3 żółtka, sok i skórka otarta z cytryny, 2 łyżki oliwy, sól.
Przygotowanie: Rozgrzać oliwę i usmażyć na niej cebulę, seler i marchewkę. Dodać kolendrę, pieprz i anyżek. Smażyć ciągle mieszając i wlać wodę. Całość doprowadzić do wrzenia i gotować 30-40 min. pod przykryciem. Przecedzić przez sito i wlać sok z cytryny. Ubić żółtka z sokiem i skórką z cytryny, rozcieńczyć 2 łyżkami wywaru. Wlać i podgrzewać, stale mieszając, aż zupa zgęstnieje. Podawać z ryżem.
Przygotowanie: Zagotować wywar z warzyw, włożyć udko, opłukany ryż i posiekaną cebulę. Gotować na małym ogniu, aż mięso będzie miękkie. Wyjąć udko z garnka, pokroić na małe kawałki. Kapelusze pieczarek pokroić na ćwiartki i wraz z mięsem wrzucić do zupy. Dodać sok z cytryny, czosnek przeciśnięty przez praskę i przyprawy. Gotować jeszcze kilka minut. Na talerzu posypać zupę koperkiem.
Malinowo-porzeczkowa
Składniki: 25 dag malin, 25 dag czarnych porzeczek, 1 szklanka śmietany, 1 łyżka mąki ziemniaczanej, 4 łyżki cukru, 1 paczka cukru waniliowego, 2 szklanki mleka. Przygotowanie: Mąkę ziemniaczaną rozprowadzić kilkoma łyżkami zimnego mleka. Resztę mleka zagotować z cukrem, do wrzątku wlać mąkę mieszając. Gdy zawrze odstawić, ostudzić. Owoce przebrać, opłukać, rozgotować i przetrzeć. Przecier połączyć ze śmietaną i mlekiem, dodać cukier waniliowy, wymieszać.
Zupa wieloowocowa
Składniki: 1/2 kg truskawek, 10 dag czarnych jagód, 10 dag agrestu, 10 dag malin, 10 dag cukru, cukier waniliowy, gożdziki, cynamon, 1 l wody.
Przygotowanie: Owoce przebrać, usunąć szypułki, opłukać. Zagotować 1 litr wody z cukrem waniliowym i przyprawami. Na wrzątek wrzucić owoce i gotować 3-5 min. Rozgotowane owoce przetrzeć przez sito. Podawać z grzankami lub kluseczkami na ciepło lub na zimno.