Czy małe, niepozorne owoce mogą być lekiem na całe zło? I chociaż smakiem samego owocu zachwycać się raczej nie da, właściwościami – trzeba koniecznie.
Dla ciekawych
Ta niewymagająca, odporna na mróz kuzynka jarzębiny, to prawdziwe dobrodziejstwo w ogrodzie, o czym niewielu z nas ma pojęcie. Jej czarne owoce są znakomitym orężem do walki z chorobami cywilizacyjnymi.
Krzew odkryto około 300 lat temu na terenach Ameryki Północnej. W Europie pojawiła się w XIX wieku, jako okaz w rosyjskich ogrodach botanicznych. Walory zdrowotne owoców aronii odkryto jednak w środkowej Azji, a później w północno-wschodniej Rosji i tam też zakładano pierwsze plantacje. Dziś roślina uprawiana jest w wielu krajach na świecie. Co ciekawe, Polska jest tu światowym potentatem. W 2003 roku nasi plantatorzy wyprodukowali 15 tysięcy ton tych owoców. Przetwory z aronii eksportujemy do krajów Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych. Wielbicielami aronii są przede wszystkim Niemcy, Skandynawowie i Austriacy.
Aronia podobnie jak jabłoń, czy grusza należy do rodziny różowatych (Rosaceae) i podrodziny jabłkowe (Pomoidae). Najbliżej spokrewniona jest jednak z jarzębiną (Sorbus), co widoczne jest w kształcie i wielkości owoców. Bywa zresztą nazywana jarzębiną czarnoowocową. Uprawiany jest tylko jeden gatunek – aronia czarnoowocowa (Aronia melanocarpa), inaczej zwana czarną lub ciemnoowocową. W szkółkach można niekiedy znaleźć odmianę Nero, wyselekcjonowaną przez rosyjskiego biologa, słynnego Miczurina, którego zasługą jest sprowadzenie krzewu do Europy. Posiada efektowne, skórzaste liście – w sezonie ciemnozielone, a później ogniste. W drugiej połowie maja okrywa się chmurą białych kwiatów, a jesienią czaruje gronami prawie czarnych, lśniących owoców. Dorasta do około 3 metrów.
Źródło zdrowia i urody
Jest kilka naturalnych produktów znanych i cenionych na całym świecie ze względu na swoje właściwości prozdrowotne. Pite przez Francuzów niemal codziennie czerwone wino, dzięki wysokiej zawartości antocyjanów, skutecznie zapobiega zawałom serca. Pozytywne działanie kwasu chlorogenowego, zawartego w brazylijskiej kawie, obniża ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II. Chińczycy od tysiącleci wiedzą, że picie zielonej herbaty (a dokładnie rzecz biorąc, to zawarte w niej katechiny) chronią przed nowotworami, starzeniem się i otyłością. Jednak żaden z wymienionych produktów nie pochodzi z Polski ani u nas nie rośnie – podkreśla profesor Iwona Wawer, autorka książki „ARONIA Polski Paradoks” . Natomiast aronia tak. Poza tym to właśnie ona, jako jedyna roślina na świecie, zawiera wszystkie te cenne składniki jednocześnie.
Już Indianie byli przekonani, że jagody są darem Wielkiego Ducha i mają dobroczynny wpływ na zdrowie. Wiara znalazła oparcie w nauce i 50 lat temu odkryto, że wolne rodniki powodują choroby i starość. Proces produkowania wolnych rodników hamują jedynie przeciwutleniacze (antyoksydanty). Sensacją są owoce aronii, niezwykła skarbnica życiodajnych pierwiastków, najsilniejszy antyoksydant (przeciwutleniacz) ze wszystkich znanych owoców – badania laboratoryjne udowodniły, że owoce te wykazują najsilniejsze działanie przeciwutleniające, jakie kiedykolwiek zarejestrował człowiek. Przez setki lat nie potrafiliśmy poradzić sobie z problemem krzywicy. Przełomem stało się odkrycie, że chorobę powoduje niedobór witaminy D. Podobnie było ze szkorbutem. Przestał być plagą, kiedy ustalono, że rozprawia się z nim zwyczajna witamina C. Wszystko wskazuje na to, że przeciwutleniacze z aronii mają szansę zrewolucjonizować leczenie większości chorób cywilizacyjnych.
Aronia zawiera dodatkowo katechinę, ma więc dobroczynny wpływ na układ trawienny i procesy przemiany materii. Ponadto, jest pomocna przy leczeniu nadciśnienia i miażdżycy, sprawdza się w profilaktyce zawałów, udarów mózgu, demencji, chorób Alzheimera, Parkinsona, cukrzycy, poprawia wzrok, obniża ryzyko zachorowania na raka i zwiększa odporność organizmu. Obniża ciśnienie tętnicze i dlatego powinna być stałym składnikiem diety osób zagrożonych zawałem i udarem. Owoce aronii zawdzięczają swe terapeutyczne właściwości bioflawonoidom i rutynie. Te właśnie składniki zapewniają całkiem dobrą kondycję naczyniom krwionośnym. To ważna informacja dla osób ze skłonnością do żylaków, miażdżycy i chorób dziedzicznych z tego tytułu. W Pomorskiej Akademii Medycznej, oraz Klinice Kardiologii AM w Warszawie, udowodniono, że wyciąg z tego owocu pozwala dość skutecznie regulować nadciśnienie tętnicze, zapobiega odkładaniu się cholesterolu w ściankach tętnic, oraz chroni przed chorobami serca. Spadek ciśnienia notowano zaledwie po po sześciu tygodniach terapii u niemal wszystkich badanych osób. Okazuje się więc, że aronia zmniejsza też stany zapalne drobnych naczyń krwionośnych. Owoce i sok, oraz przetwory z aronii zapobiegają miażdżycy. Działają przeciwkrwotocznie i uspokajająco.
Niedocenianą zaletą aronii jest fakt, że jej owoce nie kumulują szkodliwych dla zdrowia pierwiastków – kadmu, ołowiu, arsenu czy cyny. A ponieważ roślina nie wymaga oprysków, to można z czystym sumieniem zapewnić, że jej jagody na pewno nie zawierają pestycydów. Zestaw związków obecnych w aronii działa odtruwająco, redukuje niektóre toksyny, z innymi tworzy nierozpuszczalne kompleksy usuwając je z organizmu. Picie soku z aronii przed wyjazdem na urlop pozwala dłużej przebywać na słońcu i unikać oparzeń w pierwszych dniach. Dieta bogata produkty z aronii ma wpływ na zapewnienie dobrego widzenia nocnego i ostrości wzroku. Korzystny wpływ aronii stwierdzono przy stosowaniu w zapaleniu trzustki i owrzodzeniu żołądka. Składniki zawarte w owocach aronii mogą być skuteczne w przypadku zapalenia stawów, schorzeń alergicznych czy infekcji bakteryjnych i wirusowych, włączając grypę i przeziębienia. Spożywanie przetworów z aronii łagodzi skutki chemio- i radioterapii oraz szkodliwego promieniowania komputera. Świetnie nadaje się dla osób chcących prowadzić zdrowy tryb życia i dbających o linię, wpływa bardzo korzystnie na metabolizm, ułatwia przemianę materii i reguluje gospodarkę tłuszczową, a także ogranicza powstawanie złego cholesterolu, reguluje ciśnienie krwi, wzmacnia naczynia krwionośne, zapobiega miażdżycy i zawałom serca oraz zapobiega zanikom pamięci. Usprawnia również działanie pamięci i refleks oraz zwiększa koncentrację – niech więc pamiętają o nim wszyscy, którzy się uczą i pracują umysłowo. Zmniejsza też napięcie nerwowe i łagodzi stres. To także świetny smakołyk dla kobiet w ciąży – nie tylko dodaje przyszłej mamie sił witalnych, lecz także ma dobroczynny wpływ na rozwój płodu. Wpływa też pozytywnie na ogólne wzmocnienie dzieci i młodzieży przy intensywnym wzroście, gdyż pomaga budować i regenerować tkankę mięśniową i kostną. Chroni również błonę śluzową żołądka przed szkodliwym działaniem kwasu solnego i alkoholu.
Co zawiera aronia?
Jej owoce są cennym surowcem dietetycznym i leczniczym, dosłownie niezastąpionym w profilaktyce wielu chorób cywilizacyjnych:
– Witaminy (C, B2, B6, E, P, PP, prowitamina A);
– Związki mineralne (np. molibden, mangan, miedź, bor, jod i kobalt);
– Polifenole (organiczne związki chemiczne z grupy fenoli, które wykazuje silne działanie przeciwutleniające i zmniejsza szansę wystąpienia chorób układu krwionośnego i raka.)
– Antocyjany (owoce aronii to jedno z najbogatszych źródeł związków antyoksydacyjnych (antocyjanów) w przyrodzie. że aroniowe jagody wykazują najsilniejsze działanie przeciwutleniające, jakie kiedykolwiek zarejestrował człowiek) – aż 500 mg na każde 100 g owoców;
– Katechiny (związki z grupy flawonoidów, o właściwościach przeciwutleniających, w które bogata jest również zielona herbata);
– Taniny (znane z czerwonego wina);
– Kwasy i inne związki.
O wysokiej zawartości antocyjanów świadczy to, że nawet po stukrotnym rozcieńczeniu sok z aronii zachowuje różową barwę. Owoce uwalniają organizm od toksyn, są pomocne w leczeniu chorób krążenia, chronią przed zawałami serca, miażdżycą, udarami mózgu, chorobami neurodegeneracyjnymi, obniżają ciśnienie krwi, wzmacniają ściany naczyń krwionośnych, przeciwdziałają krwawieniu (np. z żołądka w chorobie wrzodowej), zmniejszają też napięcie nerwowe i stres. uodparnia skórę na promieniowanie UV, i łagodzi dolegliwości w chorobach trzustki i wątroby.
Aronia w kuchni
Owoce aronii trudno jeść na surowo. Szczególnie w suche lata gromadzą w sobie bowiem tyle garbników, że są mało soczyste i bardzo cierpkie. Rewelacyjnie nadają się natomiast na przetwory (galaretki, dżemy, soki), do kandyzowania, albo suszenia. Warto dodawać je do przetworów z innych owoców, np. jabłek czy porzeczek, bo poprawiają smak i dodają koloru (wystarczy 10% soku z aronii dodane do soku z jabłek, by całość miała wspaniałą purpurową barwę). Można wzorem plemion indiańskich robić z nich konfiturę do mięs – podobną do żurawinowej czy borówkowej. Duża zawartość garbników sprawia też, że owoce słabo fermentują. Trudno byłoby zatem zrobić z nich wino, ale za to można z nich przyrządzić pyszną nalewkę. Zebrane jagody można przechowywać w lodówce nawet kilka tygodni.
Przygotowanie nie jest trudne i nie wykracza poza umiejętności robienia przetworów z innych owoców. Największa ilość antyoksydantów i rutyny (rutozyd), zawiera świeżo wyciśnięty sok.
Wiele osób przygotowujących przetwory z aronii twierdzi (i ma rację), że aronię najpierw należy przemrozić minimum 24-48 godzin. Traci ona wówczas swoją goryczkę i nadaje się nawet do naleśników czy knedli (wspaniały obiadek).
Aroniowa nalewka I
Składniki:
– 0,75 l gatunkowo dobrej wódki
– ok. 1,5 kg owoców aronii
– 1 kg cukru
– 6 goździków
– laska wanilii
– szczypta mielonego kardamonu
– szczypta mielonego cynamonu. Przygotowanie:
Owoce oraz wszystkie przyprawy zalać wódką. Pozostawić w zaciemnionym miejscu na około 1-2 miesiące. Po tym czasie odsączyć owoce i osobno zasypać je 1 kg cukru. Po miesiącu przechowywania w ciemnym miejscu należy zlać powstały sok i zmieszać go z wywarem z wódki. Pozostawić na 1-2 miesiące, aby składniki dokładnie połączyły się, a nalewka nabrała szlachetnego aromatu.
Nalewka z aronii II
Składniki:
– 3 litry wody
– 2 kg aronii
– ok. 400 liści wiśni
– 2 kg cukru
– 1 litr spirytusu
– 1 kwasek cytrynowy (20 g)
Przygotowanie:
Owoce aronii, oraz liście należy najpierw umyć. Potem razem z liśćmi zalać zimną wodą, dodać cukier i gotować około 20-30 minut. Następnie odstawić na 24 godziny, przecedzić i dodać kwasek cytrynowy. Gdy ostygnie dodać spirytus i rozlać w butelki. Uzyskuje sio w ten sposób 5 litrów nalewki o mocy około 20%. Liście z drzewa wiśni dają specyficzny smak i „wyciągają” cierpkość z aroni. Kwasek cytrynowy utrwala kolor, lecz nie należy go nadużywać. Liście wiśniowe zebrane wczesną jesienią mają nieco za mało aromatu, trzeba przygotować się do tego latem i zebrać je w wkrótce po zebraniu owoców wiśni i włożyć do zamrażarki aż do czasu zbioru aronii. Można tez dodać nieco soku wiśniowego, aby upodobnić nalewkę do przetworu z wiśni.
Dżem z aronii i jabłek
Składniki: – 1 kg aronii
– 1/2 kg kwaśnych jabłek (najlepiej antonówek)
– 50 dag cukru
– kawałek cynamonu
– kilka goździków
Przygotowanie:
Aronie należy umyć i osuszyć. Owoce aronii zmiażdżyć i przełożyć do garnka, a następnie dodać cukier i goździki. Gotować na małym ogniu mieszając. Gdy syrop się zagotuje dodać do niego pozostałe owoce aronii i ponownie zagotować. Po zagotowaniu zestawić z ognia na kilka minut. Umyte i obrane jabłka należy pokroić na nieduże kawałki, a następnie włożyć do rondelka (innego od ten, w którym są aronie), dodać łyżkę wody i cynamon. Całość dusić na małym ogniu do całkowitego rozgotowania owoców. Ponownie zagotować aronie i gdy masa nabierze szklistości dodać do niej uduszone jabłka. Całość dusić przez chwilę mieszając. Gorący dżem z aronii przełożyć do wyparzonych słoików, które należy szybko zamknąć.
Konfitura z aronią i gruszkami
Składniki:
– 1 kg dojrzałych gruszek
– 30 dag owoców aronii
– 1 opakowanie żelfixu 3:1
– 35 dag cukru
Przygotowanie:
Gruszki obrać, pokroić na kawałki. Z aronii usunąć szypułki. Owoce wymieszać z żelfixem, zagotować, mieszając. Dodać cukier, zagotować, ciągle mieszając 5-7 min. Gorącą konfiturę przełożyć do wyparzonych słoików. Słoiki zamknąć i postawić do góry dnem.
Aronia z porto do mięsa
Składniki: – 1 kg aronii
– 1 kg gruszek
– 1 kg winnych jabłek
– 1 kg cukru – 1 szklanka wody
– 6 -7 lasek cynamonu
– 50 g porto Przygotowanie:
Oczyszczone i umyte owoce aronii zalać wrzątkiem i odstawić na2 godziny. W dużym, płaskim garnku przygotować syrop z wody i cukru. Kiedy cukier całkowicie się rozpuści, dodać obrane pokrojone w ósemki gruszki i jabłka. Smażyć na niewielkim ogniu, mieszając od czasu do czasu. Do zeszklonych owoców dodać odsączoną aronię, porto i laski cynamonu. Całość doprowadzić do wrzenia i smażyć na niewielkim ogniu 2-3 minuty. Odstawić z ognia. Na drugi dzień podgrzać owoce i od chwili zagotowania smażyć 20 minut. Aronia jest gotowa, kiedy jabłka i gruszki zupełnie się rozgotują(moje nie rozgotowały się zupełnie) i utworzą czerwoną galaretkę. Gorące owoce przełożyć do słoików. Dobrze wysmażona aronia nie wymaga pasteryzacji.
Sok z aronii
Składniki:
– 3 litry wody
– 2 kg aronii
– 400 świeżych liści wiśni
– 0,5 kg cytryn
– 2 kg cukru
Przygotowanie:
Najpierw należy aronię przebrać i wypłukać. Następnie wrzucić do garnka warstwami przesypując je liśćmi wiśni. Potem zalać 3 litrami wody, lecz tak by wszystkie owoce były przykryte, jeśli za mało to to dolewamy wody tak, aby aronia była pokryta wodę. Gotować aż zacznie wrzeć, a od tego momentu jeszcze przez 20 minut. Po tym należy odcedzić powstały sok do innego garnka i dodać sok z 0,5 kg cytryn, oraz 2 kg cukru. Całość wymieszać do rozpuszczenia cukru, a potem postawić na ogień i zagotować aż do wrzenia. Po takim zagotowaniu sok zabutelkować i pozostawić do wystygnięcia.
Sok z aronii z pomarańczą
Składniki:
– 1 kg aronii
– 2 pomarańcze
– 3 litry wody
– 1 kg cukru
– 2 łyżeczki kwasku cytrynowego Przygotowanie:
Aronię przebrać, opłukać i wrzucić do garnka. Zalać wodą i gotować przez 15 minut. Przestudzić, przecedzić. Do wywaru dodać: wyciśnięty sok z pomarańczy, cukier, kwasek cytrynowy i ponownie gotować przez 15 minut, aż do całkowitego rozpuszczenia się cukru. Rozlewać do butelek i pasteryzować przez 10 – 15 minut.