Obwiniany jest za problemy jelitowe, łuszczycę, osteoporozę, otyłość, zapalenie stawów a nawet zmęczenie.
Co to takiego? Gluten, będący mieszaniną dwóch białek gluteniny i gliadyny nadających ciastu elastyczność.
Zapewnienie stosowania diety bez jego udziału deklaruje co trzeci Amerykanin, pomimo że medyczne podłoże do jej stosowania ma jedynie 1 % społeczeństwa cierpiącego na celiakię, alergię czy nietolerancję. Najnowsze badania fińskie mówią o 2,5 % – wzrost ten być może ma podłoże związane z coraz lepszą wykrywalnością choroby oraz ze zmianą nawyków żywieniowych (coraz częstszym spożywaniem glutenu).
Głównym źródłem glutenu w naszej diecie jest pszenica (występująca niemal w każdym produkcie spożywczym) bogata w łatwostrawną skrobię – bardzo szybko rozkładającą się do cząsteczek glukozy, które gwałtownie podnoszą poziom cukru we krwi, co kończy się wyrzutem insuliny. A im więcej insuliny tym mniej cukru rozkładamy a więcej odkładamy na czarną godzinę. Jak łatwo się zatem domyślić zazwyczaj kończy się to nadwagą czy otyłością. Stąd też tak częste deklaracje o odstawieniu glutenu w celu zrzucenia zbędnych kilogramów. Czy to ma sens?
Nie! Eliminacja glutenu wyłącznie w celach odchudzających nie ma racji bytu. Przejście na taką dietę kończy się spadkiem masy ciała, co wcale nie dziwi – trudno nie schudnąć kiedy zamiast hamburgera czy kebaba zjedzonego na mieście sięgamy po banana. Zamiast wafelka jemy jabłko albo wafla ryżowego, a makaron pszenny zastępujemy kaszą gryczaną.
Eliminacja glutemu nie jest konieczna, ale z całą pewnością nie zaszkodzi nam ograniczenie spożywania pszenicy i wzbogacenie swojego menu o bezglutenowe warzywa, orzechy, migały i pestki oraz bezglutenowe kasze: jaglaną, gryczaną czy mniej popularne produkty zbożowe jak amarantus, tapioka czy sorgo.
To u nas, dorosłych. A co z dziećmi?
Od lat 70. aż do roku 2013 gluten znajdował się na liście produktów, z podaniem których trzeba było dość długo czekać. Niemowlak mógł go spróbować dopiero po skończeniu 10. miesiąca życia, a nawet później, jeśli rodzice byli alergikami. Dziś zaleca się, by składnik ten wprowadzać do diety znacznie wcześniej do diety. Niewielkie jego ilości glutenu warto podać już w 5. miesiącu w przypadku karmienia naturalnego lub w 6. w przypadku karmienia mlekiem modyfikowanym. Naukowcy uważają, że takie obniżenie wieku wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem wystąpienia u dziecka celiakii. Eksperci z Komitetu Żywienia Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Komitetu Żywienia ESPGHAN ostrzegają jednak, by unikać zarówno zbyt wczesnego (poniżej 4. miesiąca życia), jak i zbyt późnego (powyżej 7. miesiąca życia) wprowadzania glutenu do diety dziecka. Pamiętajmy też, że pierwsze porcje zbóż glutenowych powinny być naprawdę maleńkie, tak by organizm dziecka stopniowo przyzwyczajał się do nowego produktu.
Rozszerzając dietę o ten składnik kaszkę glutenową możemy dodać do ciepłej przegotowanej wody, przetartych jarzyn, zupki, mleka modyfikowanego lub odciągniętego z piersi mleka.
Ile to „niewielka ilość”? Pierwsza porcja powinna mieć 2 – 3 gramy, jest to zaledwie pół łyżeczki od herbaty np. kaszki manny. W przypadku kasz z dodatkami np. kaszka owocowa mogą być to 2 małe łyżeczki upłynnione w wodzie, mleku lub porcji owoców, które dziecko zna i toleruje.
Takie powolne oswajanie z glutenem powinno trwać mniej więcej dwa miesiące, podczas których niemowlę codziennie dostaje jeden posiłek zawierający łyżeczkę produktu z glutenem. Po tym czasie (w przypadku braku niepokojących objawów) można wprowadzić do diety pełną porcję posiłku glutenowego – kaszkę, chleb, biszkopty lub posiłek z drobnym makaronem.
Jakie to „niepokojące objawy”? Brak apetytu, zahamowanie wzrostu i przybierania na wadze, przewlekłe biegunki, wzdęcia, bóle brzucha, kolki lub inne zaburzenia w rozwoju – niektóre dzieci mają niedokrwistość lub są nadpobudliwe. Celiakia może też przebiegać bezobjawowo i ujawnić się po wielu latach, nawet w życiu dorosłym.
Jedyną skuteczną metodą na zatrzymanie tych objawów jest całkowite wyeliminowanie glutenu z diety, na całe życie.
