Antykoncepcja dla mężczyzn

Jednym z problemów, który ogranicza wysiłki wpływu na płodność u mężczyzn, jest fakt, że produkcja plemników i ich dojrzewanie w jądrach trwa w przybliżeniu siedemdziesiąt siedem dni. Tak więc każdy środek działający na wydzielanie lub upośledzający funkcje nasienia może osiągnąć pełną skuteczność dopiero po trzech miesiącach, tego samego czasu potrzeba również, by ustały skutki działania takiego leku. Pomyślny rozwój prac badawczych nad męską pigułką antykoncepcyjną stanowi dla współczesnych badań medycznych jedno z największych wyzwań. Jednakże w wielu ośrodkach naukowych męska antykoncepcja hormonalna znajduje się już na końcowym etapie prób klinicznych.

Metoda antykoncepcji u mężczyzn ma na celu zmniejszenie produkcji plemników przez jądra lub uniemożliwienie prawidłowego funkcjonowania nasienia poprzez zastosowanie środków farmaceutycznych. W przeszłości najczęściej stosowano hormony, które odgrywają rolę czułych katalizatorów kontrolujących przebieg produkcji plemników w jądrach. Niestety całkowite zablokowanie produkcji nasienia środkami hormonalnymi oznaczałoby pozbycie się wszystkich efektów działania hormonów w ciele mężczyzny. Taka „kastracja farmaceutyczna” prowadzi do zmian popędu płciowego – libido u pacjenta, powoduje też zmiany drugorzędowych cech płciowych, takich jak odnawianie się zarostu. Aktualnie prowadzone są próby wyprodukowania pigułki dla mężczyzn innego typu, z niższymi dawkami hormonów, zawierającej kombinację różnych hormonów oraz badania nad lekami hormonopodobnymi, które miałyby mniejszy wpływ na popęd płciowy. Zważywszy na wiele milionów plemników produkowanych codziennie w ciele mężczyzny, aby osiągnąć całkowitą, stuprocentową pewność antykoncepcji, należałoby doprowadzić do całkowitego zahamowania wydzielania nasienia. Trudno jest wyprodukować lek, który działałby skutecznie jako pigułka antykoncepcyjna dla mężczyzn. Współczesna medycyna nie zna charakteru długofalowych skutków ubocznych zahamowania wydzielania nasienia oraz nie jest pewna ewentualnej odwracalności takiego procesu. Oczywiste jest, że idealną pigułką męską byłby środek nie wpływający na popęd płciowy lub inne funkcje hormonalne, jednocześnie o działaniu całkowicie odwracalnym.
W usiłowaniu zablokowania normalnych funkcji plemników bez wpływania na naturalne procesy ich wydzielania do cewki i na zewnątrz członka próbowano wykorzystać lek medycyny chińskiej, zwany Gossypol. Jest to pochodna oleju z nasion bawełny, która obniża ruchliwość plemników, tak że tracą one swoje naturalne zdolności funkcjonowania. Lek ten stosowany był w Chinach z dobrymi wynikami. Niestety okazało się, że Gossypol ujemnie wpływa na działanie nerek i przetwarzanie płynów w organizmie, więc jego długotrwałe użycie może być niebezpieczne. Tak więc nie wydaje się, iżby miał się stać w przyszłości środkiem szeroko stosowanym jako pigułka dla mężczyzn. Idealną męską pigułką antykoncepcyjną mogą natomiast okazać się kiedyś preparaty wyprodukowane na bazie Gosypolu.
Jednocześnie niemiecka firma farmaceutyczna Schering AG i firma Organon wspólnie prowadzą prace nad hormonalnym środkiem antykoncepcyjnym przeznaczonym dla mężczyzn. Współpraca została już nawiązana, czego wyrazem jest wspólny projekt wieloośrodkowego badania klinicznego II fazy.
Trwają też prace prace nad działaniem pigułek antykoncepcyjnych dla mężczyzn, które miałyby zawierać lewonorgestrel – hormon występujący również w składzie niektórych tabletek antykoncepcyjnych dla kobiet. Mężczyźni stosujący tę metodę musieliby dodatkowo przyjmować co miesiąc pewną dawkę testosteronu w zastrzyku.
Jednakże najbardziej obiecujące i zawansowane badania prowadzi izraelski profesor Haim Breibart, który zasłynął w 2006 roku pracą naukową opisującą, na jakiej zasadzie plemniki mogą przetrwać w macicy. Jak donosi brytyjski Daily Express, po wielu latach starań naukowcy z Izraela opracowali skuteczną i bezpieczną pigułkę, która usuwa ze spermy proteiny niezbędne przy procesie zapłodnienia. Haim Breitbart z uniwersytetu Bar-Ilan w Tel Awiwie opracował Bright Pill, czyli „jasną” pigułkę antykoncepcyjną dla mężczyzn, na podstawie obserwacji przemian biochemicznych, jakie zachodzą w plemnikach, gdy te znajdują się w systemie rozrodczym kobiety. Zasada działania tabletki opiera się na procesie hamowania syntezy niektórych białek, w czasie rozwoju plemników. Dzięki temu nie będą mogły przetrwać w macicy. Z dotychczas przeprowadzonych badań wynika, że metoda ma stuprocentową skuteczność. Jak do tej pory pigułki zostały przetestowane na myszach, u których osiągnęły bardzo zadowalające wyniki. Dzięki pigułkom można uzyskać od miesiąca do trzech kontrolowanej bezpłodności. Po okresie stosowania samce ponownie stawały się płodne, więc zjawisko jest jak najbardziej odwracalne. Badano myszy także pod kątem odmiennych zachowań – i nie zaobserwowano żadnych. Wkrótce planowane są testy na mężczyznach. Jeśli podobnie jak u myszy wykażą się skutecznością oraz brakiem skutków ubocznych – rozpocznie się nowy podrozdział w dziedzinie stosunków damsko męskich. Jak zapewniają badacze z Izraela, opracowana przez nich pigułka antykoncepcyjna musi być przyjmowana przez mężczyzn zaledwie raz na trzy miesiące. Pomysł Breitbarta to jedna z dziesiątek propozycji tego typu, żadna nie wyszła jednak na razie poza fazy testów.
Alternatywne podejście, którego autorem jest Chuen Yan Cheng z nowojorskiego Population Council, bazuje na związku zwanym adheryną. Adheryna bezpośrednio oddziałuje na proces dojrzewania plemników. Podczas testów okazało się, że niedojrzałe gamety męskie rozwijają się „pod opieką” specjalnej tkanki, komórek podporowych Sertolego. Adheryna oddziela je od siebie, nie dopuszczając do kolejnych przekształceń. Komórki Sertolego mają stożkowaty kształt, są komórkami podporowymi kanalika nasiennego. Znajdują się na błonie podstawnej (między komórkami plemnikotwórczymi). Sięgają aż do światła kanalika. Kontrolują proces spermatogenezy. Eksperymenty na szczurach, opisane na łamach Nature Medicine, pokazały, że produkcja spermy spadała do poziomu uznawanego za niepłodność. Adheryna jest znana z wywoływania toksycznych efektów w innych częściach ciała. Zespołowi Chenga udało się jednak przezwyciężyć ten problem poprzez połączenie jej z syntetyczną wersją hormonu FSH (folikulotropowego), który u mężczyzn wiąże się tylko i wyłącznie z komórkami Sertolego. Skutki zastosowania połączenia adheryna-FSH zbadano m.in. na nerkach, wątrobie, mózgu, sercu, prostacie i nie zaobserwowano efektów ubocznych. Lek będzie miał prawdopodobnie postać implantu, a nie pigułki doustnej, ponieważ ulega rozłożeniu w układzie pokarmowym. Szczury szybko odzyskiwały zdolność do wytwarzania normalnej liczby plemników, gdy z układu krwionośnego znikały związki chemiczne składające się na pigułkę. Cheng zwraca uwagę, że aby została ona uznana za bezpieczną dla ludzi, podobne zjawiska muszą wystąpić i u naszego gatunku.

Warto dodać, że Male Contraception Infromation Project (Brytyjski Ośrodek Informacyjny zajmujący się męską antykoncepcją) pracuje natomiast nad metodą polegającą na wstrzyknięciu do nasieniowodu płynu, który zabija plemniki, nie hamując przy tym wytrysku. Wszystko wskazuje na to, że zastrzyk pojawi się na rynku w ciągu najbliższych kilku lat. Zastrzyki są całkowicie bezbolesne i trzeba je powtarzać tylko co 10 lat.
Natomiast australijscy naukowcy skonstruowali specjalny mechanizm (o wielkości połowy ziarenka ryżu) składający się z cienkiego silikonu z procesorem, który umieszczałoby się w nasieniowodzie. Dołączony do zestawu pilot blokowałby przepływ spermy poprzez rozciągnięcie urządzenia. Na razie pomysł ma być testowany na zwierzętach, więc zanim będzie dostępny w Polsce, minie kolejnych pięć lat.

Czy jednak współcześni mężczyźni dojrzali do tak odpowiedzialnego zadania jak świadome planowanie rodziny? Wyniki ankiet pokazują jednakże, że wiele kobiet nie ufa pigułce antykoncepcyjnej dla mężczyzn. Powód? Panie obawiają się, że panom nie można powierzyć tak odpowiedzialnego zadania, jak doustna koncepcja hormonalna. Lew Starowicz, znany seksuolog mówi, że po tabletki sięgną ci mężczyźni, którzy boją się tak zwanego „złapania na dziecko”. Dla nich to wspaniałe rozwiązanie. Ci natomiast, którzy biorąc pigułki będą kierować się tradycyjnymi powódkami; chęcią odciążenia partnerki, będą na pewno rzetelnie i skrupulatnie wywiązywać się z obowiązku. Kobiety z pewnością przypilnują, żeby ich partner „nie zapomniał”.