Celebrowanie wspólnej wieczerzy przy wigilijnym stole jest jednym z tych momentów, na który z niecierpliwością czekamy przez cały rok. Zgodnie z tradycją, w Wigilię powinniśmy spożywać tylko postne potrawy. Ryby, a wśród nich śledzie, od lat stanowią jedną z podstaw tego uroczystego posiłku.
Choć tradycyjna polska kuchnia coraz częściej konkuruje z nowymi smakami, napływającymi do nas z zagranicy, święta są czasem, w którym tylko nieliczni decydują się na kulinarne eksperymenty. Zgodnie z obrzędem, na wigilijnym stole prym wiodą ryby. Podawane są w postaci smażonych filetów, koreczków i zawijańców, w galarecie czy też jako dodatek do sałatek. Zawsze jednak stanowią bardzo zdrowe, postne danie.
Wybrane przepisy na śledzie:
Wigilijne śledzie z cebulką
Składniki: 4-5 filetów ze śledzi, litr mleka, 3-4 cebule, 150 ml oleju lnianego. Przygotowanie: Śledzie zalać mlekiem, odstawić na godzinę. Wyjąć i wypukać w przegotowanej zimnej wodzie. Osuszyć papierowym ręcznikiem. Obrane cebule pokroić w kostkę, przelać na sicie wrzątkiem. Odcisnąć. Pokrojone w kawałki śledzie ułożyć w słoiku, przekładając cebulą. Zalać olejem lnianym i pozostawić na kilka dni w lodówce. Podawać z razowym chlebem.
Wigilijne śledzie z miodem
Skladniki: paczka śledzi (pokroić na kawałki), 2-3 średnie cebule (obrać i pokroić w połkrążki), 2 łyżki miodu, 2 łyżki koncentratu pomidorowego, 2 łyżki normalnego ketchupu, 1-2 łyżki oleju.
Przygotowanie: Cebule podsmażyć na oleju, dodać koncentrat, ketchup i miód, odstawić do ostudzenia i następnie wymieszać z pokrojonymi śledziami. Przed podaniem odstawić na 24 godziny.
Składniki: 1 kg matitasów w zalewie octowej, 7 cebul, 110 ml oliwy, 5 dag rodzynek, 2 łyżki koncentratu pomidorowego, sól. Przygotowanie: Cebule pokroić i zeszklić na oliwie. Dodać koncentrat pomidorowy, trochę wody, pieprz, sól i dusić 5 min. Dodać rodzynki. W salaterce układać kawałki majtasów, koncentrat z cebulą. Wstawić do lodówki na 2 dni.
Wigilijne śledzie korzenne
Składniki: filety śledziowe solone, cebula, liście laurowe, ziele angielskie, pieprz w ziarnach, goździki, zioła prowansalskie, cytryna, olej słonecznikowy. Przygotowanie: Filety pokroić na jednakowe porcje, jeśli są zbyt słone namoczyć, opłukać i wysuszyć. Cebulę pokroić w półplasterki. Przygotować wyparzone słoiczki. W słoikach układać warstwami cebulę i śledzie. Do każdego słoiczka włożyć po listku laurowym, kilka ziaren pieprzu i ziela angielskiego oraz goździki ( zależnie od upodobań, ja daję po 3 na słoik). Można także do każdego słoiczka włożyć po pół plasterka cytryny, razem ze skórką. Są wtedy bardziej wytrawne. Po wierzchu posypać ziołami i skropić sokiem z cytryny. Zalać olejem, odstawić na minimum 3 dni.
Wigilijne śledzie ze śliwkami
Składniki: płaty śledziowe matiasy (5 szt.), 10 dag rodzynek irańskich, 20 szt. śliwek suszonych kalifornijskich, 1 cebula, sok z cytryny, olej kujawski, sól, pieprz cytrynowy, ½ łyżeczki cukru. Przygotowanie: Śledzie namoczyć w zimnej wodzie na 1,5 godziny, zmieniając wodę 3 razy, odsączyć, wytrzeć papierowym ręcznikiem. Pokroić na kawałki, skropić sokiem z cytryny. Cebulę pokroić drobno, sparzyć na sitku wrzącą wodą, wystudzić. Śliwki kalifornijskie i rodzynki zalać wrzącą wodą, zostawić na 5 min., odsączyć, wytrzeć papierowym ręcznikiem. Śliwki drobno pokroić. Układać warstwami w szklanym naczyniu, cebulę, kawałki śledzi, rodzynki i śliwki. Cukier rozpuścić w 1 łyżce soku z cytryny, dodać olej dokładnie wymieszać, zalać śledzie olejem, posypać pieprzem, koniecznie cytrynowym, odstawić na kilka godzin do lodówki.
Wigilijne śledzie w prawdziwkach
Składniki: 6 surowych solonych filetów śledziowych, ½ l mleka, 5 dag suszonych prawdziwków, 2 cebule, 2 łyżki oliwy, pół szklanki płynnego miodu, garść wyłuskanych orzechów laskowych, sól i pieprz do smaku. Przygotowanie: Filety zalać zimnym przegotowanym mlekiem i odstawić w chłodne miejsce na 6-8 godzin. Obrane cebule pokroić w cienkie piórka. Suszone prawdziwki umyć dokładnie i pomoczyć przez godzinę w ciepłej wodzie, następnie odsączyć i pokrajać je w cienkie paseczki. Na patelni rozgrzać oliwę, zeszklić na niej cebulę i dorzucić do niej grzyby. Posolić i popieprzyć do smaku. Następnie dolać miodu i poddusić. Wyjęte z mleka filety śledziowe odsączyć i pokrajać w 3-4-cm plastry. Na półmisku ułożyć plastry śledzi, na nie wyłożyć przestudzoną masę cebulowo-grzybową i całość obsypać pokruszonymi orzechami laskowymi. Tę potrawę można przygotować nawet tydzień wcześniej i przechowywać w lodówce. Orzechami posypujemy tuż przed podaniem.
Wigilijne śledzie w kapuście
Składniki: 1 kg (świeżych) zielonych śledzi, mała główka (około 1 kg) białej kapusty, duża cebula, łyżka ostrej musztardy, sok z cytryny, kilka kropli oliwy, suszony tymianek, mielony kminek, łyżka bulionu warzywnego, pieprz, sól. Przygotowanie: Sprawione i umyte śledzie odfiletować, każdy filet posmarować musztardą, posypać solą i pieprzem. Następnie przykryć folią i zostawić na 30-40 min. Umytą i osuszoną kapustę drobno poszatkować, lekko posolić. Obraną cebulę pokroić w drobną kostkę i skropić sokiem z cytryny. W rondlu rozgrzać oliwę, zeszklić cebulę, potem dodać odciśniętą kapustę i smażyć, chwilę mieszając. Doprawić do smaku kminkiem, tymiankiem, pieprzem i zalać gorącym bulionem (można dodać słodzik do smaku lub starte na tarce jarzynowej jabłko). Całość doprowadzić do wrzenia, a później dusić na niewielkim ogniu jeszcze 10-15 min., na koniec odkryć i odparować. Przygotowany wcześniej żaroodporny półmisek wysmarować olejem parafinowym, wyłożyć uduszoną kapustą, na niej ułożyć przygotowane filety śledziowe, polać odrobiną oleju parafinowego lub kilkoma kroplami zwykłego i wstawić do gorącego piekarnika. Piec około 50 min.
Śledzie wigilijne z jajkami
Składniki: 1 kg filetów ze śledzi, 1 rozgnieciony ząbek czosnku, 6 ugotowanych na twardo jaj, 1 obrane i utarte na tarce jabłko, 1 szklanka dobrej śmietany, 2 łyżki posiekanego kopru, sól, pieprz do smaku. Marynata: 20 dag cebuli, 1/2 szklanki octu, 2 szklanki wody, 2 łyżki cukru, liść laurowy, kilka ziaren pieprzu. Przygotowanie: Śledzie wymoczyć w wodzie z mlekiem, wypłukać, obsączyć. Składniki marynaty zagotować, schłodzić i zalać nimi śledzie umieszczone w szklanym lub kamionkowym naczyniu. Odstawić w chłodne miejsce na minimum 48 godzin. Wyjąć z marynaty 6 filetów (do pozostałych dodać utartego buraka) pokroić w niezbyt duże kawałki. Jajka obrać, pokroić w kostkę. Jajka, śmietanę, czosnek i jabłko wymieszać, przyprawić. Ze śledzi i jajek z dodatkami skomponować porcję na osobnych talerzykach, posypać koperkiem i poddawać.
Śledzie wigilijne z żółtym serem
Składniki: 5-6 matiasów, 20 dkg sera żółtego, 3 ząbki czosnku, szklanka kwaśnej śmietany, pół szklanki majonezu, pieprz, ewentualnie sól. Przygotowanie: Śledzie pokroić na kawałki, ser zetrzeć na tarce lub pokroić w drobną kosteczkę. Zrobić sos z e śmietany, majonezu, wyciśniętego czosnku i pieprzu, ewentualnie dodać trochę soli. Sos wymieszać ze śledziami i serem. Przełożyć do miski zakryć folią i wstawić do lodówki na jeden dzień.
Śledzie ze śliwkami wigilijne
Składniki: filety śledziowe (4-5 szt.), 1 duży słoik śliwek marynowanych, 1 majonez, 2-3 pomidory, do dekoracji: sałata, papryka czerwona. Przygotowanie: Umyć filety śledziowe, pokroić je na małe dzwonka. Zalać octem ze śliwek i odstawić do lodówki na kilka dni. Na półmisku ułożyć liście sałaty, następnie kawałki śledzi. Każdą, porcję udekorować majonezem (najwygodniej za pomocą szprycy) i połówką śliwki. Spiąć szpadką. Danie ozdobić pokrojonymi na cząstki pomidorami lub paseczkami papryki.
Śledzie po łowicku
Składniki: 5-6 płatów śledzi, 1 duża cebula, 1 pietruszka, 2 marchewki, 2 kiszone ogórki, majonez. Przygotowanie: Śledzie wymoczyć. Skropić octem i odstawić na dwie godziny. Cebulę pokroić w kostkę. Surową marchew i pietruszkę zetrzeć na tarce jarzynowej, wrzucić na oliwę i dusić do miękkości. Wystudzić. Dodać ze 2 kiszone ogórki pokrojone w kostkę i cebulę. Do tego dodać majonez. Sałatką przełożyć śledzie. Zostawić na 12 godzin.
Śledzie po sułtańsku
Składniki: 1 kg śledzi, 4 cebule, 0,5 szklanki rodzynek, 3 łyżki koncentratu pomidorowego. Zalewa octowa: 2 szklanki wody, 0,5 szklanki octu, 2 łyżki cukru. Przygotowanie: śledzie moczyć przez około 2 godziny. W tym czasie przygotować zalewę octową: zagotować ocet z wodą i cukrem, odstawić do wystygnięcia. Śledzie zalać zalewą octową i odstawić na kilka godzin, można na całą noc. Cebulką posiekać w kostkę, zeszklić na oleju, do cebuli dorzucić sparzone rodzynki, chwilę razem podusić, na koniec dodać koncentrat pomidorowy, wszystko dokładnie wymieszać. Śledzie pokroić na małe kawałki, wymieszać z cebulą. Odstawić na godzinkę, niech wszystko się przegryzie.
Świąteczne śledzie z buraczkami
Składniki: 25 dag matjasów korzennych (1 opakowanie), słoik buraczków marynowanych, oliwa z oliwek, pieprz cytrynowy, dwa plasterki cytryny oraz natka selera dla ozdoby. Składniki dipu: 150 ml jogurtu naturalnego, 2 łyżki majonezu, 1 łyżka musztardy francuskiej. Przygotowanie: Buraczki odsączyć z zalewy oraz pokroić w cienkie plasterki, a następnie ułożyć je na półmisku tak, by na siebie zachodziły. Matjasy korzenne odsączyć z zalewy i pokroić w trójkąty. Ułożyć jedną ich warstwę na buraczkach. Całość polać oliwą z oliwy oraz posypać kilkoma szczyptami pieprzu cytrynowego. Danie ozdobić półplasterkami cytryny oraz natką. Jogurt wymieszać z majonezem i musztardą. Przełożyć do niedużej miseczki i również ozdobić listkami natki.
Śledzie z warzywami
Składniki: 1 kostka Bulionu warzywnego, 500 g filetów śledziowych, 4 cebule, 3 marchewki (300 g), 4 łyżki oleju, 100 ml koncentratu pomidorowego, 3 ziela angielskie, 1 liść laurowy, ocet, pieprz, papryka. Przygotowanie: Filety wymoczyć w wodzie, odsączyć i pokroić na kawałki. Cebule i marchew obrać. Cebule pokroić w półplasterki, marchew zetrzeć na tarce o grubych oczkach. Warzywa dusić na oleju, podlewając odrobiną wody. Dodać kostkę bulionową, ziela i liść laurowy, dusić do miękkości warzyw. Dodać koncentrat pomidorowy. Doprawić do smaku pieprzem, papryką i octem. Ostudzić i przekładać kawałki śledzi. Wstawić do lodówki na kilka godzin.
Śledź chrzanowy z warzywami
Składniki: 1 solony śledź (25 dag matjasów w oleju), 150 g ugotowanych warzyw (marchewki, buraków, zielonego groszku), 100 g kwaśnej śmietany, 10 g chrzanu, sól i cukier do smaku, posiekana dymka lub szczypiorek. Przygotowanie: Śledzia wymoczyć i zdjąć skórę. Pokroić na kawałki. Warzywa pokroić na mniejsze kawałki i ułożyć na półmisku. Na wierzch wyłożyć kawałki śledzia. Wymieszać śmietanę, chrzan, sól i cukier. Gotowym sosem polać śledzia z warzywami. Posypać posiekaną dymką lub szczypiorkiem.
Śledziowe rolmopsy
Składniki: 500 g matjasów, 3 ogórki kiszone, 100 ml octu spirytusowego, 1 cebula, 1 marchewka, 2 łyżka oliwy z oliwek, 1 płaska łyżeczka cukru, 2-3 liście laurowe, po kilka ziaren pieprzu i ziela angielskiego, pół płaskiej łyżeczki soli Przygotowanie: Śledzie dokładnie opłukać. Jeśli są bardzo słone, moczyć przez ok. 2 godziny w wodzie. Następnie osuszyć. Ogórki pokroić na kawałki o grubości ok. 1 cm i długości ok. 3 cm. Każdy płat śledziowy zwijać dookoła kawałka ogórka, a następnie spinać wykałaczką.
Cebulę i marchew obrać i pokroić w cienkie plasterki. Ocet połączyć z 300 ml przegotowanej wody, solą, cukrem i oliwą. Przygotowane rolmopsy układać w słoju, wrzucić marchewkę, cebulę, liście laurowe, ziarna ziela angielskiego i pieprzu. Zalać przygotowaną zalewą. Słój zakręcić i wstawić na min. dobę do lodówki.
Rolmops ze śledzia po węgiersku
Składniki: 10 pojedynczych filetów ze śledzia a la matias, 2 łyżki koncentratu pomidorowego, 2 kiszone ogórki, 2 strąki konserwowej papryki, 60 ml octu 6%, 150 ml wody, 300 ml białego wytrawnego wina, 2 łyżeczki sproszkowanej słodkiej papryki, sól, pieprz i cukier do smaku. Przygotowanie: Śledzie moczyć przez 2 godz. w dużej ilości wody. Osuszyć. Każdy filet oprószyć sproszkowaną papryką i posmarować przecierem pomidorowym. Ogórki i paprykę pokroić w słupki odpowiadające długością szerokości filetów. Położyć po kilka sztuk na każdy filet. Zwinąć w ruloniki. Spiąć drewnianymi wykałaczkami. Rolmopsy ułożyć w słoiku. Wodę wymieszać z winem, octem i przyprawami. Zagotować. Wystudzić. Marynatą zalać rolmopsy. Przełożyć w chłodne miejsce na min. 2 doby.
Śledzie z grzybkami marynowanymi
Składniki: 50 dag filetów śledziowych w dowolnej zalewie, słoiczek grzybów marynowanych (najlepiej podgrzybków), 1 cebula, 3 ogórki konserwowe, olej, łyżka octu winnego, sól, pieprz, cukier Przygotowanie: Filety śledziowe namoczyć na 2 godziny. Odsączyć grzybki ze słoika na sicie i jeśli są duże pokroić na mniejsze części. Obraną cebulę pokroić w półksiężyce i sparzyć wrzątkiem. Ogórki pokroić w drobną kostkę. Cebulę, ogórki konserwowe i grzyby wymieszać z octem i oliwą. Doprawić do smaku cukrem, solą i pieprzem. Przykryć śledzie i odstawić do przegryzienia.
Śledzie z jabłkami i grzybami
Składniki: 1 duże opakowanie śledzi w oleju, 1/2 jabłka, 8-10 (około 1/3 szklanki) grzybków marynowanych (najlepsze są borowiki lub podgrzybki, ale kurki także mogą być), 1 średnia cebula, 3-4 łyżki oliwy z oliwek, 1 łyżeczka soku z cytryny, pieprz. Przygotowanie: Śledzie odsączyć z oleju i pokroić na kwadraciki (takie na jeden kęs). Ułożyć na półmisku. Grzybki i cebulkę drobno posiekać. Jabłko obrać i pokroić w drobną kostkę. Wymieszać z sokiem z cytryny, aby nie ściemniało. Wymieszać z grzybkami, cebulką i 2 łyżkami oliwy. Mieszankę jabłkowo-grzybowo-cebulową ułożyć wokół pokrojonych śledzi. Całość oprószyć świeżo mielonym pieprzem i skropić oliwą. Udekorować natką.
Śledzie w sosie musztardowym
Składniki: 8 sprawionych śledzi, Marynata: 1/2 szklanki białego octu winnego, 2 łyżki cukru, sól i biały pieprz do smaku. Sos musztardowy: 3 łyżki musztardy, 1 szklanka kwaśnej śmietany, 1/2 łyżeczki curry, sól , biały pieprz. Przygotowanie: Śledzie opłukać i pokroić na dwucentymetrowe kawałki. Zrobić marynatę: wszystkie składniki wymieszać w rondelku i zagotować na wolnym ogniu. Zdjąć z ognia, ostudzić. Zimną marynatą zalać pokrojone śledzie i odstawić pod przykryciem na 24 godziny do lodówki. Przygotować sos. Osączyć zamarynowane śledzie, wymieszać z sosem. Odstawić na całą dobę do lodówki.
Śledzie w sosie czosnkowym
Składniki: 500 gram filetów śledziowych, 5 dużych ząbków czosnku, 4 ogórki konserwowe, 100 ml octu spirytusowego, szklanka jogurtu naturalnego, pół szklanki majonezu, 2 pęczki koperku, szczypta startej skórki z cytryny, sok z ćwiartki cytryny, sól, pieprz, cukier. Przygotowanie: Śledzie dokładnie umyć, wstawić do naczynia, zalać wodą, dodać ocet i sok z cytryny, zostawić pod przykryciem na trzy godziny.
Starannie posiekany czosnek bardzo dokładnie wymieszać z skórką z cytryny, pieprzem, solą i drobiną cukru. Dodać majonez i jogurt naturalny i jeszcze raz dokładnie wymieszać. Ogórki pokroić po długości, ułożyć na półmisku. Śledzie dokładnie osuszyć pokroić na trzy części, ułożyć na ogórkach, zalać sosem i odstawić do lodówki na trzy godziny. Przed podaniem udekorować koperkiem.
Śledzie w sosie curry
Składniki: 40 dag wymoczonych filetów ze śledzi norweskich, 2 kwaśne jabłka, 1 cytryna, 5 dag masła, koperek. Sos curry: 1 banan, 1/2 szklanki kwaśnej śmietany, 2 łyżki oliwy, sok z 1 cytryny lub limetki, 1 łyżka pasty curry, sól, pieprz, chili, cynamon. Przygotowanie: Filety śledziowe pokroić na mniejsze kawałki. Jabłka cienko obrać ze skórki, pokroić w plasterki, skropić sokiem z cytryny, aby nie ściemniały. Przyprawić do smaku cynamonem i podsmażyć, a właściwie poddusić na rozgrzanym maśle. Zmiksować wszystkie składniki sosu curry, a gdy powstanie jednolita emulsja, przyprawić do smaku. Filety śledziowe układać na jabłkach, polać sosem curry.
Śledzie z czerwoną papryką
Składniki: 4 płaty śledziowe (matiasy), 1/2 czerwonej papryki, 1 czerwona cebula, czarny pieprz w ziarnach, olej, sok z cytryny. Przygotowanie: Filety namoczyć w wodzie, pokroić w drobne paski. Cebulę obrać , pokroić w cienkie plastry, paprykę w drobną kostkę. Wrzucić do miski, zalać odrobiną oleju, sokiem z cytryny. Doprawić do smaku solą i sporą ilością czarnego pieprzu. Odstawić na kilka godzin.
Śledzie z oliwkami
Składniki: słoik śledzi marynowanych w oleju, mały słoiczek czarnych oliwek, 1 czerwona papryka lub po pół czerwonej i zielonej. Sos: mały kubek jogurtu naturalnego, 2 łyżki majonezu, 2 łyżki dobrego keczupu, 2 łyżki słodkiego sosu chili, 2 łyżeczki słodkiej papryki w proszku, ostra papryka do smaku, sól do smaku. Przygotowanie: Oliwki odsączyć i pokroić w plasterki. Paprykę oczyścić z nasion, pokroić w drobną kostkę. W misceczce wymieszać składniki sosu, dodać oliwki i paprykę i jeszcze raz wymieszać. Śledzie wyjąć, opłukać, zwinąć w rulony i ułożyć na półmisku. Polać przygotowanym sosem.
Zawijany śledź w sosie żurawinowym
Składniki: 40 dag filetów ze śledzia norweskiego matias, 2 cebule, szklanka soku pomarańczowego (najlepiej świeżo wyciśniętego), oliwa, 4 goździki, 3 liście laurowe, 5 ziaren jałowca, sól, pieprz kolorowy, pieprz kajeński, cukier, 4 marynowane gruszki, 2 gatunki kolorowej sałaty. Na sos: 1/2 szklanki żurawiny, 2 łyżeczki chrzanu, sok z 1/2 cytryny, 1/2 szklanki czerwonego wina.
Przygotowanie: Goździki i ziarna jałowca rozetrzeć w moździerzu, połączyć z 4 łyżkami oliwy, liśćmi laurowymi, pieprzem kolorowym i kajeńskim, solą i cukrem. Filety zalać marynatą, odstawić na 12 godz. do lodówki. Cebule obrać, posiekać, przesmażyć na oliwie. Zalać sokiem pomarańczowym, dusić 30 min. Na każdym filecie rozłożyć cebulę, zwinąć, spiąć wykałaczką. Żurawinę przetrzeć, dodać chrzan, sok z 1/2 cytryny, wino, sól i pieprz. Śledzie i gruszki układać na sałacie, polać sosem.