Dlaczego wszystkie noworodki mają niebieskie oczy?

16 stycznia 2012, dodał: Emilia Stasiak

Artykuł zewnętrzny

Zastanawialiście się kiedyś skąd się bierze kolor oczu? A może zauważyliście, że każdy noworodek ma niebieskie oczy? Potem ten kolor może się zmienić ale dlaczego na początku wszyscy mamy ten sam kolor oczu?
Barwa oczu to cecha determinowana genetycznie. Mimo to, we wczesnym okresie życia prawdziwy kolor oczu jest maskowany, a ściślej rzecz biorąc – niewykształcony. W efekcie, wszystkie dzieci mają niebieskie tęczówki.
Dlaczego? Melanina, która jest barwnikiem produkowanym zarówno w komórkach skóry, włosów jak i oka, potrzebuje czasu, by pod wpływem światła UV nabrać właściwego odcienia. Stosunek ilości dwóch typów melaniny (eumelaniny i feomelaniny) w tęczówce oka odpowiada za jego barwę. U dzieci melanina jest obecna w małych ilościach oraz przez pierwsze miesiące „niedojrzała”. Z tego względu maskowana jest prawdziwa jej barwa. W konsekwencji wszystkie noworodki cechują się identycznym kolorem oczu.
Wraz z dorastaniem dziecka przy jednoczesnej ekspozycji na światło słoneczne w przestrzeni jego tęczówek dojrzewają komórki zwane melanocytami, które rozpoczynają produkcję oraz wydzielanie melaniny. Im więcej pigmentu wyprodukują komórki tym ciemniejszą barwę przybiorą oczy dziecka. Kolor oczu zakodowany w genach ustala się nawet do 6-8 roku życia.

Dlaczego geny odpowiedzialne za kolor oczu mają różne warianty (allele)?
W trakcie ewolucji naszego gatunku w genach pojawiały się różnego typu mutacje nie mające charakteru szkodliwego, a powodujące jedynie zmianę właściwości genu. Nasi dalecy przodkowie posiadali znacznie mniej wariantów danych genów, niż posiadamy obecnie. Wiele naszych genów występuje pod postacią kilku, a nawet kilkunastu alleli tak jak na przykład gen grupy krwi posiadający trzy różne allele A, B oraz O. Przypuszcza się, że w DNA pierwszych ludzi każdy gen miał tylko jeden wariant (np. istniał tylko jeden gen koloru oczu warunkujący jeden rodzaj zabarwienia oka), który w skutek procesów mutacyjnych zaczął się zmieniać i stawać się nowym allelem tego samego genu decydującym o wykształceniu tej samej cechy ale o odmiennej jakości.
Czy człowiek może mieć fioletowe oczy?
Tak, taka sytuacja ma miejsce, gdy rozmieszczenie melaniny w tęczówce jest bardzo nierównomierne. Aby powstał efekt fioletowych oczu niezbędne jest występowanie w tęczówce „wysp” o barwie brązowej i niebieskiej oraz obecność czerwonych refleksów. Czerwone refleksy powstają, gdy promienie świetlne przedostaną się przez rejony tęczówki pozbawione barwnika (lub posiadające jego niewielką ilość) oraz odbiją się od powierzchni siatkówki zlokalizowanej w tylnej części oka. Mieszanka barwy czerwonej brązowej i niebieskiej daje odcień fioletowy.
Czym jest heterochromia?

Zjawisko heterochromii polega na występowaniu odmiennego zabarwienia tęczówek lub obecności w obrębie pojedynczej lub dwóch tęczówek sektorów wykazujących odmienny koloryt. W obu przypadkach heterochromia może mieć charakter wrodzony (co oznacza iż została odziedziczona) lub nabyty (co oznacza, iż rozwinęła się w trakcie życia). Podłożem heterochromii nabytej może być mechaniczne uszkodzenie oka lub choroba (np. czerniak gałki ocznej, infekcja wirusowa). We wszystkich przypadkach heterochronii należy zgłosić się na konsultację lekarską by wykluczyć patologiczne (chorobowe) źródło heterochromii.
Chory może mieć jedno oko brązowe, a drugie niebieskie bądź filetowy pierścień na piwnej tęczówce. Takie spojrzenie z pewnością robi wrażenie. Nie brakuje gwiazd, które posiadają heterochromię, różnobarwne tęczówki mają m.in. David Bowie, Jane Seymour oraz Dan Ackroyd, Kate Bosworth.

Warto wiedzieć, że heterochromia jest wadą nie tylko typową dla ludzi, ale znana jest także u zwierząt. Bardzo dobry przykład stanowi gatunek psa o nazwie Syberyjski Husky, u którego przedstawicieli bardzo często spotyka się dwa warianty heterochromii. Jeden polegający na tym, że jedno oko psa jest brązowe, a drugie niebieskie oraz drugi, gdy każda tęczówka ma w sobie komponent brązu i błękitu.