Przepisy na różne pyzy, kartacze i cepeliny

Na początek wyjaśnię może, czym jest kartacz. Według słownika języka polskiego to: pocisk armatni wypełniony żelaznymi kulkami lub kawałkami metalu, który używany był od XVI do połowy XIX wieku. Nie chodzi jednak o broń, ale o danie znane przede wszystkim w północno-wschodniej Polsce, m.in. na Suwalszczyźnie. Kartaczami nazywane są tam potrawy sporządzane z utartych ziemniaków i wypełnione mięsnym nadzieniem. Tyle tylko, że właśnie tak robione są popularne na Litwie cepeliny, a podobny skład mają także popularne w całej Polsce pyzy z mięsem.

Mylą się jednak ci, którzy myślą, że wspomniane dania są identyczne. Najlepiej wiedzą o tym kucharze Światowego Centrum Smakoszy Kartaczy, które mieści się w Gołdapi (warmińsko-mazurskie). Oni nie mają żadnych wątpliwości, że są to trzy różne dania. I tłumaczą: klasyczny kartacz ma kształt owalny i kojarzy się z pociskiem armatnim. To typowa potrawa dawnego pogranicza polsko-niemiecko-litewskiego. Niemieccy mieszkańcy Gołdapi i okolic odpowiednik kartaczy zwali Keilchen. Litwini nazywają je cepeliami i co więcej – sugerują, że nazwa litewska może być młodsza od polskiej. Zapewne pojawiła się w pierwszej połowie XX wieku, kiedy sławne stały się sterowce zwane zeppelinami. Możliwe, że podobieństwo kształtów przeniosło nazwę ze sterowca na potrawę – przypuszczają kucharze.

A pyzy ziemniaczane? W porównaniu z cepelinami i kartaczami, które są wielkości pięści dorosłego mężczyzny, to po prostu… liliputy. Dania różnią się sposobem podania, ale to już sprawdźcie sami… Kartacz zrobiony jest z masy ziemniaczanej, a w środku znajduje się nadzienie z mielonego mięsa. Kiedyś popularne były również kartacze nadziewane kapustą, grzybami, serem, makiem, a także nadzieniem z siekanego kindziuka (tradycyjnie wyrabianej na Suwalszczyźnie surowej lub podwędzonej szynki i słoniny).

Radzę przygotować je osobiście. Trwa to trochę czasu (w sumie ok. 1,5 godziny), ale naprawdę warto.

1 kg ziemniaków obrać, ugotować w posolonej wodzie, ostudzić. Można zrobić to dzień wcześniej. Przed samym przygotowaniem pyz ziemniaki zemleć. 2 kg ziemniaków obrać, zetrzeć na tarce o najdrobniejszych otworach, jak na placki ziemniaczane. Starte ziemniaki mocno odcisnąć przez lnianą szmatkę. Odciśnięty sok zachować, odstawić. Ugotowane ziemniaki  natychmiast wymieszać z surowymi i odciśniętymi, dodając jajko, mąkę ziemniaczaną i sól. Skrobię, która osiądzie się z soku odcedzonego z ziemniaków również dodać do masy. Wszystko dokładnie wymieszać, ciasto nie powinno się mocno kleić. Z masy ziemniaczanej formować kulki dowolnej wielkości. Formując kulki pomagać sobie otaczając je w mące ziemniaczanej. Wrzucać na wrzącą i osoloną wodę i gotować  7 – 10 minut od momentu wypłynięcia, dłużej, jeśli pyzy są większe. Wyjmować łyżką cedzakową i ciepłe podawać.