Prawdy i mity na temat herbaty

16 grudnia 2017, dodał: Marta Dasińska

Artykuł zewnętrzny

Herbata zajmuje drugie miejsce na świecie pod względem spożywanych przez nas płynów. Wyprzedza ją jedynie woda. Picie herbaty w tak dużych ilościach jest w pełni uzasadnione. Ma ona działanie lecznicze i korzystnie wpływa na funkcjonowanie naszego organizmu. Herbata to trunek bardzo popularny w Polsce.

Na naszym rynku dostępna jest cała gama herbat białych, czerwonych, zielonych i czarnych. Pijemy ją, ale rzadko zastanawiamy się nad jej działaniem. Czy mocna czarna herbata jest napojem pobudzającym? Czy herbata zielona jest zdrowsza od czarnej? Czy liście zielonej herbaty można parzyć wielokrotnie? Właśnie rozwiewamy mity na temat najbardziej znanego napoju świata. Oto kilkanaście najpopularniejszych.

1. W torebkach ekspresowych pakowana jest herbata niskiej jakości

FAŁSZ. Do torebek ekspresowych nie są pakowane „zmiotki“, ale liście herbaciane drobniejszych grade’ów. Wielkość liści zapakowanych do torebki ekspresowej jest uwarunkowana wielkością tejże torebki – po pierwsze nie zmieściłyby się w niej większe listki (dwa gramy dużych liści zajmują kilkakrotnie większą powierzchnię niż dwa gramy drobnych listków), po drugie nie miałyby miejsca do pełnego rozwinięcia się (duże liście podczas parzenia kilkakrotnie zwiększają swoją objętość). Z jakością herbaty ekspresowej, jak z jakością każdej herbaty – również sypkiej – bywa oczywiście różnie. Dobre marki do torebek ekspresowych pakują herbatę ortodoksyjną – zbieraną ręcznie i przetwarzaną tradycyjnie w taki sam sposób, jak herbatę sypką. W przypadku dobrej herbaty, oba te typy produktów są jednakowej jakości. Generalnie można więc stwierdzić, że jakość herbaty wynika nie z wielkości liścia, ale wielu innych istotnych czynników.

2. Herbatę w torebce ekspresowej parzy się krócej niż sypką

FAŁSZ/PRAWDA. Jeśli parzymy czarną herbatę ortodoksyjną wysokiej jakości, to czas jej zaparzania powinien być identyczny jak herbaty sypkiej, a więc w zależności od rodzaju i preferencji smakowych ok. 3-5 minut (w tym przypadku określenie „herbata ekspresowa“ jest mylące). Jeśli natomiast przygotowywana jest herbata przetworzona nietradycyjnie, czyli często wykorzystywana w torebkach ekspresowych herbata CTC średniej i niskiej jakości, wówczas czas parzenia jest co prawda krótszy, ale efekt nigdy nie będzie równie dobry, jak w przypadku herbaty tradycyjnej. Różnica dotyczy więc wysokiej jakości tradycyjnej herbaty w torebkach ekspresowych oraz ekspresowej herbaty, jaką jest herbata CTC, czyli granulat.

3. Mocno zaparzona herbata czarna działa jak kawa – pobudzająco

FAŁSZ. Kofeina w każdej herbacie jest najbardziej aktywna do mniej więcej trzeciej minuty parzenia, kiedy napar jest jeszcze „lekki“. Po tym czasie zaczyna się ona wiązać z polifenolami i stopniowo przestaje oddziaływać pobudzająco. Wbrew pozorom więc długo parzona, bardzo ciemna w barwie herbata nie jest wcale pobudzająca. Warto pamiętać, że kofeina zawarta w herbacie działa na organizm zupełnie inaczej, niż kofeina w kawie – filiżanka herbaty zawiera mniej kofeiny, niż filiżanka kawy, kofeina jednak w powiązaniu z polifenolami ma dość łagodne działanie, nie wchłania się natychmiast (dlatego po wypiciu filiżanki herbaty najczęściej nie odczuwamy przyspieszonego bicia serca), wchłania się tylko częściowo oraz nie odkłada się w organizmie – jest w krótkim czasie wydalana. Dlatego też w przypadku herbaty należałoby raczej mówić o orzeźwiającym, a nie pobudzającym działaniu.

4. Z herbaty zaparzanej ponad 5 minut wytrącają się szkodliwe dla zdrowia związki chemiczne

FAŁSZ. Nie jest to prawdą, ponieważ herbata nie zawiera szkodliwych związków chemicznych. Prawdą jest natomiast, że zbyt długo zaparzana herbata traci częściowo walory smakowe.

5. Na herbacie niskiej jakości po zaparzeniu wytrąca się nalot

FAŁSZ. Nalot na herbacie może tworzyć się z rozmaitych przyczyn. Badania naukowe dowiodły na przykład, że nalot wytrącający na powierzchni naparu zaparzonego w twardej wodzie, powstaje w wyniku dużej zawartości polifenoli, a więc może świadczyć… o wysokiej jakości, zdrowej herbacie, lecz gorszej przydatności wody do parzenia herbaty. Jest to zjawisko na tyle złożone i uzależnione od tak wielu czynników, że na jego podstawie nie można oceniać jakości herbaty. Jedno jest natomiast pewne – nalot taki, pomimo tego, że wielu osobom wydaje się nieestetyczny, jest naturalnym zjawiskiem związanym z zaparzaniem herbaty w bardzo twardej wodzie.

6. Szczelnie zapakowaną herbatę można przechowywać nawet w intensywnym środowisku zapachowym

PRAWDA/ALE... Teoretycznie tak, bowiem do wnętrza hermetycznej koperty nie przedostanie się przecież żaden aromat. W praktyce jednak warto uważać na intensywne zapachy – jeśli na kopercie osadzi się np. aromatyczny tłuszcz, to przy jej otwieraniu aromat ten nie tylko będzie wyczuwalny, psując delikatny zapach herbaty, ale może zostać przeniesiony na torebkę i „zaparzony“ razem z herbatą. Pomimo szczelnego opakowania można mieć nieprzyjemne uczucie, że pijemy herbatę aromatyzowaną np. smażoną rybą…

7. Herbata zielona jest zdrowsza od czarnej

FAŁSZ/PRAWDA. Dostępne obecnie wyniki badań naukowych nad herbatą dowodzą, że herbata czarna jest równie zdrowa, jak herbata zielona, choć obie oddziałują na organizm nieco inaczej. Wynika to z faktu, że pochodzą one z tej samej rośliny (Camelia sinensis) i produkowane są ze świeżych pędów, najbardziej wartościowych pod względem smakowym i zdrowotnym. Jedynie prawdziwą, czyli pochodzącą tylko z pączków liściowych herbatę białą można uznać za zdrowszą od pozostałych, ponieważ to właśnie w pączkach liściowych jest największe natężenie korzystnych dla zdrowia składników. Warto podkreślić, że składniki te znajdują się w zrywanych liściach, a nie powstają na którymkolwiek z etapów przetwarzania.

8. Liście herbaty zielonej można parzyć wielokrotnie

PRAWDA. Te same liście prawidłowo zaparzonej herbaty zielonej można parzyć nawet trzykrotnie. Należy jednak pamiętać, żeby przelać do filiżanki cały napar, pozostawiając w czajniczku tylko wilgotne listki, odkryć przykrywkę, aby listki odparowały i wydłużyć czas parzenia każdego kolejnego naparu o pół minuty. Warto pamiętać, że herbatę zieloną, by nie była nazbyt cierpka, należy parzyć nie wrzątkiem, lecz przestudzoną przez kilka minut wodą.

9. Herbatę powinno się serwować w białej porcelanie

PRAWDA/FAŁSZ. Naczynia z białej porcelany znakomicie pasują do serwowania herbaty – równomiernie się nagrzewają, doskonale podkreślają barwę naparu, są bardzo eleganckie… Jednak w wielu dawnych, zasłużonych „kulturach herbacianych“ – np. w Maroku – od wieków podaje się jednak herbatę w szklankach, co trudno przecież uznać za przejaw złego gustu. To, w czym pijemy herbatę, nie jest tak ważne jak to, jaką herbatę pijemy – dobra, dobrze zaparzona herbata będzie smaczna zarówno w porcelanowej filiżance, w szklance, w porcelitowym kubku…

10. Herbatę należy zaparzać w czajniczku i pod przykryciem

PRAWDA/FAŁSZ. Wszystko zależy od tego, jaką herbatę zaparzamy – w formie sypkiej, czy w torebce ekspresowej. Herbatę sypką należy parzyć w czajniczku i po upływie wyznaczonego instrukcją parzenia czasu przelać do filiżanki. Herbatę w torebce najczęściej przygotowuje się bezpośrednio w filiżance – torebki ekspresowe zostały stworzone m.in. po to, by uprościć procedurę i ograniczyć ilość akcesoriów. Prawdą jest, że herbata lepiej zaparza się pod przykryciem – jeśli to możliwe, warto przykryć filiżankę spodkiem lub małym talerzykiem.

11. Herbatę powinno się podawać bez cukru, cytryny i mleka

FAŁSZ/PRAWDA. To delikatna kwestia dotycząca indywidualnych gustów konsumentów. Z jednej strony każdy dodatek (szczególnie w nadmiarze) zmienia oryginalny smak herbaty, pozbawiając ją w jakimś stopniu naturalnego charakteru. Z drugiej strony nawet najbardziej wyjątkowa, podana bez cukru herbata nie będzie smakowała komuś, kto od lat słodzi napar. Tak więc nie powinno się sugerować dodatków np. poprzez umieszczenie na spodku plasterka cytryny, lub ustawienie na stole cukiernicy, gdyż prawdopodobnie nasi goście potraktują to jako rekomendację do ich użycia. Z drugiej strony nie warto odmawiać ich w żadnym wypadku, ewentualnie zasugerować alternatywne rozwiązania, np. polecić herbatę o aromacie cytryny zamiast klasycznej herbaty czarnej z cytryną, bądź użycie miodu zamiast cukru.

12. Herbata jest napojem chłodzącym

PRAWDA. Mieszkańcy wielu krajów, w których panują tropikalne temperatury, np. Sri Lanki piją gorącą herbatę cały rok, ponieważ jest ona bardzo smaczna i zdrowa, ale także dlatego, że skutecznie gasi pragnienie. W upalne letnie dni można również przygotować herbatę mrożoną – naturalną, mocniej zaparzoną herbatę wystarczy przelać do szklanki wypełnionej lodem, aby natychmiast otrzymać orzeźwiający napój niekaloryczny, bez cukru i konserwantów, zdrowy i smaczny.

13. Herbata ma działanie odwadniające

FAŁSZ. Praca opublikowana na łamach European Journal of Clinical Nutrition obala mit, że herbata odwadnia. Okazuje się, że nie tylko nawadnia tak samo dobrze jak H2O, ale także zabezpiecza przed chorobami serca i niektórymi nowotworami. Za najważniejsze składniki herbaty eksperci uznają flawonoidy (przeciwutleniacze). Badania nad kofeiną wykazały, że bardzo wysokie jej dawki odwadniają i każdy zakłada, iż napoje zawierające ten alkaloid są odwadniające. Jeśli nawet zaparzymy sobie naprawdę bardzo mocną herbatę, a jest to dość trudne, nadal przybędzie nam płynów.

14. Herbata zmniejsza ryzyko zawału

PRAWDA. Dr Carrie Ruxton i zespół z londyńskiego College’u Królewskiego przeanalizowali badania nad wpływem picia herbaty na zdrowie. Dowody jasno wskazywały, że wychylanie 3-4 filiżanek naparu dziennie znacznie zmniejsza ryzyko zawału. W Archives of Internal Medicine opublikowano też wyniki badań, według których codzienne spożycie nawet połowy filiżanki zielonej herbaty lub typu oolong, może zmniejszać ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego nawet o 50%. W oparciu o badania specjaliści zalecają minimum pół filiżanki zielonej herbaty lub typu oolong dziennie, przez co najmniej rok, aby czerpać korzyści z picia tego napoju. Konieczne są jednak dalsze badania, aby lepiej poznać mechanizm obniżania ciśnienia przez zawarte w herbacie związki.

15. Herbata działa niekorzystnie na zęby

FAŁSZ/PRAWDA. Ponieważ napar zawiera związki fluoru, sprzyja zdrowiu naszych zębów. Zapobiega też tworzeniu się kamienia nazębnego, próchnicy, a ponadto wzmacnia kości. Herbata jednak powoduje żółknięcie zębów. To jest prawda. W sposób naturalny zęby żółkną z wiekiem, ale na ich kolor ma wpływ także kawa i herbata, również ta zielona…

16. Herbata może być niezdrowa

FAŁSZ. Nie znaleziono dowodów na to, że konsumpcja herbaty może powodować jakieś szkody. Napar upośledza jednak zdolność absorbowania żelaza z pokarmów, dlatego osoby zagrożone anemią powinny unikać picia „czaju” w porach posiłków.

17. Picie zielonej herbaty przyspiesza spalanie kalorii

PRAWDA/FAŁSZ. Spala kalorie, ale bardzo, ale to bardzo wolno. W 1999 roku w Stanach Zjednoczonych przeprowadzono ciekawe badania. Ochotniczkom podawano ekwiwalent 6–8 filiżanek zielonej herbaty dziennie. Efekt: osoby te spalały ok. 4% kalorii więcej. Inne badania (szwajcarskich naukowców) wykazały, że antyoksydanty i katechiny z zielonej herbaty hamują wzrost poziomu glukozy we krwi i przyspieszają metabolizm. Amerykanie zalecają pigułkami z wyciągiem z zielonej herbaty. Może mają rację – 8 filiżanek herbaty skazałoby Cię na nieustanne wizyty w toalecie.

18. Herbata poprawia koncentrację

PRAWDA. Picie herbaty wydłuża czas koncentracji i jest przydatne przy skupianiu uwagi. Wypicie herbaty jest zalecane, aby zwalczyć senność.

19. Kompresy z herbaty likwidują zaczerwienienie oczu i opuchnięcie powiek

PRAWDA. Herbata ma w swym składzie dużo garbników, które obkurczają naczynia włosowate, dzięki czemu zmniejsza się zaczerwienienie oczu i cofa się powstała wokół nich opuchlizna. Waciki namoczone w herbacianej esencji kładziemy na powieki na 15 minut.

20. Herbata jest niezdrowa dla dzieci

PRAWDA. Według dietetyków mocna herbata czarna nie jest zalecana do picia przez dzieci. Może jest to dla niektórych wielkim zaskoczeniem, bo jak tu do śniadania czy kolacji nie napić się herbatki, albo po jesiennym spacerze nie rozgrzać się cieplutkim naparem, ale pamiętajmy herbata zawiera wiele składników, które źle wpływają na dzieci. Jeżeli już podajemy przedszkolakowi herbatę czarną to niech to będzie słaby napar najlepiej z plasterkiem cytryny z dodatkiem miodu. A jeżeli ma to być już herbata to wybierajmy smaczne herbatki owocowe z naturalnego suszu. W przypadku alergików nie należy podawać im herbatek z dodatkiem owoców tropikalnych, gdyż mogą one spowodować uczulenie. Ale świetnym rozwiązaniem są herbatki owocowe jednoskładnikowe np. jabłkowa, malinowa.