Czarny bez – właściwości lecznicze

13 maja 2013, dodał: fringilla

Artykuł zewnętrzny

Czarny bez można spotkać wszędzie – porasta nieużytki, zręby leśne, rośnie w lasach liściastych, parkach i ogrodach. Mało kto wie, że jego kwiaty i owoce, a także kora i liście mają dobroczynny wpływ na nasz organizm.

Jest krzewem osiągającym wysokość 5-6 m. Wygląda nieco chaotycznie, ponieważ jego pędy często odłamują się lub rosną tylko z jednej strony pnia. Liście składają się z pięciu pojedynczych wąskich listków, matowych, szorstkich i ostro piłkowanych. Białe lub kremowe kwiaty, zebrane w duże, płaskie kwiatostany (podbaldachy), pojawiają się na początku czerwca. Wydzielają bardzo intensywny zapach. Kuliste owoce dojrzewają partiami od sierpnia do września. Mają czarnofioletowy kolor – i tylko takie nadają się do przetwarzania.

Witaminy na gałęzi
Na przełomie IV i V w p.n.e. grecki lekarz Hipokrates stosował owoce czarnego bzu jako lek na przeczyszczenie, moczopędny i jako środek na schorzenia ginekologiczne. Dioskurides żyjący w I w. n.e. używał liści czarnego bzu na gojenie się ran, a naparu z kwiatów do obniżenia gorączki. Pliniusz Starszy, mniszka Hildegarda von Bingen, Tomasz z Akwinu opisywali, jak wykorzystywać poszczególne części czarnego bzu do leczenia wielu schorzeń.

Dziś wiemy, że czarny bez zawiera wiele cennych dla naszego organizmu witamin i minerałów, m.in. witaminy z grupy B (tiaminę, ryboflawinę, niacynę), które wpływają na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, zapobiegają zaćmie, odgrywają ważną rolę w procesie widzenia w półmroku, poprawiają ukrwienie skóry, mają wpływ na przemianę węglowodanów, białek i tłuszczów.

W litrze soku z owoców czarnego bzu znajduje się aż 260 mg witaminy C (dla porównania: w soku z jabłek jest jedynie 14 mg). Witamina C przyspiesza gojenie się ran, uczestniczy w procesach budowy skóry, kości i zębów, wspomaga funkcjonowanie układu odpornościowego.

Owoce czarnego bzu są doskonałym źródłem potasu i sodu – pierwiastków, które mają bardzo korzystny wpływ na pracę serca i nerek. Owoce tej rośliny dostarczają organizmowi także wapń, magnez, fosfor, chlor i żelazo.

Litr soku z owoców czarnego bzu zawiera również 5-8 mg wolnych aminokwasów, które biorą udział w budowie niezbędnych do życia białek. Jedynie owoce dzikiej róży i marakui zawierają ich więcej.

Zdrowie z natury
Praktycznie każda część czarnego bzu ma właściwości lecznicze.

Owoce są idealne na przeczyszczenie, wzmacniają organizm i pobudzają apetyt. Dzięki temu, że zawarte w nich substancje wychwytują wolne rodniki, sprawiają, że nasza skóra wolniej się starzeje. Sok z owoców łagodzi przeziębienia i poprawia trawienie. Z dodatkiem miodu jest doskonałym syropem na kaszel i chrypkę. Mus z kolei łagodzi bóle gardła.

Liście zmniejszają opuchliznę, działają przeczyszczająco, rozkurczowo, uspokajająco i oczyszczająco. Obniżają ciśnienie krwi, hamują procesy zapalne, wzmacniają naczynia krwionośne, poprawiają przemianę materii. Robiony z nich wywar wzmacnia odporność i poprawia trawienie. Napary i herbatki z kwiatów czarnego bzu działają kojąco w przeziębieniach, wykrztuśnie, moczopędnie, oczyszczająco i napotnie. Wzmacniają odporność i naczynia włosowate. Mają działanie antywirusowe. Chronią i wzmacniają błony śluzowe dróg oddechowych. Poza tym uśmierzają ból. Na szorstką i podrażnioną skórę idealna jest wygładzająca maść z kwiatów bzu. Kompresy zaś są doskonałe na stłuczenia i zmiażdżenia.

Kora czarnego bzu wywołuje wymioty, ma silne działanie przeczyszczające, łagodzi ból, a stosowana zewnętrznie wygładza skórę.

Czarny bez w kuchni
Z owoców i kwiatów czarnego bzu przyrządza się soki, herbatki, desery (np. racuchy), dżemy, galaretki, wina, wódki i nalewki, a nawet zupy i pikantne sosy do mięs. Mają one właściwości lecznicze, ale przede wszystkim wybornie smakują.

Herbatka z kwiatów

Trzy łyżeczki kwiatów czarnego bzu zalać 250 ml wrzącej wody. Parzyć 10 min. Przecedzić przez sito. Osłodzić miodem.

Dżem z owoców

Pół kilograma owoców czarnego bzu podgrzewać bez dodatku wody, aż puści sok. Wsypać 50 dag cukru, dodać startą skórkę i sok cytryny, wymieszać. Gotować do uzyskania odpowiedniej konsystencji.

Mus z owoców

300 g cukru zalać 100 ml wody. Osłodzoną wodę wolno podgrzewać i stale mieszając, doprowadzić do wrzenia. Zalać nią pół kilograma owoców czarnego bzu. Gotować, aż z owoców zrobi się masa.

Sok z kwiatów

Dwa kilogramy owoców i startą skórkę cytryny zalać 750 ml wody. Gotować, aż owoce puszczą sok. Odstawić do ostygnięcia. Przefiltrować przez gazę. Do soku dodać 200 g cukru. Gotować 2-3 minuty. Gorący sok wlewać do butelek. Butelki szczelnie zakręcić.

Likier z owoców

Pół kilograma owoców czarnego bzu rozgnieść i wymieszać z 300 g cukru. Dodać sok z cytryny i 2 goździki. Całość krótko gotować. Kiedy na powierzchni pojawi się piana, zdjąć ją łyżką. Do ostudzonej masy dodać ¾ litra wódki. Przelać do butelek i szczelnie zamknąć. Odstawić na 2 tygodnie. Następnie zawartość butelek przecedzić przez drobne sito i ponownie odstawić, tym razem na 6 tygodni.

Uwaga!
Czarny bez zawiera m.in. sambunigrynę – cyjanogenny glikozyd, który ma silne właściwości trujące. Dlatego owoców nie wolno spożywać na surowo! Zanim zostaną poddane jakiejkolwiek obróbce, należy je podgrzać do minimum 80°C. Owoce muszą być w pełni dojrzałe.

Na podstawie książek:
Andreas Zeitlhöfler Dzika róża, czarny bez, Wydawnictwo RM 2009
http://10zlotych.pl/product-pol-50-Dzika-roza-czarny-bez.html
Ellen Heidböhmer, Czarny bez dla zdrowia i urody, Wydawnictwo RM 2010
http://www.rm.com.pl/product-pol-371-Czarny-bez-Dla-zdrowia-i-urody.html