Pielęgnacja paznokci była doceniona już w starożytnym Egipcie, gdzie faraon barwił je henną i w ten sposób wyrażał swoją indywidualność. Także i dziś wygląd paznokci, akcent na ich pielęgnację i wyróżnienie jest ważne w codziennym życiu. Paznokcie są nie tylko ozdobą. Przede wszystkim chronią nasze unerwione czubki palców rąk i nóg. Są też zwierciadłem, w którym odbija się stan naszego zdrowia. Kiedy my chorujemy, chorują i paznokcie.

Podobnie jak włosy, paznokcie zbudowane są z włóknistego białka, zwanego keratyną. Są jedną z najmocniejszych tkanek organizmu, ale z różnych powodów mogą rosnąć zbyt wolno albo stają się łamliwe. Paznokcie rosną stale i nie robią sobie żadnych przerw. Średnio 0,1 mm w ciągu doby lub 1 mm na tydzień, zaś w skali miesiąca przeciętnie około 3 mm. Zdecydowanie szybciej paznokcie rosną u ludzi młodych, wolniej po 40-tym roku życia. Na wzrost paznokci ma wpływ nie tylko nasz tryb życia, ale i nasze cechy osobowościowe. Obłączek – białawy półksiężyc u dołu płytki paznokciowej, widoczny zresztą nie na każdym z palców, różni się wielkością na kciukach obu rąk – z reguły większy obłączek oznacza rękę wiodącą.
Zmiany kształtu, struktury lub koloru paznokci mogą być oznakami choroby. Odstępstwa od normy sygnalizują o poważnych zaburzeniach. Na przykład białe smugi wzdłuż paznokci mogą oznaczać zaburzenia pracy serca. Białe plamki mogą być wywołane brakiem cynku. Jeśli organizmowi brakuje witamin z grupy B, na płytce tworzą się bruzdy, natomiast brak wapnia może powodować wysuszenie oraz łamliwość. Niedobory witaminy C lub kwasu foliowego mogą być jedną z przyczyn zanokcicy, czyli zapalenia wału paznokciowego. Na wygląd paznokci wpływa tak wiele czynników, że czasami trudno określić, co jest bezpośrednią przyczyną powstania ich choroby, czy wręcz deformacji.

1) Bruzdy poprzeczne. Pojawiają się na płytce w postaci rowków czy zagłębień rożnej szerokości i długości, mogą być ledwo dostrzegalne lub głębokie. Niekiedy powodują podział płytki. Przyczyną jest najczęściej uszkodzenie macierzy lub korzenia paznokcia, wywołane przez przypadkowe urazy lub w czasie niewłaściwej pielęgnacji paznokci. Z bruzdami poprzecznymi możemy się spotkać u osób po nieumiejętnie wykonanym zabiegu manicure. Zwykle występują po ciężkich chorobach zakaźnych, chorobach wyniszczających, zwłaszcza z wysoką gorączką, zatruciach, leczeniu cytostatykami; mogą również towarzyszyć chorobom skóry, zwłaszcza wypryskowi lub łuszczycy. Mogą być także następstwem przebytych infekcji (np. ciężkiej grypy), zatruć, operacji czy kryzysów psychicznych.
2) Bruzdy poprzeczne Beau-Reilsche’go. Są to poprzeczne zagłębienia płytki paznokciowej, które pojawiają się w przebiegu zatruć, przewlekłych stanów zapalnych i schorzeń ogólnoustrojowych, a także cukrzycy.
3) Bruzdy podłużne. Dotyka zwykle osoby w starszym wieku w postaci rowków na całej długości płytki. Chory paznokieć jest chropowaty i cały prążkowaty. Często jest objawem zaburzeń ukrwienia, występuje też w gośćcu przewlekłym, w przebiegu liszaja i reumatyzmie. Są także częstą oznaką zaburzeń w układzie trawiennym, które może zniwelować dieta bogata w błonnik.

4) Bielactwo. Występuje w dowolnym miejscu płytki np. w postaci kropek. Bielactwo prążków (bielactwo prążkowane) lub też bielactwem mogą być zajęte całe płytki na paznokciu. Białe zabarwienie może być wrodzone lub spowodowane uszkodzeniem macierzy. Nazwa nie jest ścisła, gdyż choroba nie ma nic wspólnego z bielactwem nabytym skóry. Przyczyna nie jest znana, wiadomo natomiast, że zaburzenie to może być dziedziczne. Zwykle zmiany występują na paznokciach rąk jednego lub wielu paznokci u kobiet. Z reguły jest nie groźne. Białe poprzeczne prążki mogą pojawiać się wskutek zatrucia metalami ciężkimi, zaburzenia przemiany materii oraz mikrourazów kosmetycznych. Występują też w chorobach serca (zespole Fallota, przewlekłym sercu płucnym) i w chorobach płuc (rozstrzeniach oskrzeli oraz mukowiscydozie).
5) Ubytki kropkowate. To okrągłe ubytki w płytce paznokciowej, które są wynikiem nieprawidłowości jej odżywienia w przebiegu różnych schorzeń np. w łuszczycy, kiedy zmiany na paznokciach przypominają krople oleju.
6) Zgrubienia pojedynczych paznokci. W takich przypadkach płytki paznokciowe są pogrubiałe z powodu urazów macierzy, odmrożeń, grzybicy, ucisku poprzez źle dobrane obuwie (często dotyczy to małego palca u stopy).
7) Paznokcie w kształcie szkiełek od zegarka (tzw. place dobosza lub palce pałeczkowate Hipokratesa). W schorzeniu tym dochodzi do przerostu i rozszerzeniu płytek paznokciowych, są one uwypuklone i przypominają kształtem szkiełka zegarkowe, stąd nazwa, lub pałeczki dobosza. Takie zmiany paznokci, głównie u rąk, towarzyszą ciężkim i przewlekłym chorobom układu oddechowego i serca.
8) Paznokcie łyżeczkowate. Mówimy o nich w takich przypadkach, kiedy płytki paznokciowe stają się wypukłe w swojej środkowej części i przez to przypominają swoim kształtem łyżkę. Przyczyną ich powstania może być niedobór żelaza i innych witamin (np. na tle zaburzeń wchłaniania).
9) Rogowacenie podpaznokciowe. Najczęściej towarzyszy łuszczycy, współwystępuje z nim żółte przebarwienie płytki paznokciowej.
10) Zanik płytki paznokciowej. Płytka staje się coraz mniejsza i może się całkowicie złuszczyć. Przyczyny są rożne, począwszy od urazu mechanicznego, zaburzenia nerwowe, zmiana ta towarzyszy również gruźlicy i cukrzycy.
11) Oddzielenie się płytki paznokciowej (onycholiza). Polega na odstawaniu paznokcia od jego łożyska, co może być spowodowane stosowaniem antybiotyków, leków cytostatycznych, retinoidów; często współwystępuje z bielactwem i przebarwieniami paznokcia. Płytka może nabrać koloru żółtobrązowego, przypomina plamę oleju, pod którą wytworzona pusta przestrzeń gromadzi zanieczyszczenia i złuszczoną keratynę. Jest to przyczyną różnego zabarwienia paznokcia od białego przez szary, żółty, brązowy do czarnego. Może dojść do zniszczenia płytki paznokciowej, a nawet do jej zaniknięcia.
12) Łamliwość płytki paznokciowej. Zwykle wynika z zaburzenia odżywiania, u osób starszych i w ciężkich chorobach wyniszczających. W częściach płytki powstają linijne bruzdowania podłużne, wzdłuż których dochodzi do ich popękania, chropowatości powierzchni, nierównego ząbkowania wolnego brzegu. Zmniejsza się również twardość paznokcia. Do powstania łamliwości może się przyczynić kontakt z zasadami, żywicami, używanie lakierów i zmywaczy acetonowych oraz częste moczenie i suszenie rąk.

13) Dysplazje (nieprawidłowa budowa) paznokci. Są charakterystyczne w zaburzeniach w odżywianiu, marskości wątroby, w niektórych zespołach chorobowych przebiegających z zaburzeniami rozwojowymi ektodermy. Może je także spowodować stan zapalny skóry w niektórych postaciach atopowego zapalenia (tych, które trwają wiele lat).
14) Zmiany dystroficzne paznokci. Spotykamy je często w chorobach (miażdżyca, cukrzyca) przebiegających z niedokrwieniem kończyn związanych z makroangiopatią (zmiany dotyczą dużych naczyń krwionośnych) i mikroangiopatią (mikroskopowe zmiany naczyń wału paznokciowego).
15) Przerost paznokci. Spotykamy go w przebiegu cukrzycy. Charakterystyczne jest tu również żółte przebarwienie i mikroskopowe zmiany naczyń włosowatych wału paznokciowego.

1) Zanokcica paznokci. To zakażenie spowodowane poprzez źle wykonamy manicure. Poprzez zbyt głęboko wyciętą, często skaleczoną „skórkę” dostają się bakterie (najczęściej wywołują ją bakterie – gronkowce, paciorkowce). Przyczyną zanokcicy przewlekłej są zakażenia grzybicze (drożdżaki). Często zanokcica powstaje w wyniku urazu opuszki palca, przy naderwaniu paznokcia. Występuje ona też przy maceracji blaszki płytki paznokciowej, która powstaje w wilgotnym środowisku oraz w cukrzycy. Powstaje bolesny obrzęk wokół paznokcia, często tworzy się ropa. Choroba jest bardzo bolesna i często jej przebieg jest ostry. Początkowo występuje zaczerwienienie, później może wytworzyć się pęcherz naskórkowy wraz z treścią ropną. Leczenie polega na przyjmowaniu antybiotyku oraz stosowaniu zewnętrznie okładów z rywanolu, ichtiolu oraz sody. Zdarza się, że zaniedbanie choroby może doprowadzić do chirurgicznego usunięcia płytki paznokciowej.
2) Grzybice. Stanowią około 50% chorób paznokci. Na początku schorzenia widoczne są zewnętrzne zmiany na paznokciu: staje się on szarozielony, matowy, łamliwy i kruchy. Występują poprzeczne lub podłużne rowki na paznokciu. Ta najczęstsza choroba powoduje zmiany płytki paznokciowej głównie z powodu pleśni i drożdżaków. Objawami grzybicy są też: zgrubienia, przebarwienia, łamliwość paznokci, rozwarstwianie, częściowe wykruszanie, nadmierne rogowacenie i pobruzdowanie płytek paznokciowych. Do grzybicy predysponują: ucisk mechaniczny, np. nieodpowiednie buty. Istnieje osobnicza tendencja do zachorowań. Grzybice często występują u osób z zaburzeniami odporności komórkowej, zaburzeniami hormonalnymi (zespół Cushinga, niedoczynność tarczycy). Grzybica bardzo łatwo przenosi się na pozostałe paznokcie i jest zaraźliwa. Leczenie jest procesem długotrwałym i wymaga samodyscypliny. Cechy charakterystyczne grzybicy to: onycholiza, rogowacenie podpaznokciowe, chromonychia – żółte zabarwienie paznokci.
3) Zespół zielonych paznokci. To niebolesne zapalenie wałów paznokciowych z zielonym zabarwieniem płytek, spowodowane zakażeniem przez Pseudomonas aeruginosa. Do zakażenia dochodzi u osób często moczących ręce w wodzie z dodatkiem detergentów – gospodyń domowych, zmywaczy naczyń.
4) Brodawki. To inaczej kurzajki, które są wywołane przez wirusa brodawczaka ludzkiego. Przeważnie mają postać szarożółtych narośli. Mogą wrastać pod płytkę paznokciową lub występować wokół paznokcia. Wirus powodujący brodawki jest zaraźliwy i przenosi się przez bezpośredni kontakt z nosicielem. Poza tym brodawki można nieświadomie w bardzo prosty sposób przenieść na inne części ciała np. poprzez obgryzanie paznokci. Kurzajki znikają samoistnie, warto jednak w procesie leczenia korzystać z dostępnych w aptekach bez recepty środków, które stosuje się miejscowo na brodawki.
5) Łuszczyca paznokci. Z reguły towarzyszy łuszczycy całej skóry, ale może występować tylko na paznokciu. Objawia się przez matową, suchą i kruchą płytkę. Na paznokciach widoczne są żółte przebarwienia i liczne wgłębienia. Nie jest chorobą zakaźną, ale niestety widoczną. Leczenie polega na przyjmowaniu doustnie witaminy A, zaś miejscowo stosuje się maści salicylowe i środki dziegciowe. Zaleca się również fototerapię.

6) Drożdżyca. W początkowej fazie stan zapalny pojawia się w obrębie wału paznokciowego. Wokół paznokcia pojawia się zaczerwieniony i bolesny obrzęk, zaś przy ucisku wypływa wydzielina ropna. Następnie płytka paznokciowa staje się szarobrunatna i bez połysku. Leczenie jest procesem długotrwałym – miejscowo stosuje się leki przeciwgrzybiczne. Należy unikać czynników, które sprzyjają drożdżycy (wilgoć i wysoka temperatura).

Aby mieć ładne paznokcie, trzeba wiedzieć, co im szkodzi, a więc czego unikać.
1) Czynniki wewnętrzne. Paznokciom nie służy złe odżywianie i kłopoty z przemianą materii, choroby wielu narządów wewnętrznych.
2) Czynniki zewnętrzne. Liczne czynniki zewnętrzne, jak np. wilgoć, wysoka i niska temperatura, stosowanie szkodliwych środków chemicznych. Niszczy je także zimno, wiatr czy silne słońce, warto zaopatrzyć się w kremy ochronne i odżywiające skórę i paznokcie. Paznokcie nie lubią długotrwałego moczenia w wodzie, a co dopiero detergentów. Środki czyszczące osłabiają i wysuszają paznokcie. Za to robienie porządków można potraktować jako okazję do zadbania o paznokcie. Przed nałożeniem rękawic, wsmarujmy w dłonie grubą warstwę kremu do rąk – kosmetyk pod wpływem ciepła zadziała jak maska.
3) Pilniki. Należy zrezygnować z metalowych pilniczków, bo strzępią płytki, wskutek czego paznokcie zaczynają się rozdwajać, unikaj także tekturowych, bo przeznaczone są do tipsów i paznokci u stóp. Poza tym, pilniki metalowe nie zamykają brzegów paznokcia, przez co są one narażone na uszkodzenia mechaniczne. Bez obaw używaj pilników szklanych i kamiennych. Dobrze też sprawdza się pilnik papierowy. Można nim piłować słabe i kruche paznokcie. Pilniki papierowe ze względu na ich szybkie zużywanie się oraz możliwość rozdwajania się paznokci przy dłuższym stosowaniu, nie dorównują jednak pilnikom szklanym, które są idealnym wyjściem dla paznokci słabych, zabezpieczają je przed pękaniem i rozdwajaniem, często są drobnoziarniste, bardzo rzadko powodują uszkodzenie płytki paznokcia, ich ścieralność jest niska, dlatego są trwałe, jedynym minusem jest ich szklana struktura, co wiąże się z możliwością stłuczenia pilniczka. Pilnik trzeba ustawić pod kątem 45 stopni, w takim położeniu nie uszkodzimy płytki paznokcia. Aby zapobiec rozdwajaniu się płytki, paznokcie trzeba piłować w jednym kierunku, od boków ku środkowi. Nie powinno się zbyt głęboko piłować boków paznokcia, ponieważ mogą one zacząć pękać.
4) Skórki. Panie wycinają je zwykle zbyt głęboko – na paznokciu powstaje wtedy wgłębienie, które często pęka, gdy znajdzie się w połowie płytki. Najlepiej wcale nie wycinać skórek, tylko odsuwać je drewnianym patyczkiem po posmarowaniu oliwką lub specjalnym preparatem, ale nie zawsze jest to możliwe. Czasami skórki są tak grube, że bez wycięcia cążkami pękają i zadzierają się. Skórki powinno się smarować oliwą lub specjalnym preparatem i odsuwać je drewnianym patyczkiem.
5) Polerowanie. Po użyciu polerki rzeczywiście wyglądają one ładniej, a położony lakier dłużej się trzyma. Ale polerowanie bardzo niszczy płytki. Pamiętajmy, aby polerowanie zawsze zaczynać od największej ziarnistości i kończyć na najmniejszej. Na taki zabieg raz w miesiącu mogą sobie pozwolić tylko panie, które mają grube i mocne paznokcie.
6) Czyszczenie. Zanieczyszczenia spod paznokci można usuwać szczoteczką lub drewnianym patyczkiem. Trzeba to jednak robić bardzo delikatnie, w przeciwnym razie podważona płytka odklei się nieco od skóry, a to utoruje drogę grzybom i bakteriom.
7) Malowanie bez podkładu. To poważny błąd, bo lakier wysusza paznokcie, matowi je i osłabia. Konieczna jest więc specjalna baza, która chroni płytki przed zażółceniem i wysuszeniem, a także przedłuża trwałość lakieru. W drogeriach można kupić zwykłą bazę lub kosmetyk posiadający dodatkowo właściwości pielęgnacyjne albo wyrównujący powierzchnię paznokcia. Jeśli chcesz, żeby manikiur trzymał się bardzo długo, na bazę i lakier możesz jeszcze nałożyć preparat nawierzchniowy. Paznokcie warto malować, lakier wzmacnia je i usztywnia. Poza tym, chroni je przed przebarwieniami, które mogą powstać podczas  wykonywania codziennych czynności oraz przed mechanicznymi uszkodzeniami.
8) Zmywacz. Trzeba używać zmywcza bez acetonu, a najlepiej takiego, który zawiera  środki pielęgnujące.
9) Obcinanie. Jeśli dużo pracujesz na komputerze, obcinaj na krótko paznokcie lub stukaj w klawisze opuszkami. W przeciwnym razie mogą się rozdwajać.
10) Skubanie, obgryzanie, zbyt krótkie obcinanie. Nie skub lakieru, gdy zaczyna odpryskiwać. Jeśli robisz to często, możesz uszkodzić płytkę. Nie obgryzaj paznokci – nie dość, że wygląda to mało estetycznie, to jeszcze znacząco osłabia płytkę paznokciową – jeśli masz taki problem, stosuj gorzkie lakiery i postaraj się kontrolować siebie. Nie obcinaj ich także zbyt krótko – nie tylko sprawi to ból, ale również ułatwi przenikanie bakterii pod paznokieć.

Często problemy z paznokciami są sygnałem niedoboru witamin, minerałów, aminokwasów. Paznokcie potrzebują cynku, dzięki niemu nie będą się kruszyć i rozdwajać. Najbogatszym źródłem cynku są ostrygi, szukać go należy także w rybach i owocach morza, wątróbce, ziarnach dyni i słonecznika, produktach pełnoziarnistych, a także roślinach strączkowych, mleku, serach. Pestki, a także orzechy i migdały, warto jeść również ze względu na zawarty w nich magnez,  który zapobiega łamliwości paznokci. Innym ważnym dla paznokci minerałem jest potas, jego źródłem są zielone i strączkowe warzywa, pomidory i ziemniaki. Korzystny wpływ na paznokcie mają kwasy tłuszczowe, warto aby w diecie znalazły się więc tłuste ryby morskie, oliwa z oliwek, pestki i orzechy. Ważne jest także białko – pełnowartościowe znajduje się w jajkach i mleku.
Właściwy sposób odżywiania się jest kluczem do osiągnięcia pięknego wyglądu paznokci. Kiedy dostarczymy im stosownych substancji odżywczych one odwzajemnią się zdrową i estetyczną prezencją:
1) witamina A – znajduje się przede wszystkim w nabiale, jajach, tłustych rybach, wątrobie, serach i maśle,
2) witaminy z grupy B – zawierają je brokuły, brukselka, papryka, kukurydza, banany, szpinak orzeszki, pestki słonecznika, pszenica,
3) witamina H – jej źródłem jest wątróbka, niektóre grzyby (prawdziwki i kurki) oraz drożdże
4) magnez – banany, jabłka, kiwi, kokos, morele, marchew, pomidory, ziemniaki, mięso drobiowe, wino
5) żelazo – szpinak, orzechy włoskie, jaja, grzyby, fasola, suszone owoce,
6) wapń – jabłka, ryby, buraki, kalafior, pszenica, jaja, czosnek, wiśnie, jogurt,
7) jod – ryby morskie, małże, ostrygi, mleko
8) potas – truskawki, kiwi, ananasy, banany, buraki, kapusta, cebula, cytryna, ogórek, marchew, orzechy włoskie
9) krzem – owies, warzywa i owoce.

1) Posiadaczki długich, szczupłych dłoni i długich palców. To kobiety, które mogą eksperymentować z kształtami i długością paznokci. Paznokcie spiłowane na kształt kwadratu, owalu, czy migdału będą wyglądać równie efektownie na tych idealnych dłoniach. Ważne jest jednak, by nie przesadzać z długością paznokci, bo wyglądać będą naprawdę nieelegancko i nieestetycznie.
2) Posiadaczki umiarkowanej długości palców i szczupłych dłoni mogą nosić paznokcie długie lub średniodługie o kształcie lekko kwadratowym, zaokrąglonym albo migdałowym.
3) Posiadaczki krótkich, pulchnych palców powinny nosić raczej średnie lub długie paznokcie o kształcie zaokrąglonym lub migdałowym, natomiast powinny unikać krótkich i kwadratowych paznokci. Pionowe wzory na paznokciach dodatkowo je wydłużą.

Pielęgnacja paznokci – nie jest to ani trudne ani czasochłonne. Wystarczy tylko dobra wola, trochę wyobraźni i zaczynamy! Efektem pracy będzie nie tylko piękny, zdrowy wygląd naszych paznokci, lecz przede wszystkim satysfakcja i wszechobecne westchnienia wokół nas…