Hipermnezja – pamięć absolutna

Każdy może opanować techniki szybkiego zapamiętywania tekstu lub informacji. Są jednak na świecie ludzie, którzy nie muszą ćwiczyć pamięci, ponieważ sami z siebie pamiętają każdy szczegół swojego życia. Hipermnezja to zdolność pamięci do nieograniczonego odtwarzania utrwalonych przeżyć psychicznych. Inaczej określa się ją mianem pamięci autobiograficznej lub syndromem HSAMS. Polega ona na pamiętaniu każdego szczegółu dotyczącego naszego życia. Badania nad hipnozą i doświadczenia ludzi z pogranicza śmierci pozwalają wyciągnąć wniosek, że hipermnezja jest czymś, co posiada każdy z nas, jednakże wspomnienia nasze ukryte są głęboko w podświadomości.

Niektórzy ludzie, którzy przeżyli groźny wypadek, w wywiadach często mówili, że całe życie przeleciało im przed oczami. Hipermnezja może objawiać się właśnie jako nagłe przypomnienie sobie wszystkich szczegółów z życia, ale aby to osiągnąć, nie trzeba wcale ocierać się o śmierć. Pamięć autobiograficzną można też sztucznie wywołać poprzez hipnozę.

W obu przypadkach przypomnienie sobie szczegółów życia jest jednorazowe. Istnieją jednak ludzie, którzy w pełni świadomy sposób potrafią wywołać u siebie hipermnezję. Do dzisiaj wiadomo o około 20 takich przypadkach. Zdolności tych osób zostały przebadane i potwierdzone przez zespół naukowców z Uniwersytetu Kalifornijskiego.

Jedną z pierwszych osób, u której wykryto syndrom HSAMS był Brad Williams (1984, Kalifornia) Podobnie jak w pozostałych przypadkach, nie miał on pamięci autobiograficznej od urodzenia. Zdolność przywoływania każdego szczegółu z pamięci pojawiła się u Brada w wieku 4 lat. Aby przypomnieć sobie jakieś zdarzenie, wyobraża sobie kartkę z kalendarza z datą jego czwartych urodzin, a następnie przelatuje w myślach kalendarz aż dotrze do interesującej go daty. Brad potrafi opowiedzieć dokładnie o wszystkim, co usłyszał lub zobaczył w czasie swojego życia. Dodatkowo wraz ze wspomnieniami wracają do niego wszelkie uczucia i zapachy z nimi związane. W latach 60-tych, gdy był jeszcze uczniem nie istniały żadne programy nauczania dla specjalnie uzdolnionych dzieci. Dzisiaj jednak zarabia na swoim talencie. W radiu prowadzi audycję, podczas której dzwonią do niego słuchacze i sprawdzają jego pamięć. Czasami uda im się zapytać o wydarzenia, o których Brad nie ma pojęcia. Nie wynika to jednak z faktu, że ich nie pamięta, lecz z tego, że dotyczą tematyki, która nigdy go nie interesowała. Pan Williams, podobnie jak pozostali ludzie z syndromem HSAMS, może przypomnieć sobie tylko informacje o których kiedyś słyszał. Oznacza to, że jeśli np. nigdy nie dowiedział się o wybuchu jakiejś wojny, nie będzie w stanie powiedzieć gdzie i kiedy rozpoczął się ten konflikt zbrojny. Pomimo że Brad wraz z wydarzeniami przypomina sobie o towarzyszących im uczuciach, potrafi odsunąć na bok nachodzące go emocje. Nie wszyscy jednak posiadają taką umiejętność.

Jill Price (1965, New York), która również posiada pamięć autobiograficzną, nie jest w stanie zapomnieć o dawnych odczuciach. Swoje zdolności uważa za przekleństwo. „Cały czas w mojej głowie przesuwają się wydarzenia z całego życia” – tłumaczy. Każdego dnia przeżywa na nowo smutek, który czuła zaraz po śmierci męża. W jej przypadku niezwykły jest też sposób, w jaki przypomina sobie wydarzenia. Nie musi wyobrażać sobie w myślach żadnego obrazu, bo wspomnienia przychodzą same. Gdy się budzi i zdaje sobie sprawę, że jest np. 7 grudnia, automatycznie w jej myślach pojawiają się wspomnienia z każdego przeżytego w życiu 7 grudnia. Dodatkowo też przedmioty codziennego użytku, słowa, kolory itp. mogą spowodować, że przypomni sobie różne wydarzenia z przeszłości. Jill cały czas pamięta o śmierci męża, właśnie dlatego, że wszystko w jej codziennym życiu przypomina jej o ukochanym. Przypadek Jill Price, kobiety, która potrafi przywołać dowolną datę i przypomnieć sobie najbardziej trywialne doświadczenia swojego życia odkąd ukończyła 14 lat opisali w 2006 roku badacze z jednego z kalifornijskich uniwersytetów, Elizabeth Parker, Larry Cahill i James McGaugh. Po opublikowaniu przełomowego artykułu, w którym opisali przypadek Jill, zgłosiło się do nich ponad 200 osób, które sądziły, że mają taką przypadłość. „Ale spotkaliśmy tylko trzy podobne przypadki” – opowiada McGaugh. „Brada Williamsa, dziennikarza radiowego, i Ricka Barona mieszkającego w Ohio. Trzecia osoba chce zostać anonimowa”. Jill Price jest jednak przekonana, że jej przypadek nie może być porównywany do żadnego innego. Bo tylko ona tak emocjonalnie odczuwa wspomnienia, co rujnuje jej życie. Dr McGaugh potwierdza: „Inni pacjenci z nieprzeciętnie rozwiniętą pamięcią autobiograficzną nie wydają się cierpieć tak bardzo jak ona”.

Badania wykazały, że z wiekiem pamięć autobiograficzna może się pogorszyć. Osoby z syndromem HSAMS są narażone na zachorowanie na Alzheimera w takim samym stopniu jak każdy inny człowiek.

Jak widać zdolność ta nie jest wieczna i nie chroni obdarzonej nią osoby przed chorobami, dodatkowo może powodować wiele problemów, tak jak w przypadku Jill Price. Dlatego nie ma powodu do zazdrości, jeśli my nie posiadamy takiego daru. „Pocieszam się, że przyczynię się do tego, iż naukowcy poszerzą swoją wiedzę na temat pamięci i kiedyś będą w stanie pomóc innym. Ja, niestety, nie mam normalnego życia, o jakim zawsze marzyłam” – mówi Jill.
Materiały: