Wielkanoc po góralsku – polecamy tradycyjne przepisy
Różne krańce Polski to mnogość świątecznych obyczajów i tradycji. Zwyczaje i dania wielkanocne zmieniają się jak w kalejdoskopie, w zależności od tego, w którą stronę kraju skierujemy nasz wzrok. Także kuchnia wielkanocna Małopolski i Podhala ma wiele do zaoferowania. Wyrazista i sycąca krzonówka, cieszy się największą sławą wśród mieszkańców południowych krańców Polski, regionalnym przysmakiem z krainy małopolskiej jest także strząska, serwowana na niedzielne śniadania, którą przyrządza się z pokrojonych wędlin, jajek, chrzanu i przypraw. W niektórych góralskich domach serwuje się również kołacze z serem i bryndzą oraz moskole, a wśród dań mięsnych króluje pieczona baranina marynowana. Na świątecznych stołach można też spotkać polewkę z czosnku, zupę z kiszonych rydzów czy zoproskę. Na stół trafia także sałatka jarzynowa, pieczona biała kiełbasa z jabłkami i majerankiem, ćwikła z chrzanem, jajka faszerowane, pieczona w śliwkach suszonych szynka czy baby ziemniaczano-drożdżowe. Wybraliśmy kilka przepisów małopolskich i podhalańskich gospodyń, które mogą pojawić się na wielkanocnym stole.
Małopolski żurek z wędzonką
Składniki:
– domowy zakwas
– 0,5 kg polędwicy
– 0,5 kg kiełbasy wiejskiej
– 0,5 kg boczku
– 0,5 kg pieczarek
– jajka ugotowane na twardo
– 2 średnie cebule
– 2 marchewki
– 2 ząbki czosnku
– 3 litry bulionu
– 100 ml śmietany
– 50 g masła
– oliwa lub dowolny nadający się do smażenia olej
– sól, pieprz, majeranek, 4 suszone liście laurowe, gałązka kopru
Przygotowanie:
Polędwicę i pieczarki pokroić w wąskie paski, a kiełbasę w półksiężyce. Wrzucić razem z pieczarkami do garnka na rozgrzaną oliwę. Cebulę pokroić w talarki i podsmażyć na maśle, aż się zarumieni i też dodać do garnka. Wszystko razem delikatnie podsmażyć i zalać niewielką ilością bulionu. Dusić przez 30 min. Dolać zakwas, a potem bulion i gotować na wolnym ogniu w międzyczasie dorzucając marchew pokrojoną w talarki. Pod koniec gotowania dodać liście laurowe, wyciśnięte ząbki czosnku i majeranek. Można podawać z ziemniakami.
Przepis pochodzi ze strony: https://gazetakrakowska.pl/
Krzonówka, czyli wielkanocna zupa z chrzanu
Tradycyjna zupa chrzanowa, która powstała w XIX wieku w Sułkowicach w Małopolsce. Na Podhalu, w górskiej części Małopolski, używa się żętycy – serwatki owczej. Potrawa została wpisana na listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Składniki:
– 250 g łopatki wieprzowej
– 250 g żeberek wędzonych
– 250 g boczku wędzonego na zimno
– 250 g kiełbasy
– 2 l serwatki
– 1 seler
– 1 marchew
– 1 pietruszka
– por
– 50 g korzenia chrzanu
– 50 g tartego chrzanu
– 2 liście laurowe
– ziele angielskie
– gałązka lubczyku
– jaja
– sól i pieprz
Przygotowanie:
Boczek pokroić w kostkę i przełożyć do dużego garnka. Dodać mięso z łopatki i żeberka i zalać wodą tak, aby przykryła składniki. Kiełbasę pokroić i zalać serwatką. Zagotować i zdjąć z ognia. Warzywa zetrzeć na tarce o grubych oczkach lub pokroić w kostkę. Korzeń chrzanu obrać. Warzywa dodać do gotującego się mięsa. Dodać także serwatkę, przyprawy i tarty chrzan. Całość gotować jeszcze 20-30 min. W tym czasie jaja ugotować na twardo. Zupę przelewać do talerzy i podawać na gorąco z ugotowanymi jajami.
Przepis pochodzi ze strony: https://dziendobry.tvn.pl/
Małopolska zupa chrzanowa
Składniki:
– 1,5 l bulionu drobiowo-warzywnego
– 3 kiełbaski białe
– 4 duże ziemniaki
– 200 g tartego, ostrego chrzanu
– 1 ząbek czosnku
– 125 ml słodkiej śmietanki (30%)
– 30 dag wędzonego boczku (chudego)
– 6 jajek
– natka pietruszki
– sól, pieprz kolorowy do smaku
– 3 łyżki oleju rzepakowego
Przygotowanie:
Białą kiełbasę obsmażyć na odrobinie oleju. Przełożyć do garnka z bulionem i gotować wraz z czosnkiem na wolnym ogniu około 20 min. Po tym czasie wyciągnąć kiełbaski i czosnek a dodać tarty chrzan i gotować ok. 5 min. Obrane ziemniaki ugotować w osolonej wodzie do miękkości. Odcedzić i dodać do zupy. Do całości dolać słodką śmietankę i zmiksować na gładki krem. Doprawić do smaku. Boczek pokroić w cienkie plastry lub kostkę i usmażyć na kruche chipsy. Dodać do zupy wraz z jajkiem i plastrami kiełbasy. Całość posypać natką pietruszki. Podawać ze świeżym pieczywem.
Przepis pochodzi ze strony: https://gazetakrakowska.pl/
Wielkanocna pieczona baranina
Składniki:
– kawał baraniny (ok. 1 kg)
– przyprawy (czosnek, majeranek, ziele angielskie, liść laurowy, sól, pieprz, oliwa)
– 1 pietruszka
– 1 marchew
– 1 seler
– 1 cebula
Przygotowanie:
Baraninę zapeklować w oliwie z dodatkiem czosnku, majeranku, liścia laurowego, soli i pieprzu. Na drugi dzień obsmażyć mięso na patelni, dodać startą na tarce marchew, pietruszkę, seler, pokrojoną w kostkę cebulę i przyprawy do smaku. Dusić do miękkość ok. 3,5 godz.
Przepisem na pieczoną baraninę podzieliła się Maria Krzeptowska z Koła Gospodyń Wiejskich w Kościelisku.
Przepis pochodzi ze strony: https://gazetakrakowska.pl/
Polewka na maślance z jajkiem
Składniki:
– 1 l maślanki
– 1/2 łyżki śmietany 30%
– 2 łyżki mąki
– 30 dag boczku
– 0,5 kg ziemniaków
– pęczek koperku
Przygotowanie:
Dokładnie wymieszać maślankę, śmietanę i mąkę, tworząc tzw. zalepkę. Zalepkę wlać na wrzącą, osoloną wodę (1 litr) i chwilę gotować. Polewkę z maślanki podawać z gotowanymi ziemniakami i okrasić podsmażonym boczkiem. Posypać koprem zielonym. Polewkę można także podać z jajkami gotowanymi na twardo.
Przepisem na prostą i pyszną zupę podzieliły się Panie z Koła Gospodyń Wiejskich w Jawiszowicach (gmina Brzeszcze).
Przepis pochodzi ze strony: https://gazetakrakowska.pl/
Wielkanocne jajka faszerowane awokado i zielonym groszkiem
Składniki:
– jajka ugotowane na twardo
– awokado
– zielony groszek
– jogurt naturalny
– sól, pieprz
Przygotowanie:
Żółtka połączyć z awokado, groszkiem i jogurtem. Zblendować na gładką masę. Można dodać koperku. Doprawić solą i białym pieprzem. Do jajka szprycą cukierniczą nakładać farsz. Dodać po kilka groszków do dekoracji.
Przepis pochodzi ze strony: https://gazetakrakowska.pl/
Pasztet z dziczyzny
Składniki:
– 300 g mięsa z dziczyzny
– 250 g łopatki cielęcej
– 200 g karkówki wieprzowej
– 200 g wołowiny bez kości (rosołowa)
– 300 g podgardla wieprzowego
– 150 g wątroby wieprzowej
– 100 g prawdziwków suszonych
– 1 cebula
– 1 bułka kajzerka
– tłuste mleko do zamoczenia bułki
– 2 jaja
– sól, pieprz, ziele angielskie, jałowiec, gałka muszkatołowa do smaku
– masło do wysmarowania formy
– bułka tarta do wysypania
Przygotowanie:
Mięso pokroić w kostkę, obsmażyć w rondlu na tłuszczu wytopionym z podgardla. Dodać grzyby, obraną cebulę i utłuczone w moździerzu przyprawy (bez gałki), podlać wodą i dusić do miękkości mięsa. Zostawić w wywarze do wystygnięcia. Bułkę namoczyć w mleku. Ostudzone mięso, cebule, bułkę i grzyby przepuść 3 razy przez maszynkę do mielenia mięsa. Dodać jajka, doprawić świeżo startą gałką muszkatołową, solą i pieprzem. Dobrze wymieszać. Formę keksową wysmarować masłem i wysypać tartą bułką. Przełożyć masę mięsną do formy, wygładzić. Piec przez 1 godz. w piekarniku nagrzanym do 150 st. C.
Strząska Podhalańska
To danie wielkanocne goszczące na terenach Małopolski (Siedliszowice, gmina Żabno). Nazwa potrawy wynika wprost ze sposobu jej przyrządzania – tj. dokładnego wymieszania (wstrząśnienia) wszystkich składników.
Składniki:
– 1 kg boczek wędzony
– 1 kg kiełbasa wiejska „swojska” (cienka, w naturalnym jelicie, dobrze uwędzona; najlepiej domowego wyrobu)
– 25-30 jaj
– 2-3 łyżki chrzanu świeżo tartego
– 1/2 szklanki octu 10%
– 1 szklanka wody
– sól i pieprz
Przygotowanie:
Ugotować w wodzie, bez przypraw, 1 kg boczku wędzonego (przez ok. 35-40 min). Po przestygnięciu pokroić w średnie kawałki (od 0,5 cm -0,7 cm). Pokroić na średnie kawałki 1 kg kiełbasy wiejskiej „swojskiej” . Ugotować na twardo 25- 30 jaj i drobno je pokroić (można przecisnąć przez metalową kratkę). Następnie wszystkie składniki wymieszać. Dodać 2-3 łyżki chrzanu świeżo startego na drobnej tarce. Wymieszać i zalać wszystko zalewą z 1 szklanki wody i 1/2 szklanki octu. Doprawić do smaku solą i pieprzem. Wszystko wytrząsać. Z tej ilości składników powstaje około 4 kg strząski.
Podhalańskie moskole
Składniki:
– 1 kg ziemniaków
– 0,5 kg mąki pszennej
– 2 średnie jajka
– ok. 180-200 ml zsiadłego mleka (najlepiej z zaufanego, wiejskiego źródła)
– sól, pieprz, czosnek granulowany
Przygotowanie:
Ziemniaki obrać i ugotować w wodzie z solą. Następnie utłuc lub zmielić ziemniaki (masa musi być jednolita) i pozostawić, aby ostygły. Do ostudzonych ziemniaków dodać zsiadłe mleko, mąkę, jajka i przyprawy. Całość dokładnie wymieszać. Przygotować stolnicę i oprószyć ją mąką. Wyjąć masę na stolnicę i wyrobić na elastyczne ciasto. Formować owalne placuszki o grubości około 2-3 cm. Smażyć aż uzyskają złoty kolor na średnim ogniu, na rozgrzanej patelni z dodatkiem oleju. Można również upiec w piekarniku. Podawać z masłem czosnkowym lub sosem.
Babka ziemniaczano-drożdżowa
Składniki:
– 400 g mąki pszennej
– 1 czubata łyżka mąki ziemniaczanej
– 1 op. cukru waniliowego
– 2 ugotowane ziemniaki
– 25 g świeżych drożdży
– 1 szczypta soli
– 75 g cukru pudru
– 125 ml mleka
– 100 g stopionego masła
– 4 żółtka
– 3 łyżki oleju lub oliwy z oliwek
Przygotowanie:
Mleko lekko podgrzać, ziemniaki rozgnieść na puree. Zrobić zaczyn: drożdże rozetrzeć z cukrem i 2 łyżeczkami mąki, zalać letnim mlekiem i odstawić w ciepłe miejsce do momentu, aż zacznie rosnąć i podwoi objętość. Mąki przesiać do miski, dodać cukier waniliowy, cukier puder, zaczyn drożdżowy, sól i ziemniaki. Wymieszać. Dolać letnie mleko, masło, żółtka i oliwę, następnie wyrobić gładkie ciasto. Przykryć ściereczką i odstawić na około 1 godz. Wyrośnięte ciasto chwilę wyrabiać i przełożyć do natłuszczonej formy (ciasto sporo urośnie). Przykryć ściereczką lub folią i odstawić na chwilę. Piec w temp. 160 st. C przez ok. 40-45 min. Upieczone posypać cukrem pudrem.
