Refluks żołądkowo-przełykowy

REFLUKS, to wsteczny odpływ treści żołądkowej do przełyku w przebiegu niewydolności wpustu. Wyróżnia się trzy rodzaje tego zjawiska:

Refluks fizjologiczny – występuje niekiedy u zdrowych, po obfitującym w tłuszcz lub alkohol posiłku

Refluks pierwotny – zaburzony mechanizm zamykania dolnego zwieracza przełyku, niewyjaśnionego pochodzenia

Refluks wtórny – gdy znane są przyczyny, np. ciąża, stan pooperacyjnym leczeniu achalazji, zwężenie odźwiernika i in.

Przyczyn tego schorzenia jest kilka, z  jednej strony jest ono spowodowane zaburzeniami motoryki górnego odcinka przewodu pokarmowego, z drugiej zaś naruszeniem bariery śluzówkowej, co w konsekwencji prowadzi do uszkodzenia struktury przełyku. Dodatkowym czynnikiem jest ekspozycja nabłonka przełyku na działanie soku żołądkowego, a w szczególności kwaśnego kwasu solnego żołądka lub zasadowego soku dwunastnicy. Do czynników mogących wpływać na rozwój choroby należą też: ciąża, cukrzyca, sklerodermia, zabiegi na żołądku i przełyku. Zapadalność na to schorzenie wzrasta z wiekiem, jak również w wieku starszym stwierdza się cięższy przebieg i zaawansowanie zmian zapalnych. Zauważa się też przewagę zachorowań wśród mężczyzn.

Badaniem diagnostycznym jest pH–metria przełyku, która pozwala ocenić zmiany pH (stężenia jonów wodorowych) w przełyku. W 24-godzinej pH-metrii możliwe jest prześledzenie zmian pH w przełyku podczas zwykłych codziennych czynności. W ten sposób można zidentyfikować wiele czynników środowiska naturalnego wywołującego refluks.

Wykonuje się także badanie endoskopowe, które umożliwia ustalenie zaawansowania stopnia choroby oraz pobranie wycinków i ew. pozwala wykluczyć inne schorzenia, a w szczególności choroby nowotworowe.

Manometrię przełyku wykonujemy w celu oceny napięcia dolnego zwieracza przełyku oraz  jego czynności motorycznej.

Do podstawowych i dość uciążliwych objawów należą:

• Uczucie pieczenia odczuwane za mostkiem, czyli zgaga (więcej o zgadze przeczytaj TUTAJ) z napływaniem do ust piekącego płynu.
• Puste lub kwaśne odbijania
• Zwracanie treści żołądkowej, rzadziej wymioty – często nie poprzedzone żadnymi objawami zwiastunowymi, powoduje to objaw nieprzyjemnego zapachu z ust oraz uczucie pieczenia i goryczy w jamie ustnej; dolegliwości te nasilają się w następstwie schylania się lub też przyjmowania pozycji leżącej po posiłku
• Dysfagia (trudności w połykaniu), spowodowane są zaburzeniem motoryki, bądź możliwymi przewężeniami przełyku – jako następstwo powtarzających się zmian zapalnych; należy jednak pamiętać, że może to być jeden z podstawowych objawów choroby nowotworowej przełyku
• Odynofagia (bolesne połykanie) spowodowane jest nasilonymi zmianami zapalnymi przełyku i sugeruje możliwość istnienia zmian nadżerkowych lub też owrzodzenia przełyku
• Bóle w klatce piersiowej często trudne do zróżnicowania z objawami choroby niedokrwiennej serca (przyczyny – jak odynofagia)
• Krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego (rzadko), dotyczą 1-2 % chorych
• Może dojść do podrażnienia strun głosowych, dróg oddechowych i do powikłań płucnych. Zdarza się tak, gdy zawartość żołądka cofając się przez przełyku dostaje się do gardzieli i stąd jest zasysana do układu oddechowego. Sytuacja taka powstaje najczęściej w czasie snu.

Modyfikacja stylu życia jest podstawowym elementem terapii niezależnie od stopnia choroby. Co przede wszystkim należy zrobić?

– zaniechaj palenia tytoniu

– zmniejsz masy ciała w przypadku nadwagi

– spożywaj mniej obfite posiłki, uważaj, by były raczej z niska zawartością tłuszczu

– unikaj ostrych przypraw, czekolady, alkoholu, pokarmów i napojów wywołujących wzdęcia

– posiłki spożywaj powoli, dokładnie je przeżuwaj i zwiększ odstępy między połknięciami

– spaceruj po posiłkach

– powstrzymuj się od jedzenia na 3 godziny przed snem

– unieś wezgłowie łóżka o około 15 cm

– nie noś obcisłej odzieży, wybieraj ubrania luźne, nie uciskające na jamę brzuszną

– przeciwwskazane są nadmierne ćwiczenia fizyczne, szczególnie dotyczące mięśni brzucha

Leczenie dietetyczne w chorobie refleksowej polega na zastosowaniu diety lekkostrawnej z ograniczoną podażą tłuszczy oraz ubogiej w błonnik. Dieta pozbawiona jest przypraw drażniących, potrawy maja smak łagodny, a temperatura przyjmowanych pokarmów jest albo równa pokojowej (20 –25 ^oC) albo zbliżona do temperatury ciała.

Warto ograniczyć produkty mogące  zwiększyć wydzielanie  kwasów żołądkowych (wywary mięsne, galarety), wyeliminować należy napoje gazowane (zwiększające odbijanie).

Posiłki powinno się spożywać nawet 5 – 6 razy dziennie, ale w małych ilościach, aby zapobiec nadmiernemu wypełnieniu żołądka. W przypadku, gdy objawy refluksu już nas dopadną warto wypić szklankę wody, aby „oczyścić” przełyk z kwasów, czy ewentualnych resztek pokarmowych lub szklankę mleka, która podwyższa pH (czyli neutralizuje kwas) w przełyku, a przy okazji także działając „czyszcząco” jak woda

Produkty zalecane:

– pieczywo czerstwe, pszenne, jasne
– ziemniak gotowane
– nabiał odtłuszczony: mleko, jogurty, kefiry, maślanka, kawa zbożowa z mlekiem,
– chude mięsa – cielęcina, schab, królik, indyk, w małych ilościach wołowina
– marchew, buraki, ziemniaki, kalafior, szpinak.
– mała porcja ciasta drożdżowego lub biszkoptowego.
– owoce bez skórki i pestek, najlepiej w postaci gotowanych przecierów
– niegazowane wody mineralne, herbaty ziołowe (z wyjątkiem herbaty z mięty pieprzowej).
– przyprawy łagodne

Produkty przeciwwskazane:

– świeże pieczywo
–  tłuste mięsa i wędliny
– sery żółte, topione, pleśniowe
– warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, papryka, ogórki, rzodkiew, rzepa, rabarbar, kalarepa, szczaw, wszelkiego rodzaju zasmażane warzywa
– czekolada, cukierki czekoladowe, batoniki, ciasta lub torty czekoladowe
– napoje gazowane, napoje z kakao i czekoladą, soki cytrusowe

– alkohol
– ostre przyprawy – pieprz, chilli, curry

Surowce do przygotowania potraw powinny być świeże i możliwie dobrych gatunków. Produkty bogate w błonnik podlegają większemu ograniczeniu, a zastosowane w diecie wymagają rozgotowania i przetarcia.

Justyna Marszałkowska – dietetyk medyczny

Zobacz również:

1. Jak pozbyć się zgagi?
2. Zakwaszony organizm
3. Popijać czy nie popijać posiłki?
4. Jak oczyścić swój organizm z toksyn?