Przaśna? Nudna? Już nie! Tradycyjna kuchnia jest teraz modna, więc kasza wraca do łask. Zrobisz z niej wiele ciekawych, tanich i zdrowych dań. Ma silne właściwości odkwaszające organizm, warto więc serwować ją naszej rodzinie, szczególnie że rodzajów kaszy oraz możliwości wyczarowania z niej pysznych dań jest naprawdę bardzo dużo!
Podstawowe informacje
Kasza gryczana, jęczmienna czy jaglana. Mnóstwo gatunków, a wszystkie zawierają cenne minerały, witaminy i błonnik. W skład kasz wchodzą witaminy z grupy B: kwas foliowy i witamina E. Sporo jest również składników mineralnych, głównie potasu obniżającego ciśnienie, żelaza zapobiegającego niedokrwistości oraz magnezu korzystnie działającego na układ nerwowy i pracę mięśni. Kasze są też całkiem dobrym źródłem wapnia, miedzi, cynku, manganu i krzemu. Pod względem wartości odżywczej kasze przewyższają ryż, makaron i ziemniaki. Są bogatym źródłem skrobi, która w organizmie rozkłada się powoli na glukozę – paliwo potrzebne do pracy mózgu i wszystkich innych komórek. 100 g ugotowanej kaszy manny pokrywa niemal całkowicie dzienne zapotrzebowanie na węglowodany.
Kasza perłowa i pęczak powstają z ziaren jęczmienia, jaglana z prosa, manna i kuskus z pszenicy. Kukurydza jest surowcem do produkcji kaszy kukurydzianej, a z nasion gryki robi się kaszę gryczaną i krakowską. W zależności od stopnia rozdrobnienia ziaren wyróżniamy kaszę jęczmienną: pęczak, kaszę grubą, średnią i drobną oraz perłową. Skutecznie obniżają poziom cholesterolu we krwi, rozszerza naczynia krwionośne i poprawia wygląd skóry. Warto je polecić przy kłopotach z cerą oraz hipercholesterolemii. Kasze jęczmienne mają ponadto dużo rozpuszczalnego błonnika, dzięki temu zapobiegają zaparciom, wzdęciom i bólom brzucha towarzyszącym zaburzeniom trawienia. Najlepiej smakują jako dodatek do mięs i zapiekanek oraz niezastąpiony składnik krupniku. Pęczek ugotowany na sypko można też dodawać do sałatek zamiast ryżu.
Kasza gryczana w przeciwieństwie do innych kasz nie zakwasza organizmu. Warto ją polecić przy zaburzeniach czynności jelit, dolegliwościach układu krążenia, zwłaszcza nadciśnieniu. Nie zawiera glutenu, może być stosowana w diecie bezglutenowej. Najsmaczniejsza i najzdrowsza jest gotowana na sypko. Doskonała do zrazów i zsiadłego mleka. Można z niej przyrządzać placki, pasztety, nadzienie do kurczaka, słodkie zapiekanki lub zemleć w młynku i używać zamiast mąki gryczanej do naleśników i wypieków. Rozdrobniona wypolerowana kasza gryczana zwana krakowską ma mniej składników odżywczych niż tradycyjna. Wykorzystuje się ją do dań słodkich lub miesza z suszonymi grzybami, koperkiem i czosnkiem i podaje jako dodatek do mięsa. Kasza kuskus – jest łatwo strawna i sycąca, bogata w węglowodany i białko. Nie zawiera jednak błonnika, ma też mniej minerałów i witamin. Jest szczególnie zalecana dzieciom, kobietom w ciąży i osobom starszym. Znakomicie smakuje na ciepło i na zimno, jako składnik sałatek. Ma delikatną orzechową nutę, nadaje się zarówno do dań ostrych, jak i słodkich. Kasza jaglana to najstarsza znana kasza. Otrzymuje się ją z nasion prosa. Jest lekko strawna i nie uczula, bo nie zawiera glutenu. Dlatego warto ją polecić osobom stosującym dietę bezglutenową, a także cierpiącym na niedokrwistość. Jest świetnym dodatkiem do duszonych mięs i dań słodkich (np. zapiekanek ze śliwkami lub jabłkami).
Warto wiedzieć, że częste jedzenie grubych kasz może zaszkodzić cierpiącym na wrzody żołądka i dwunastnicy, nadkwaśny nieżyt żołądka i refluks żołądkowo-przełykowy.
Zasady gotowania:
Kasze grube, zwłaszcza gryczana, zazwyczaj są zanieczyszczone – przed gotowaniem trzeba je więc kilka razy wypłukać w zimnej wodzie i osączyć. By ugotować kasze grube na sypko i zachować cenne składniki – zwłaszcza minerały i witaminy z grupy B (które rozpuszczają się w wodzie) – należy użyć odpowiedniej ilości wody.
I tak:
– na 1 szklankę kaszy gryczanej lub krakowskiej bierzemy 2 szklanki wody;
– na 1 szklankę pęczaku – 3 szklanki wody;
– na 1 szklankę kaszy jaglanej, jęczmiennej (perłowej i mazurskiej) – 2,5 szklanki wody.
Ziarenka nie będą się sklejały, jeśli do gotowania dodamy tłuszcz, np. masło (łyżka na 100 g kaszy). Zamiast tego możemy przed ugotowaniem kaszę wymieszać z roztrzepanym jajkiem lub białkiem (białko na 30 g kaszy), a następnie wysuszyć w piekarniku – tak przygotowuje się np. kaszę krakowską. Będzie sypka, ale chudsza.
Kasze gotujemy pod przykryciem do czasu, aż ziarenka wchłoną całą wodę.
Rozklejane kasze drobne należy przed gotowaniem wymieszać z niewielką ilością wody lub mleka i przelać do wrzątku w proporcjach:
– 1 szklanka kaszy manny, kukurydzianej lub krakowskiej na 4 szklanki wody lub mleka;
– 1 szklanka kaszy jęczmiennej perłowej, mazurskiej lub jaglanej na 3,5 szklanki wody.
Gotujemy, aż kasza się rozklei. Cały czas mieszamy, by się nie przypaliła.
Przykładowe przepisy:
Krupnik tradycyjny
Składniki: – 2 udźce kurczaka (lub inny kawałek mięsa, około 300-400g)
– pęczek włoszczyzny – 3 ziemniaki
– 100 g kaszy jęczmiennej lub pęczak
– 1 łyżka posiekanej natki
– pieprz
– liść laurowy
– sól Przygotowanie:
Włoszczyznę pokroić w niewielką kostkę lub inne małe kawałki. Do garnka wlać wodę, włożyć mięso, wrzucić warzywa. Dodać przyprawy i gotować około 20 minut. Obrane i umyte ziemniaki pokroić w niewielką kostkę. Wrzucić ziemniaki i kaszę i gotować około 30 minut, aż ziemniaki będą miękkie. Udekorować natką przed podaniem.
Krupnik z grzybami
Składniki:
– 40 dag chudych żeberek wieprzowych
– garść suszonych grzybów
– pół szklanki kaszy perłowej
– 2 średniej wielkości marchewki
– 1 korzeń pietruszki – 10 dag wędzonego boczku
– kawałek selera – około 15 dag
– 1 cebula
– 2 łyżki masła
– 4 ziemniaki
– sól, świeżo zmielony czarny pieprz
– pół szklanki kwaśnej śmietany co najmniej 18%
– łyżka mąki
– garść drobno posiekanej natki pietruszki do dekoracji
Przygotowanie:
Grzyby opłukać, zalać szklanką wrzątku. Odstawić na 10 minut, następnie wyjąć je z wywaru (wywar zachować) i pokroić. Marchew, pietruszkę i selera obrać, umyć i pokroić na niezbyt małe kawałki. Cebulę obrać i opiec nad gazem, aż będzie cała czarna. Żeberka umyć, włożyć z warzywami do garnka, dodać pokrojone grzyby i wywar w którym się moczyły, ziele angielskie, liść laurowy, pieprz w ziarnach, zalać 7 szklankami zimnej wody i gotować na małym ogniu przez 30 minut. Ziemniaki obrać, umyć, pokroić na kostkę o boku 2 cm, wrzucić do krupniku, dodać przepłukaną kaszę i gotować aż kasza i ziemniaki będą miękkie. Zupę doprawić solą i pieprzem. Boczek pokroić na drobną kostkę i podsmażyć na patelni aż zmieni się w pyszne skwarki. Razem z wytopionym tłuszczem dodać do zupy. Śmietanę wymieszać z mąką, wlać do zupy i doprowadzić do wrzenia.
Gęsty krupnik z wołowiną
Składniki: – ok. 1 kg wołowiny na gulasz
– oliwa
– sól i pieprz
– 1 duża marchewka, pokrojona w drobną kostkę
– 300 g pieczarek, przekrojonych na ćwiartki
– 1 duża cebula, pokrojona w kostkę – 4 ząbki czosnku, posiekane
– 2 łyżki (1 mała puszka) przecieru pomidorowego
– 3/4 szklanki wytrawnego czerwonego wina
– 2 szklanki bulionu
– 3-4 szklanki wody (lub więcej, jeśli będzie trzeba)
– 2 liście laurowe
– 2 ziarenka ziela angielskiego
– 2-3 łyżki kaszy jęczmiennej (u mnie pęczak)
– 2 łyżeczki słodkiej czerwonej papryki w proszku
– 2-4 łyżki natki pietruszki, posiekanej
Przygotowanie:
Wołowinę pokroić na małe kawałki. Obsmażyć na patelni ze wszystkich stron i przełożyć do garnka. Oprószyć solą i pieprzem. Na tej samej patelni rozgrzać kolejne 2 łyżki oliwy i wrzucić marchewkę. Smażyć aż do lekkiego zrumienienia. Zdjąć na talerz i odstawić. Na patelni ponownie rozgrzać 2 łyżki oliwy i usmażyć pieczarki. Przełożyć je do garnka z wołowiną. Po pieczarkach smażyć cebulę z czosnkiem, do czasu aż będą szkliste. Dołożyć przecier pomidorowy i smażyć aż zacznie się karmelizować. Dolać wino, wymieszać dokładnie zawartość patelni, zeskrobując przy okazji to co przywarło do dna. Gotować kilka minut, dopóki połowa wina nie wyparuje. Do garnka z mięsem i pieczarkami wlać bulion, wodę (na początek 3 szklanki) i zawartość patelni. Dodać liście laurowe, ziele angielskie i zagotować. Zmniejszyć ogień do minimum, przykryć garnek i gotować zupę, dopóki mięso nie zrobi się miękkie, przynajmniej przez godzinę. Gdy mięso będzie miękkie, do garnka wsypać kaszę (kilkukrotnie opłukaną zimną wodą!), usmażoną wcześniej marchewkę oraz paprykę w proszku. Zupę gotować około 15 minut, następnie wyłączyć i pozostawić na ciepłej kuchni do czasu aż kasza napęcznieje i będzie miękka. Jeśli zupa jest za gęsta dolać więcej gorącej, przegotowanej wody. Doprawić do smaku solą oraz pieprzem. Przed podaniem wymieszać zupę z natką pietruszki lub ozdobić kleksem gęstej śmietany.
Zupa Minestrone
Składniki:
– 1 pojedyncza pierś kurczęca
– 1 duża cebula
– 1 duża marchewka
– 1 mała cukinia – 10 dkg pieczarek
– 1 duży albo 2 małe pomidory
– puszka czerwonej fasoli (200g)
– 10 dkg kaszy
– kilka ziaren ziela angielskiego
– 2 liście laurowe
– 1 łyżeczka suszonej bazylii (świeża może pasować, ale nada zupie zupełnie inny charakter)
– sól, chili w proszku
– kilka łyżek oliwy do smażenia
Przygotowanie:
Pierś kurczęcą ugotować w osolonej wodzie z zielem angielskim i liściem laurowym, a gdy będzie miękka – wyjąć i pokroić w kostkę. Do lekko gotującego się wywaru dodać pokrojoną w słupki marchew, a w międzyczasie pokroić cebulę w kostkę, pieczarki w półplasterki, takoż cukinię i przesmażyć na rozgrzanej oliwie (dajmy na to, ze 3-4 minuty). Pod koniec smażenia dodać pokrojone w kostkę pomidory, po czym wszystko razem wrzucić do wywaru i gotować 10 minut. Dodać kaszę. Pod sam koniec dodać fasolę z puszki oraz bazylię.
Kasza z pieczarkami
Składniki:
– ok. 500 g małych pieczarek
– 1 czubata szklanka kaszy gryczanej
– 2 średnie cebule
– 3 łyżki oleju
– 2-3 małe ogórki kiszone
– sól
– opcjonalnie natka pietruszki do posypania
Przygotowanie:
Kaszę porządnie opłukać, wrzucić do garnka, zalać wodą (2,5 szklanki), zagotować, dodać niepełną płaską łyżeczkę soli i gotować pod przykryciem na niedużym ogniu do wchłonięcia wody. Na rozgrzanym na patelni oleju usmażyć pokrojoną w kostkę cebulę, jak się zeszkli dodać oczyszczone i pokrojone w plasterki pieczarki. Smażyć na dużym ogniu aż puszczą i wchłoną sok i lekko się zarumienią, posypać szczyptą soli, wymieszać, wrzucić kaszę, podgrzewać chwilę mieszając, na koniec dodać pokrojone w dość drobną kostkę ogórki, gotować ok. 2 min. Przykryć na kilka minut. Dodatkowo można doprawić solą i pieprzem.
Przygotowanie: Kaszę opłukać, przełożyć do rondelka, zalać 1 szkl. wody, dodać ok.1/3 łyżeczki soli, gotować pod przykryciem na małym ogniu aż kasza wchłonie całą wodę i zmięknie. Ząbki czosnku obrać i przecisnąć przez praskę, dodać do jogurtu razem z połową koperku. Doprawić solą i pieprzem. Pieczarki oczyścić dokładnie, opłukać, małe zostawić w całości, większe pokroić. Brokuły opłukać, osączyć, odciąć różyczki z kwiatostanu. Na patelni rozgrzać oliwę, podsmażyć pieczarki aż lekko się zezłocą, dodać brokuły. Całość oprószyć odrobiną cukru, soli, pieprzu i chili, podlać ok. 1/3 szkl. wody i poddusić pod przykryciem ok. 5-8 min.. Na koniec dodać sok cytrynowy i resztę koperku, wymieszać. Podawać z kaszą i sosem jogurtowym.
Kasza z warzywami
Składniki: – 1 szklanka kaszy gryczanej jasnej, nie palonej
– 1 mała cebula – 1 szklanka pokrojonej w słupki albo startej włoszczyzny (marchew, seler, pietruszka, por – może być mrożona)
– 2 łyżki masła
– 1 łyżeczka proszku grzybowego
– 1/2 pęczka natki pietruszki
– 1/2 łyżeczki soli
Przygotowanie: Kaszę opłukać i dokładnie osączyć. Cebulę obrać, posiekać drobno. W garnku rozpuścić masło, dodać cebulę i warzywa, chwilę podsmażyć, do lekkiego zrumienienia. Dodać kaszę, wymieszać i smażyć jeszcze chwilę. Następnie wlać 1,5 szkl. gorącej wody, dodać sól o proszek grzybowy. Dusić na małym ogniu ok. 30 min. aż kasza wchłonie cały płyn i zmięknie. Przed podaniem wymieszać z posiekaną natką pietruszki. Podawać jako dodatek do mięs i warzyw, ale smakuje doskonale również sama z surówką.
Podsmażyć suchą kaszę na łyżce masła. Dodać listek, ziele angielskie. Zalać bulionem, zamieszać, przykryć i zmniejszyć ogień na minimalny. Kasza powinna wchłonąć cały płyn. Naczynie wstawić do piekarnika nastawionego na 80st. C i ogrzewać przez 20 minut. Ugotować oddzielnie w osolonej i osłodzonej wodzie lub w parowarze warzywa. Roztopić masło. Podawać gotową kaszę z warzywami, polaną masłem. Znakomicie smakuje z kefirem, jogurtem, barszczykiem lub sokiem warzywnym.
Wybraną przez nas kaszę ugotować. Papryki, pieczarki i cebulę pokroić w plasterki. Włożyć je do miski i polać oliwą z oliwek, doprawić pieprzem, solą i chilli. Przykryć na około 15 minut. Pomidory obrać ze skórki i pokroić w drobną kosteczkę. Włożyć je do garnuszka, zalać 3 łyżkami soku pomidorowego i gotować na małym gazie, co jakiś czas mieszając. Po upływie około 15 minut warzywa usmażyć na patelni. Kiedy kasza będzie już ugotowana, polać ją pastą pomidorową i dokładnie wymieszać. Następnie dodać podsmażone warzywa.
Kapustę poszatkować drobno, wymieszać z mięsem, jajkami, posiekaną cebulą, solą, pieprzem, kminkiem i oregano do smaku, dokładnie wymieszać. Wsypać ugotowaną kaszę i jeszcze raz wymieszać. Z masy formować płaskie kotlety, obtaczać w tartej bułce. Smażyć na oleju z obu stron na rumiano. Przełożyć do rondla, podlać bulionem, dusić ok. 40 min na małym ogniu. Pod koniec dodać przecier pomidorowy, przyprawić do smaku.
Kaszę ugotować na półmiękko w osolonej wodzie. Na łyżce oleju zeszklić posiekaną cebulę, dodać drobno pokrojoną paprykę, wymieszać i udusić. Połączyć z pokrojonym mięsem i kaszą, przyprawić do smaku. Sparzyć liście kapusty, wyciąć z nich zgrubienia. Na każdym układać farsz i ciasno zwijać. Dno szerokiego rondla wyłożyć liśćmi kapusty, układać na nich gołąbki. Podlać wodą i resztą oleju, dusić do miękkości.