Niejednokrotnie przypominają się nam słowa: „Szczęście to po prostu dobre zdrowie i zła pamięć” (Ernest Hemingway). Niestety z tą krzepkością i witalnością różnie bywa, ponieważ wszędzie czyhają na nas choroby. Jednym z nieprzyjaciół, którego najlepiej omijać szerokim łukiem jest wirus ospy wietrznej. Dotyka on osób w każdym wieku, ale najczęściej łapią go dzieci do 10 roku życia. U młodzieży i dorosłych przebieg schorzenia jest ostrzejszy, co zazwyczaj skutkuje powikłaniami. Pomyśl, może dobrze byłoby zaszczepić swojego przedszkolaka czy szkolniaka?
SKĄD NAZWA: „OSPA WIETRZNA, WIATRÓWKA”?
Wirus ten przenosi się drogą kropelkową, a także przez wiatr na odległość nawet kilkudziesięciu metrów. Chory zakaża innych 1-2 dni przed pojawieniem się wysypki, aż do momentu przyschnięcia pęcherzyków (średnio 7 dni). Podczas rekonwalescencji kuracjusz powinien być odizolowany od zdrowych. U osób z obniżoną odpornością wiremia może trwać dłużej i przez to okres zarażania przez nich jest bardziej przewlekły i długofalowy.
OBJAWY I PRZEBIEG OSPY WIETRZNEJ
Ospa długo rozwija się w organizmie, a jej okres inkubacji trwa od 11 do 21 dni. Na dwie doby przed ujawnieniem się infekcji pojawia się stan podgorączkowy, lekki katar, ból głowy i złe samopoczucie. Później temperatura ciała może wzrosnąć nawet do 40 stopni. Zwykle po pierwszym dniu uwidacznia się na całym ciele swędząca wysypka. Najwięcej zmian pojawia się na tułowiu, mniej na głowie, twarzy i kończynach. Sporadycznie zajęte są błony śluzowe jamy ustnej. Znamienna jest obecność kilku stadiów wysypki – tzw. obraz „gwiaździstego nieba”. Przez kilka kolejnych dób wyskakują kolejne wykwity, które w środkowej fazie przekształcają się w wypełnione płynem pęcherzyki, a później w krosty. Następnie zostaje po nich strupek, który odpada po wyschnięciu. Przemiana wyprysków trwa zazwyczaj 7 dni.
Po przejściu ospy wytwarza się trwała odporność, ale wirus pozostaje do końca życia w stanie utajenia w zwojach nerwowych. W sytuacjach obniżonej odporności może się uaktywnić i wywołać półpaśca. Pojawia się on w głównej mierze u osób starszych i cechuje się znaczną bolesnością zajętych obszarów (neuralgia). Często choroba ta ma charakter przewlekły. Zmiany skórne zlokalizowane są wzdłuż obszarów unerwienia, zwykle na klatce piersiowej, twarzy i dotyczą najczęściej jednej strony ciała. Bardzo niebezpieczne jest zajęcie narządu słuchu i wzroku.
Na półpasiec można zachorować kilkakrotnie, ponieważ nie rozwija się on w wyniku zakażenia, ale przez aktywację uśpionego wirusa ospy. Warto pamiętać, że kontakt z osobą chorą na półpaśca może spowodować zapadnięcie na ospę, ale nie dochodzi do zachorowania na niego u drugiej osoby.
LECZENIE
Ospa wietrzna jest chorobą wirusową, zatem w trakcie jej leczenia nie stosuje się antybiotyków. Podczas ostrej fazy choroby zalecane jest leżenie w łóżku. Chory zażywa leki zbijające wysoką temperaturę ciała i stosuje preparaty łagodzące świąd skóry. Specyfiki przeciwgorączkowe w tym przypadku nie mogą należeć do salicylanów (np. Aspiryna), gdyż istnieje możliwość wystąpienia zespołu Reye’a. Krosty smaruje się farmaceutykiem, który wysusza i odkaża np. Octeniseptem. Lepiej unikać pudrów i maści, które jedynie minimalizują świerzbienie, a nie mają właściwości wyjaławiających, co powoduje powstawanie stanów ropnych. Jeśli wysypka pojawia się też w okolicach intymnych, można ulżyć choremu poprzez przygotowanie nasiadówek w ciepłej wodzie z dodatkiem rumianku.
Lekarz może zapisać leki przeciwhistaminowe oraz uspokajające. W wyjątkowych okolicznościach stosuje się medykamenty antywirusowe bądź immunoglobulinę.
Często choroba odbiera apetyt, ale pamiętaj żeby się nie odwodnić. W przypadku pojawienia się wyprysków w buzi sprawdza się dieta płynna i w postaci papek. Unikaj kwaśnych i drażniących przełyk pokarmów.
POWIKŁANIA
Najgroźniejszym następstwem ospy są komplikacje obejmujące ośrodkowy układ nerwowy, które mogą doprowadzić nawet do śmierci. Inne implikacje to zapalnie płuc, ucha środkowego, mięśnia sercowego, wtórne zakażenie zmian skórnych. Rzadko następstwem ospy jest kłębuszkowe zapalenie nerek, stawów oraz wątroby.
Niestety istnieje ryzyko pozostania blizn po wysypce, ale żeby zminimalizować tę ewentualność, postaraj się nie drapać pęcherzyków. Jeśli choroba dotyka dziecko, to załóż mu rękawiczki, luźne ubranie, obetnij krótko paznokcie.
OSPA WIETRZNA U NIEMOWLĄT
Jest to zjawisko marginalne, ale zdarza się u dzieci, które nie są karmione piersią albo u tych, które „stołują się” u mam nieprzechodzących ospy w swoim życiu. Przebieg choroby u niemowląt wygląda podobnie jak u starszych kolegów. Zalecane jest 2-tygodniowe nieopuszczanie domu. Po przebytej chorobie dziecko ma tzw. dołek immunologiczny – obniżoną odporność, trwającą około 3 miesiące.
OSPA WIETRZNA A CIĄŻA
Ospa podczas dziewięciomiesięcznego kształtowania płodu jest zagrożeniem nie tylko dla matki, ale i zarodka. Istnieje ryzyko zapalenia płuc u kobiet, a u ich dzieci może się pojawić tzw. ospa wrodzona, prowadząca do odchyleń rozwoju w obrębie kończyn, skóry i nerwów.
Leczenie ciężarnych uzależnione jest od tygodnia, w którym doszło do zakażenia. Do 20. tygodnia ryzyko wrodzonego zespołu ospy wietrznej sięga około 1,5% i nie podaje się wówczas immunoglobuliny. Jeśli kobieta zaraziła się 5-30 dni przed rozwiązaniem, noworodek otrzymuje immunoglobulinę przeciw ospie – półpaścowi. W przypadku zakażenia od 4 dni przed, do 2 dni po porodzie matce proponuje się immunoglobulinę przeciw ospie wietrznej – półpaścowi, a zaraz po porodzie i nowonarodzonemu. Bez podania przeciwciał po rozwiązaniu ciąży około 30% dzieci umiera.
Ciężarna nie powinna się martwić, jeśli zachoruje na półpaśca, gdyż nie uszkadza on płodu, bo w jej organizmie są już przeciwciała.
SZCZEPIONKA PRZECIWKO OSPIE
W niektórych państwach szczepienie przeciwko ospie jest obowiązkowe. W przypadku przyjęcia szczepionki w ciągu 72 godzin po kontakcie z zakażonym, można uchronić się przed zachorowaniem albo złagodzić przebieg ospy. Kobiety, które planują zostać mamami, a nie przechodziły ospy, zaleca się szczepienie, ale należy mieć na uwadze fakt, że przez 3 miesiące po zastrzyku nie powinno się zachodzić w ciążę.
Przeciwko ospie można zaszczepić już 9-miesięczne niemowlęta w wersji osobnej lub w pakiecie z obowiązkowymi szczepionkami przeciwko śwince, różyczce i odrze. Szczepienie nie daje, niestety, odporności na całe życie. Trzeba je wykonać jeszcze raz po 6 tygodniach. Po ukończeniu 13 lat dziecko powinno otrzymać jeszcze dwie, przypominające dawki szczepionki (6 tygodni przerwy między nimi).
Pocieszający jest fakt, iż na ospę zapada się tylko raz w życiu. Wielu lekarzy twierdzi, że najlepiej przejść chorobę w dzieciństwie, gdyż daje to całkowitą odporność na zakażenie wirusem, który ją wywołuje. Medycyna jest na takim poziomie, że nawet jeśli zachorujemy na ospę, to nie już ona dla nas takim zagrożeniem jak kiedyś.
Zobacz również:
