Które truskawki są najlepsze na deser?

Świeże owoce truskawek dostępne są krótko – przez około 3-4 tygodnie czerwca. Przed sezonem, w kwietniu i maju, można kupić truskawki spod osłon, są one droższe, czasem mniej smaczne lecz zaspakajają głód na świeże owoce. Truskawki uprawiane na późniejszy zbiór (lipiec-sierpień) cieszą się mniejszym wzięciem, bo jest wtedy na rynku duży wybór owoców, często tańszych.
W tym roku truskawki będą drogie – prognozuje Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Nie należy spodziewać się rekordowych zbiorów tych owoców – jeśli pogoda dopisze, będą one na średnim poziomie. Bożena Nosecka z Instytutu powiedziała, że w tym roku truskawki nie będą tańsze niż w ubiegłym roku. Droższe odmiany, deserowe, w tym roku będą kosztowały co najmniej tyle, ile w ubiegłym, czyli ok. 7 zł za kilogram. Podobnie uważa prof. Edward Żurawicz z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach. Najbardziej popularna w Polsce średniopóźna odmiana – Zenga Zengana – w czasie gwałtownego ochłodzenia nie została uszkodzona, gdyż jeszcze nie kwitła. Przyznał, że ostatnie przymrozki mogły zaszkodzić plantacjom przede wszystkim na Kujawach, Kaszubach i w innych rejonach zachodnio-północnej Polski. Na razie w sprzedaży są truskawki importowane z Hiszpanii, Grecji i Węgier. Ich cena na rynku hurtowym w Broniszach pod Warszawą waha się od 6 do 18 zł za kg. Najdrożej trzeba zapłacić za owoce węgierskie – 15-18 zł/kg.

Ich tradycja sięga czasów starożytnych, pisali o nich tacy twórcy jak Owidiusz i Wirglusz … z tym, że wychwalali nie naszą truskawkę, tylko jej prababkę poziomkę! Poziomka ananasowa, czyli truskawka, lub też poziomka wielkoowocowa – jest to takson mieszańcowy z rodziny różowatych. Bylina ta została uzyskana w Europie przez skrzyżowanie pochodzącej ze wschodniej Ameryki Północnej poziomki wirginijskiej z chilijską, którego dokonał Duchesne w 1712 roku. Pierwsza z nich rośnie w stanie dzikim w Ameryce Południowej, głównie na wydmach wydłuż wybrzeży Pacyfiku, natomiast druga występuje dość powszechnie w Ameryce Północnej. Truskawka jest uprawiana ze względu na smaczne owoce, wyjątkowo i przejściowo dziczeje. Botanicznie owoce które jadamy nie są owocem lecz mięsistym rozrośniętym dnem kwiatowym zawierającym na powierzchni wiele małych suchych owocków o budowie niełupki. Słowo truskawka pochodzi od dźwiękonaśladowczego słowa trusk oznaczającego lekki trzask, pękanie liści i gałęzi; pierwotnie ten wyraz odnosił się do różnych roślin. Truskawka podbiła Europę i natychmiast podjęto dalsze starania jej ulepszania, które są tak skutecznie, że obecnie trudno wyliczyć wszystkie truskawkowe odmiany. Jako ciekawostkę warto dodać, że w starych czasach (dla niektórych lepszych) uważano, że truskawki są dobre tylko dla mężczyzn, a kobietą przynoszą nieszczęście. Truskawki można uprawiać na różnorodnych terenach – równinnych i pagórkowatych. Najlepiej udają się na glebach lekko kwaśnych (pH 5,5-6,0) piaszczysto-gliniastych i gliniasto – piaszczystych.

Polska jest jednym z największych producentów tych owoców na świecie. Od kilku lat w Polsce zmienia się struktura odmianowa i wzrasta poziom agrotechniki na plantacjach truskawek. Odmiany deserowe, takie jak na przykład Elsanta, zaczynają przeważać nad przemysłowymi, takimi, jak znana wszystkim Senga Sengana. U naszych zagranicznych
sąsiadów udział odmian deserowych wynosi około 75%, u nas w kraju zbliżamy się do 50%. Producenci truskawek zorientowali się, że owoce deserowe można sprzedać co najmniej dwa razy drożej niż przemysłowe. Warunkiem powodzenia w uprawie i sprzedaży jest dobra jakość owoców, wydłużenie okresu podaży (uprawa przyspieszona lub opóźniona), uprawa coraz nowszych odmian deserowych oraz plon przekraczający 10 ton z 1 ha, gwarantujący opłacalność.
Analizując zagospodarowanie owoców łatwo zauważyć, że we wszystkich krajach zachodnioeuropejskich uprawia się wyłącznie uprawy deserowe, a do przemysłu kieruje się jedynie owoce niespełniające norm lub te których nie udało się sprzedać. Natomiast w naszym kraju przemysł przetwórczy zagospodarowuje około 70-75% zbiorów i to właśnie zakłady przetwórcze decydują o cenie owoców i opłacalności produkcji. Większość truskawek na polskim rynku to uprawiane na polach odmiany tzw. przemysłowe, np. Zenga Zengana, nadające się na przetwory. Truskawki deserowe, przeznaczone do bezpośredniego spożycia, dojrzewają pod osłonami; na rynku pojawiają się co prawda wcześniej, ale są droższe od gruntowych.

Zdaniem Edwarda Żurawicza z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach, w tym roku zbiory tych owoców mogą być do 20% niższe (od potencjalnych, szacowanych na około 200 tys. ton), czyli wyniosą 170-180 tys. ton. W 2010 roku zebrano około 175 tys. ton tych owoców; w 2009 r. – ok. 199 tys. ton; w 2008 r. zbiory były rekordowe i przekroczyły 200 tys. ton.

Istnieje ponad dwa tysiące odmian dostosowanych do warunków glebowych i klimatycznych, odmian deserowych lub do przetwórstwa. Istnieją również odmiany powtarzające, dające plon wiosną i jesienią. Owoce truskawek z upraw pochodzących z chłodniejszych rejonów strefy klimatu umiarkowanego są bardziej aromatyczne i smaczniejsze niż owoce z obszarów ciepłych, np. południowej Europy. Różnią się przede wszystkim odcieniem zabarwienia, kształtem, wielkością, teksturą. Wspólną cechą jest natomiast krwista barwa z żółtymi nasionkami przebijającymi powierzchnię oraz zielonym „czubkiem”, który stanowi koronę owocu. Należy wspomnieć o odmianach które rosną dziko. Te rodzaje truskawek charakteryzuje mały rozmiar, lecz bardziej intensywny posmak. Inne wymagania ma rynek świeżych owoców, a inne przemysł przetwórczy i zamrażalnictwo. Owoce do konsumpcji w stanie świeżym powinny być duże, kształtne, o atrakcyjnym, przeważnie jasnoczerwonym zabarwieniu, aromatyczne i smaczne, o jędrnym miąższu i wydłużonej trwałości rozbiorczej.

– odmiana amerykańska, średnio wczesna w uprawie od 1993 roku. Polecana jako odmiana deserowa nr 1 na południu Europy. W naszych warunkach klimatycznych plonuje umiarkowanie obficie. Posiada owoce duże, stożkowate, intensywnie czerwone, z silnym połyskiem, bardzo jędrne, odporne na uszkodzenia mechaniczne, soczyste, aromatyczne, smaczne. Rośliny są mało podatne na białą plamistość liści oraz średnio podatne na czerwoną plamistość liści i mączniaka prawdziwego truskawki. Wadą jest bardzo duża wrażliwość roślin na wertycyliozę. Rośliny mogą także łatwo wymarzać w czasie zimy. Wyróżniają się twardością w transporcie i dobrą jakością handlową.

– odmiana amerykańska, bardzo wczesna – idealna do uprawy przyśpieszonej wprowadzona do uprawy w 1979 roku. Owoce bardzo duże, regularne, żywoczerwone, równomiernie dojrzewające nawet ostatnie są atrakcyjne. Owoce średnio jędrne, miąższ soczysty winno-słodki aromatyczny. Odmiana odporna na szarą pleśń i choroby liści, wytrzymała na mróz. Wyróżnia się wysoką plennością – sprawdzona w warunkach polskich. Typowa odmiana deserowa, o wczesnej porze dojrzewania owoców.

– odmiana kanadyjska, wyhodowana w 1981 roku, wczesna – nadaje się do uprawy przyśpeszonej. Wyróżnia się wysoką plennością i bardzo dużymi owocami. Doskonała średnio wczesna odmiana deserowa. Owoce są smaczne i bardzo dobrze znoszą transport. Barwa owoców od jasnoczerwonej do czerwonej z silnym połyskiem. Kent dojrzewa w tym samym czasie co Kama, jest jednak bardziej plenny i ma większe owoce niż Kama. Owoce są w małym stopniu porażane przez szarą pleśń, a rośliny odporne na choroby liści, jednak dość podatne na werticiliozę.

– niemiecka odmiana uprawiana od 1954 roku o średniej porze dojrzewania i dużej plenności. Owoce są duże i średnie, później drobniejące intensywnie czerwone, smaczne. Źle znosi transport lecz dobrze się szypułkuje. Wadą owoców jest ich mała jędrność i trwałość. Wytrzymała na mrozy ale bardzo podatna na szarą pleśń. Idealna do celów przetwórczych oraz na mrożonki.

– odmiana średnio-późna, bardzo plenna. Owoce duże i średnie. Skórka błyszcząca, intensywnie czerwona. Owoce smaczne i jędrne, dobrze znoszące transport lecz mniej soczyste i aromatyczne jak Sengi Sengany. Skórka owoców ze słabym połyskiem, miąższ intensywnie czerwony, odszypułkowanie dosyć dobre. Nadają się do zamrażania i przetwórstwa. Jest to odmiana polska, w uprawie od 1985 roku, raczej przemysłowa niż deserowa.

– idealna odmiana do uprawy sterowanej. Odmiana holenderska wyhodowana w 1981 roku zalecana zarówno do uprawy w gruncie, jak i pod osłonami. Odmiana wczesna, bardzo plenna. Owoce bardzo duże i duże żywo czerwone z połyskiem. Miąższ jasnoczerwony, kwaskowy, aromatyczny i smaczny. Największą zaletą tej odmiany są bardzo jędrne, twarde owoce, odporne na szarą pleśń . Jest odmianą wybitnie deserową, o dużej trwałości owoców które doskonale znoszą transport .

– odmiana włoska  w uprawie od 1988 roku o średnio-wczesnej porze dojrzewania owoców. Dobra odmiana deserowa. Bardzo plenna, owoce bardzo duże, pierwsze jakby w kształcie wachlarza czy grzebienia. Owoce regularne, intensywnie czerwone, z połyskiem. Skórka owoców ciemnoczerwona, miąższ soczysty, aromatyczny, dość smaczny. Trwałość owoców duża. Owoce mało porażane przez szarą pleśń. Na liściach może występować mączniak właściwy truskawki. Smakiem i wielkością owoców przewyższa Elsantę i jest od niej bardziej odporna na choroby.

– odmiana holenderska, w uprawie od 1978 roku. Odmiana wybitnie deserowa, plenna o bardzo smacznych, lecz delikatnych owocach . Ma niewielkie wymagania glebowe. Owoce średniej wielkości lub duże, mają przyjemny aromat i są bardzo smaczne. Owoce są podatne na szarą pleśń, a rośliny są umiarkowanie podatne na mączniaka prawdziwego truskawki i wrażliwe na białą plamistość liści. Korona jest dość wytrzymała na mrozy i na przymrozki wiosenne.

– odmiana wyhodowana w Anglii, w uprawie od 1988 roku. Odmiana przede wszystkim deserowa, o późnej porze dojrzewania owoców, plenna lecz wymagająca zapylacza. Owoce średnie i duże o regularnym kształcie i jednolitym jasnoczerwonym wybarwieniu, z lekkim połyskiem. Miąższ owoców soczysty, aromatyczny i smaczny, niezbyt jędrny. Owoce wrażliwe na szarą pleśń.

– odmiana wyhodowana w Wielkiej Brytanii, w uprawie od 1990 roku. Jest cenną odmianą deserową, średnio plenna o atrakcyjnych owocach, podobnych do Elsanty. Owoce dość jędrne średniej wielkości i duże z małą tendencją do drobnienia. Miąższ jaśniejszy od skórki lekko słodki, niezbyt aromatyczny lecz o dobrym smaku. Pierwsze obserwacje wykazują, że odmiana ta jest dostatecznie wytrzymała na niską temperaturę zimą.

– jest to odmiana holenderską, w uprawie od 1985 roku. Odmiana raczej uniwersalna, nie mniej jednak cenna dla przetwórstwa i zamrażalnictwa. Odmiana ta ma umiarkowane wymagania w stosunku do wody w glebie. Polka jest plenna, dobrze znosząca transport. Owoce Polki są jędrne i średniej wielkości. Miąższ ma intensywnie czerwony, smaczny, aromatyczny. Bardzo łatwo się odszypułkowuje.

– odmiana amerykańska, wyhodowana w 1983 roku. Jedna z najciekawszych odmian powtarzających owocowanie. Letnio-jesienne plonowanie może być znacznie zwiększone i przyspieszone na skutek usunięcia kwiatów w okresie wiosennym. Owoce bardzo atrakcyjne jako deserowe, przeważnie duże i bardzo duże, nieregularne w kształcie. Skórka jasno czerwona z silnym połyskiem. Miąższ mało aromatyczny, smak przeciętny. Owoce są bardzo jędrne, dobre do transportu. Zbiór owoców zaczyna się 4-6 dni przed Sengą Senganą i trwa do późnej jesieni. Owoce są w niewielkim stopniu porażane przez szarą pleśń. Może przemarzać w surowe zimy dlatego powinno się ją okrywać na zimę.

13. VICODA

14. ALBION

– odmiana polska, wyselekcjonowana w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach w wyniku skrzyżowania odmian „Tarda Vicoda” i „Dukat”. Wzrost roślin silny. Liście średniej wielkości i duże, intensywnie zielone, do ciemnozielonych, bez połysku, pomarszczone, średniej grubości, brzegami lekko podwinięte do góry. Rośliny odznaczają się wysokim poziomem odporności na wertycyliozę i dużą wytrzymałością na niskie temperatury w okresie zimowym. Plonuje bardzo obficie. Owoce bardzo duże, o niezbyt regularnym kształcie, szerokostożkowate. Barwa skórki ceglastoczerwona do intensywnie czerwonej, na wierzchołku owocu zwykle jaśniejsza. Miąższ o barwie podobnej do skórki, jednolicie wybarwiony, bardzo soczysty, kwaskowaty. Skórka dość delikatna.

– odmiana polska, wyselekcjonowana w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach w wyniku skrzyżowania odmian „Selva” i „Dukat”. Rośliny rosną silnie i bardzo silnie. Liście średniej wielkości, od jasnozielonych do intensywnie zielonych, lekko połyskujące, średniej grubości, w większości prawie płaskie. Rośliny są odporne na plamistość liści i wertycyliozę, ale nieco podatne na mączniaka. Wytrzymałość na mróz wysoka. Należy do grupy odmian wysokoplennych. Owoce dość duże, szerokostożkowate lub sercowate. Skórka odporna na otarcia i odgniecenia, jasnopomarańczowa do jasnoczerwonej, z połyskiem. Miąższ barwy od ceglastoczerwonej do jasnoczerwonej, wybarwiony dość jednolicie, lekko kwaskowaty, soczysty, jędrny. Owoce dobrze znoszą transport i w małym stopniu ulęgają szarej pleśni.

W ostatnich latach obserwuje się zwiększenie zainteresowania polskimi truskawkami przez kupców z południowej Europy, ponieważ początek zbioru tych owoców w Polsce przypada na koniec ich zbioru we Włoszech czy Hiszpanii. Naszymi atutami są także m.in.: niska cena owoców, niskie koszty robocizny, klimat i gleba wpływające na doskonały smak i aromat, duże tradycje w uprawie oraz bezpieczeństwo spożycia. Do utrudnień w rozwijaniu produkcji owoców deserowych można zaliczyć: nierozwiniętą bądź słabo rozwiniętą świadomość marketingową naszych producentów, silne rozdrobnienie i wciąż przeważający ekstensywny charakter upraw, duże opóźnienia we wdrażaniu nowych technologii, niechęć producentów do zrzeszania się, ograniczenia logistyczne, niski poziom certyfikacji upraw, koniecznej przy eksporcie owoców.