Jak starzeją się kości – rozpoznanie osteoporozy
W naszych kościach do około 30 roku życia przeważają procesy kościotworzenia. To właśnie wtedy mówimy o maksymalnej masie tkanki kostnej w naszym organizmie. U kobiet osiąga ona wartości o 30 do 50% mniejsze niż u mężczyzn. Między 30 a 40 rokiem życia procesy kościotworzenia i resorpcji tkanki kostnej równoważą się, po 40tce zaczyna przeważać resorpcja, zaś w okresie pomenopazualnym utrata tkanki kostnej postępuje znacznie szybciej. Oczywiście na szczytową masę naszych kości wpływa wiele czynników począwszy od uwarunkowań genetycznych, poprzez gospodarkę hormonalną danego organizmu, a skończywszy na diecie i stylu życia. Aktywny tryb życia, regularnie wykonywane ćwiczenia oraz dieta zaspokajająca zapotrzebowanie na witaminę D i wapń gwarantować będą lepszą jakość i wytrzymałość kości.
Osteoproza to zaburzenie polegające na zmniejszeniu masy i jakości kości. Tracą one strukturę beleczkową, zmniejsza się ich grubość, a także liczba połączeń pomiędzy elementami strukturalnymi. Co za tym idzie rośnie podatność kości na złamania. Rozróżnia się osteoprozę pierwotną, która dotyczy kobiet w okresie pomenopauzalnym oraz osteoporozę wtórną. Ta druga jest skutkiem innych chorób występujących u danego pacjenta takich jak: choroby układu pokarmowego – zwłaszcza zaburzenia wchłaniania, zapalenia jelit, stan po resekcji żołądka; zaburzenia hormonalne, choroby nerek, cała grupa układowych chorób tkanki łącznej, stany po przeszczepie narządów, choroby szpiku kostnego. Również przyjmowanie przez długi okres czasu niektórych leków wywoływać może osteoporozę. Do tych farmaceutyków zaliczamy glikokortykosterydy, leki przeciwpadaczkowe, heparynę, cyklosporynę.
Istnieje także podział osteoporozy na dwa typy. Typ A dotyczy głównie kobiet starszych w wieku około 70 lat. Cechuje się obniżeniem parametru BMD, czyli gęstości mineralnej kości. Bardzo często pierwszymi objawami choroby są złamania kręgów i bliższej części kości udowej. Natomiast typ B charakteryzuje się występowaniem u kobiet w przedziale wiekowym 55-65 lat. U tych pacjentek gęstość mineralna kości mieści się w granicach normy, ale ich jakość jest znacznie obniżona. Zwykle pierwsze symptomy to złamania dalszej części kości przedramienia.
Poniżej przedstawione są grupy czynników ryzyka osteoporozy:
- uwarunkowania genetyczne i demograficzne – zaliczamy tu występowanie tej choroby w rodzinie, wiek, płeć; rasa biała cechuje się większą podatnością na zachorowania
- stan prokreacyjny – główną rolę przypisuje się zmniejszonemu stężeniu hormonów płciowych, okres menopauzalny i pomenopauzalny, bardziej podatne są kobiety, które nie rodziły dzieci
- dieta i styl życia – niedostateczne dostarczanie organizmowi witaminy D oraz wapnia ( dzienne zapotrzebowanie na wapń u dzieci do 10 roku życia wynosi 800mg, u młodzieży i dorosłych 1000mg, zaś u kobiet w ciąży, w okresie laktacji, po menopauzie i w podeszłym wieku 1500mg); unieruchomienia, mało aktywny tryb życia przyczyniają się do zachorowalności.
Osteoproza w literaturze zapracowała na miano ‘cichego złodzieja’, dlatego, że w wielu przypadkach długo nie daje objawów. Postaci zaawansowane ujawniają się poprzez patologiczne złamania nadgarstka, szyjki kości udowej, trzonów kręgów. Złamania określane są jako powikłania osteoporozy, gdyż w momencie ich wystąpienia szacuje się zmniejszenie masy kości o 30 do 40%.
Podstawowym badaniem pomagającym w postawieniu diagnozy jest densytometria. Dzięki niemu ocenia się gęstość mineralną kości. Sprawdzać się ją powinno na szyjce kości udowej, alternatywnie w części lędźwiowej kręgosłupa, ewentualnie, gdy nie ma innej możliwości na kościach przedramienia. Wskazania pewne do wykonania densytometrii to złamania osteoporotyczne oraz choroby, które powodować mogą zmniejszenie masy kostnej. Norma BMD ( czasem w badaniach określana jako wskaźnik T) wynosi od +1 do -1. Gdy wskaźnik ten przyjmuje wartość <-2,5 wskazuje na osteoporozę. Rozpoznanie postawić można również, gdy wystąpiło złamanie niskoenergetyczne, czyli mała siła działająca na kość, która u osoby zdrowej nie spowodowałaby żadnych patologii, u osoby chorej powoduje jej złamanie.
Leczenie obejmować powinno przede wszystkim zapobieganie złamaniom. Niezmiernie ważne jest także, by dużą wagę przywiązywać do profilaktyki upadków zwłaszcza u osób starszych. Zaleca się także preparaty wapnia i witaminy D. Natomiast lekami pierwszego rzutu są bisfosfoniany. Ich działanie polega na hamowaniu aktywności osteoblastów, czyli komórek odpowiedzialnych za resorpcję kości. Mają udowodnioną naukowo rolę w zmniejszaniu ryzyka złamań. Leki te przyjmuje się doustnie, na czczo, popija się je czystą wodą.
