Jak perfekcyjnie ułożyć sztućce?

20 kwietnia 2019, dodał: Marta Dasińska

Artykuł zewnętrzny

Naczynia stołowe i stół to dziś przedmioty tak powszechne, że zdają się błahe i wydaje się, że istnieją w takiej samej postaci przez wieki. Jednak nakrywanie do stołu i przybory stołowe są odkryciem stosunkowo nowym, przecież jeszcze mniej więcej do końca średniowiecza ludzie jedli ze specjalnych zagłębień w dębowych stołach lub z nabierając strawę z glinianych naczyń przy pomocy kromki chleba.

Dzisiaj jednak trudno wyobrazić sobie wytworną kolację bez eleganckiego nakrycia stołu. Sztuka układania talerzy i sztućców zgodnie z zasadami savoir-vivre to umiejętność, której trzeba się nauczyć. A jest to swojego rodzaju ceremonia.

Wszystko zaczyna się od obrusu. Dla zwykłego domowego obiadu najlepiej nadają się obrusy w ciepłych, pastelowych kolorach z lnu lub bawełny, a dla spotkań przy herbacie można użyć jaskrawego obrusu w kwiaty. Ilość talerzy, które umieszcza się jeden na drugim oraz sztućców zależy od okazji oraz menu. Przy śniadaniu podstawowe nakrycie stołu stanowi: talerzyk deserowy, filiżanka lub szklanka na spodeczku (po prawej stronie talerzyka deserowego), nóż i widelec (po prawej stronie talerzyka, względnie nóż po prawej a widelec po lewej), mała łyżeczka na spodeczku filiżanki (lub szklanki). Przy obiedzie lub kolacji nakrycie stołu jest następujące: talerz płaski, sztućce, jeśli są przy obiedzie tzw. przystawki, kładzie się osobny talerzyk deserowy, talerzyk do kompotu stawia się u góry po lewej stronie talerza, a szklankę lub kieliszki po prawej stronie. Na płaskim talerzu umieszcza się talerze deserowe, a na nich talerze głębokie lub salaterki. Na talerze obowiązkowo kładzie się złożoną w trójkąt lub inny sposób serwetkę papierową lub z tkaniny.

Europejski sposób układania sztućców nakazuje umieszczenie widelców po lewej stronie, a noży i łyżeczek po prawej, w kolejności w jakiej będą używane. Wypolerowane sztućce pochodzące z jednego kompletu układa się więc po obu stronach nakrycia w kolejności ich użycia – skrajnie położone sztućce używane są w pierwszej kolejności. Przy nakryciu nie powinno znajdować się więcej niż trzy pary sztućców – pozostałe podaje się przy serwowaniu kolejnych dań. Łyżki układa się miseczką do dołu, zęby widelca do góry (we Francji do dołu), natomiast ostrza noży kieruje się w stronę talerza. Po lewej stronie nakrycia kładzie się widelce do zakąsek i dania głównego, po prawej natomiast nóż do przekąsek, łyżkę do zupy i nóż do dania głównego. Jeśli na obiad przygotowujemy rybę, to zamiast zwykłego noża i widelca podaje się sztućce do ryby. Należy pamiętać, że dwa widelce to symbol elegancji minionej epoki, gdy sztućce do ryb produkowano tylko na eksport. Sztućce do ryb to widelec i szeroki nóż w kształcie łopatki, którym niczego nie kroimy, ale filetujemy, oddzielamy mięso od ości. Zwykłym nożem i widelcem je się tylko ryby wędzone i śledzie. Zupy podawane w bulionówkach je się łyżeczką do bulionu, okrągłą i mniejszą od normalnej. Kładzie się ją, tak jak zwyczajną łyżkę, z prawej strony nakrycia między nożami. Jeżeli do zupy podaje się pieczywo i masło, obowiązkowy jest nóż do smarowania masłem o wygiętym, zaokrąglonym ostrzu. Kładzie się go na talerzyku do pieczywa, obok elegancko ułożonej serwetki.

Nad talerzem umieszcza się łyżeczkę do kawy z rączką skierowaną w prawą stronę, bo sięga się po nią prawą ręką i widelczyk do tortu (mały widelczyk z trzema ząbkami) z rączką skierowaną w lewą stronę. O elegancji stołu decyduje idealny ład i symetria. Wszystkie sztućce powinny mieć końce rękojeści oddalone 1 cm od krawędzi stołu. Jeśli stół jest wąski, można zrezygnować z podawania od razu deserowych widelczyków, łyżeczek do kawy i herbaty czy nożyków do owoców. Te akcesoria mogą się pojawić na stole razem z deserem.

Do nakładania owoców podaje się komplet sztućców albo dużą łyżkę i widelec (takie jak do drugiego dania). Nakryciem do owoców jest talerz deserowy oraz – jeśli owoców nie trzeba kroić – łyżka i widelec deserowy, a jeżeli owoce wymagają krojenia – nóż i widelec deserowy. Jeśli na stół podaje się oliwki, to powinno podać się łyżeczki lub widelce, za pomocą których można pestki oliwek usunąć na brzeg talerza. Nie jest wskazane podawanie do małej filiżanki z kawą, łyżeczki do herbaty. Na tę okoliczność, na spodku obok filiżanki kładziemy specjalną łyżeczkę do kawy, która jest mniejsza. Natomiast, jeśli serwujemy mocną kawę w bardzo małej filiżance, to podajemy do niej łyżeczkę do mokki. Jest ona drobniejszą siostrą łyżeczki do kawy. Do deserów lodowych podaje się specjalną, okrągłą łyżeczkę, a do koktajli specjalną, długą łyżeczkę do koktajli. Do niektórych potraw należy podać na stół śmietanę w osobnym naczyniu. Można ją zaczerpnąć specjalną, okrągłą łyżką do śmietany. Do cukru używa się łyżeczki typu szufelka.

Ostrygi je się za pomocą specjalnego widelca. Odcina się od muszli, usuwa ciemne niejadalne części, skrapla cytryną i zjada. Jeśli ostryga jest podana zamknięta, należy rozchylić ją specjalnymi szczypcami, trzymając cały czas poziomo wypukłą stroną w dół i zjeść prosto z muszli. Kraby, raki i langusty obsługuje się specjalnymi dwuzębnymi widelcami i nożykami. Nożem łamie się kleszcze, odrywa pancerze, a widelcem wyjmuje się mięso. Jeśli pojawiają się ślimaki, to należy pamiętać, że ślimaki bierze się i przytrzymuje specjalnymi szczypcami, a mięso wyjmuje się specjalnymi widelczykiem. Jeśli podano ślimaki morskie, należy je wyjmować specjalną szpilką. Kawior je się za pomocą łopatki lub noża z zakrzywionym ostrzem. Sztućce te nie mogą być metalowe, gdyż psują smak kawioru.

Legenda: 1. Nóż stołowy, 2. Widelec stołowy, 3. Łyżka stołowa, 4. Nóż obiadowy, 5. Widelec obiadowy, 6. Łyżka obiadowa, 7. Nóż deserowy, 8. Widelec deserowy, 9. Łyżka deserowa, 10. Łyżeczka do herbaty, 11. Łyżeczka do kawy, 12. Łyżeczka do mokki, 13. Łyżeczka do lodów, 14. Widelczyk do ciast, 15. Widelczyk półmiskowy, 16. Widelec półmiskowy, 17. Nóż do masła, 18. Widelczyk do owoców, 19. Nóż do owoców, 20. Łyżka do sałaty, 21. Widelec do sałaty, 22. Łyżka do ziemniaków i sałatek, 23. Szczypce do cukru, 24. Łyżeczka do cukru, 25. Łyżka do śmietany, 26. Łyżka do koktajli, 27. Łyżka kucharska, 28. Łyżka do sałaty duża, 29. Widelec do sałaty duży, 30. Widelec kucharski, 32. Łyżka wazowa, 33. Łyżka do sosu, 34. Nóż do steków, 35. Nóż do pizzy (ząbkowany), 36. Nóż do tortu, 37. Łopatka do tortu, 38. Szczypce do ciast, 39. Szczypce do lodu, 40. Nóż serwingowy do ryb, 41. Widelec serwingowy do ryb, 42. Nóż do ryb, 43. Widelec do ryb.

Jeśli planujemy przyjęcie z potrawami chińskimi idealnym nakryciem będzie komplet pięknej, tradycyjnej zastawy – w kolorze czerwonym lub jednym z wielu odcieni chińskiej zieleni (czarki i filiżanki, imbryczek). Jeśli nie mamy zamiaru kupować zastawy, możemy po prostu dobrać okrągłe półmiski lub naczynia z kwiatowymi wzorami. Nie zapomnijmy o pałeczkach, którymi Azjaci jedzą wszystkie dania, łącznie z zupą (którą po wyjedzeniu „wkładki” pije się jak bulion). Idealnie będzie się komponowało z zastawą białe, zielone lub czerwone nakrycie stołu.

Zasadą bon ton jest to, iż mężczyzna może wziąć do ręki sztućce dopiero wtedy, gdy zrobi to kobieta. Układ sztućców na talerzu ma swoją symbolikę. Równoległe w oddaleniu mówią o chwilowej przerwie w trakcie jedzenia, dodatkowo skrzyżowane świadczą o prośbie niezabierania pustego talerza (możliwość dokładki), natomiast ułożone razem równolegle tak, by wskazywały godzinę piątą, oznaczają zakończenie konsumpcji.

Nie należy robić ze stołu „kolorowego jarmarku” czyli wykładać wszystkich rodzajów zastawy, bowiem prawdziwą sztuką jest połaczenie prostoty, elegancji i smaku. Ale w taki sposób by zachować jednocześnie umiar w tym wszystkim. Trzy widelce, dwie łyżki, trzy noże, w tym jeden dziwny. Trzy kieliszki (w porywach cztery). Można czytać z kart, można z fusów. A ja gorąco polecam wróżenie ze sztućców. Bo ono przynajmniej ma sens.