Mikrobiota i mikrobiom to terminy bardzo medyczne, nudne i wydaje się, że nas nie dotyczą. Jednak jeżeli wyobrazimy sobie, że te niewidoczne drobnoustroje rządzą naszą planetą, pokrywają całą Ziemię od miliardów lat, a ich ilość tylko na naszej dłoni przekracza liczbę ludzi na całym świecie, to zaczyna nas to intrygować i zdajemy sobie sprawę, że nie może to być bez znaczenia dla zdrowia naszego organizmu.
Teraz wiedzę o mikrobiocie, jej wpływie na zdrowie i życie człowieka oraz najnowsze badania w tej dziedzinie znajdziemy w jednym miejscu – platformie internetowej: BIOCODEX MICROBIOTA INSTITUTE.
Termin „mikrobiom” został zaproponowany w 2001 r. przez Joshua Lederberga do określenia zespołu wszystkich mikroorganizmów człowieka, zarówno komensalnych, symbiotycznych jak i patogennych, które dzielą z nami naszą przestrzeń życiową.
Mikrobiota to wszystkie mikroorganizmy (bakterie, drożdże, grzyby, wirusy) żyjące w określonym środowisku, w organizmie gospodarza zwierzęcego lub rośliny. W piśmiennictwie naukowym pojęcia „mikrobiota” oraz „mikrobiom” zastąpiły pojęcie „mikroflora”.
Ludzka mikrobiota to wszystkie mikroorganizmy, które zasiedliły ciało gospodarza: głównie bakterie, ale także wirusy, grzyby, drożdże i pierwotniaki. W zależności od części ciała, którą mikrobiota kolonizuje, jej skład jest inny i dlatego wyróżniamy kilka rodzajów mikrobioty: mikrobiotę skóry, mikrobiotę pochwy, mikrobiotę dróg moczowych, mikrobiotę układu oddechowego, mikrobiotę górnych dróg oddechowych i mikrobiotę jelitową.
Mikrobiota jelitowa, zwana kiedyś florą jelitową, jest zdecydowanie najliczniejsza i składa się ze 100 bilionów mikroorganizmów i to jej poświęca się najwięcej uwagi. Mikrobiota jelitowa wpływa na wiele aspektów naszej fizjologii, a jej odpowiedni skład odgrywa istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naszego organizmu.
W ostatnich latach podkreślany jest związek składu mikrobioty z występowaniem konkretnych chorób.
JAKĄ ROLĘ PEŁNI W USTROJU CZŁOWIEKA MIKROBIOTA I JAKI MA WPŁYW NA NASZE ZDROWIE?
Takie pytanie coraz częściej jest zadawane przez naukowców i stanowi obiekt wielu badań. Mikrobiota może być uznana za narząd, pełniący szereg funkcji w ciele człowieka, kontroluje procesy zarówno w danym miejscu (lokalnie) lub w skali ogólnej, czyli w całym organizmie.
ROLA OBRONNA
● Efekt bariery:
Jelita człowieka stają przed poważnym wyzwaniem: z jednej strony mają tolerować korzystne bakterie wchodzące w skład mikrobioty, a z drugiej skutecznie zapobiegać kolonizacji przez niebezpieczne bakterie zwane patogenami. Mikrobiota działa jako bariera chroniąca przed patogenami. „Dobre” bakterie mikrobioty walczą bezpośrednio ze szkodliwymi mikroorganizmami, konkurując z nimi o te same składniki odżywcze. Ponadto niektóre bakterie wydzielają cząsteczki o działaniu przeciwdrobnoustrojowym skierowanym przeciwko bakteriom patogennym, podczas gdy inne zwiększają wytwarzanie śluzu, aby chronić komórki jelit przed zakażeniem patogenami oraz uniknąć szkodliwego oddziaływania patogenów na organizm.
● Stymulacja układu odpornościowego:
Bakterie mikrobioty jelitowej biorą udział w dojrzewaniu i aktywacji komórek w jelitowym układzie odpornościowym. Chroni to człowieka przed atakami mikroorganizmów chorobotwórczych, takich jak bakterie i wirusy. Jelito jest głównym rezerwuarem komórek odpornościowych w ludzkim ciele. Układ odpornościowy wpływa na skład i różnorodność mikrobioty.
BŁONA ŚLUZOWA JELIT
Mikrobiota jelitowa odgrywa ważną rolę w dojrzewaniu komórek przewodu pokarmowego, a w szczególności w odniesieniu do osiągania przez błonę śluzową jelit odpowiedniego rozmiaru i grubości, utrzymywania zarówno odpowiedniego nawodnienia komórek jelit jak i aktywności enzymatycznej błony śluzowej.
PRAWDOPODOBNE FUNKCJE MIKROBIOTY W FAZIE BADAŃ
W najnowszych badaniach scharakteryzowano inne funkcje mikrobioty. Niektóre bakterie mikrobioty jelitowej mogą chronić przed chorobami zapalnymi i metabolicznymi, podczas gdy inne mogą wywoływać nie tylko te choroby, ale także przyczyniać się do wystąpienia zaburzeń zachowań (behawioralnych) i chorób neurologicznych.
Należy przeprowadzić dalsze badania w celu zidentyfikowania mechanizmów tych zależności.
CO TO JEST DYSBIOZA?
Wiele badań wykazało iż z naszego jelita – pośrednio bądź bezpośrednio – wywodzi się odporność, dobry nastrój i większe bądź mniejsze predyspozycje do rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych.
Badania wykazały także związek pomiędzy zaburzonym układem mikrobioty jelitowej, a zwiększonym ryzykiem rozwoju problemów gastrycznych, alergii, chorób autoimmunologicznych, nawracających infekcji, otyłości, zaburzeń neurorozwojowych, a nawet depresji czy chorób nowotworowych.
W Polsce jednym z najczęściej występujących zagrożeń związanych z dysbiozą jest IBS (czyli zespół jelita nadwrażliwego) – Gastroenterolodzy szacują, że może on występować u 10-20% ludzi. Zespół jelita drażliwego (IBS) jest częstym zaburzeniem żołądkowo-jelitowym, które znacząco wpływa na jakość życia pacjentów.
Chociaż przyczyny pozostają niejasne, naukowcy zgadzają się, że mikrobiota jelitowa jest zaangażowana w jej początek. Badania wykazały, że jej skład różni się od składu zdrowych ludzi i że dodanie probiotyków może okazać się skuteczne.
W rezultacie stało się kluczowe, aby określić dokładny charakter tych różnic, aby opracować strategię terapeutyczną mającą na celu przywrócenie równowagi ekosystemu mikrobiologicznego i leczenie tych pacjentów.
Naukowcy dokonali przeglądu 170 badań dotyczących IBS. Ich praca pokazała, że chociaż nie ma zgody co do tego, w jaki sposób wpływa na skład mikrobioty jelitowej, istnieje wiele dowodów wskazujących, że dysbioza występuje w kilku podgrupach pacjentów, a podejście terapeutyczne oparte na przywróceniu równowagi mikrobiologicznej mikrobioty jelitowej przy użyciu probiotyków i prebiotyków wydaje się łagodzić objawy IBS.
Naukowcy popierają dalsze badania nad tą wieloczynnikową chorobą – dla której istnieją interakcje między mikrobiomem a żywicielem – w celu lepszego zrozumienia jej patofizjologii i opracowania skutecznych, spersonalizowanych strategii.
Niestety mikrobiom jelitowy jest wrażliwym układem, podatnym na uszkodzenia. Pod wpływem szeregu czynników dojść może do zmniejszenia liczebności korzystnych bakterii jelitowych i namnożenia bakterii chorobotwórczych czy grzybów w przewodzie pokarmowym – stan ten nosi nazwę dysbiozy jelitowej.
U zdrowej osoby (gospodarza) mikrobiota to zespół drobnoustrojów, bakterii, grzybów i wirusów żyjących razem w doskonale zorganizowanym, harmonijnym układzie.
Różne sytuacje mogą zakłócać tę równowagę:
• zabiegi medyczne (szczególnie stosowanie antybiotyków),
• zakażenia wirusowe, bakteryjne lub pasożytnicze,
• niedobory odporności,
• przebyte choroby,
• radykalne zmiany w środowisku lub diecie,
• stres.
Wszystkie te czynniki powodują mniej lub bardziej trwałe zmiany, w tym: dominację szkodliwych drobnoustrojów (patobiontów), zmniejszenie liczby drobnoustrojów o działaniu ochronnym i zubożenie różnorodności mikrobioty.
Dysbiozę mikrobioty jelitowej opisano w różnych chorobach przewodu pokarmowego i w chorobach
metabolicznych. Może ona stanowić podłoże niektórych zaburzeń neuropsychiatrycznych i neurodegeneracyjnych.
Jednak wciąż nie jest jasne czy dysbioza jest przyczyną czy skutkiem tych schorzeń. Główną hipotezą jest to, że na dysbiozę wpływają czynniki środowiskowe i genetyczne, ale ona także odgrywa rolę w pojawieniu się i nasileniu objawów choroby.
Aby przywrócić prawidłowy skład mikrobioty, promuje się wzrost korzystnych mikroorganizmów poprzez spożywanie probiotyków, prebiotyków i synbiotyków. W tym samym czasie warto wprowadzać zmiany w diecie, wzbogacając ją w żywność bogatą w błonnik (karczochy, czosnek, cebulę itp.) i żywność sfermentowaną (kiszoną kapustę), która jest źródłem prebiotyków.
Wreszcie, w najcięższych przypadkach, zaleca się rozważenie wykonania przeszczepu mikrobioty kałowej w celu leczenia dysbiozy.
