Zapalenie ucha – przyczyny i zapobieganie

5 grudnia 2011, dodał: Marta Dasińska

Artykuł zewnętrzny

Zapalenie ucha jest jedną z najczęstszych chorób laryngologicznych. Dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. Jest też jedną z najbardziej bolesnych dolegliwości…

Przyczyny i przebieg

Na początku pojawia się swędzenie, później ból, szczególnie wyczuwalny przy jedzeniu. Z czasem zaczyna cieknąć ropa, a później zaczynamy gorzej słyszeć. To „ucho pływaka” – tak potocznie jest nazywane zapalenie ucha wewnętrznego. Nazwa idzie w parze za statystykami: najczęściej na zapalenie ucha cierpią osoby, które niedokładnie osuszyły uszy po

kąpieli w basenie lub wyszły z niedosuszonymi włosami na świeże powietrze. Zapalenie bardzo często dotyka także osoby, które nieostrożnie usunęły woskowinę z uszu i uszkodziły kanał uszny. Zdarzają się również reakcje alergiczne na perfumy, a nawet lakiery do włosów. Najczęściej jednak dochodzi do infekcji bakteryjnych oraz grzybiczych wywołanych przez Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Proteus vulgaris i mirabilis, a ostatnio Staphylococcus typu MRSA, które zwykle doprowadza do zaostrzenia procesu zapalnego i przyczynia się do niepowodzeń w leczeniu. Rzadziej w badaniach laboratoryjnych stwierdza się obecność patogenu grzybiczego: Aspergillus lub Candida albicans. Drobnoustroje dostają się często do ucha z wodą, podczas kąpieli w basenie czy zbiornikach wodnych. Inną drogą zakażenia jest kanał łączący gardło z uchem środkowym. Wzrost zachorowań następuje z reguły w okresie jesienno-zimowym i wczesną wiosną, kiedy spada odporność organizmu. Choroba często towarzyszy – lub bywa powikłaniem po – grypie, anginie, zapaleniu gardła, zatok.

Do typowych objawów zapalenia ucha zalicza się ból, który często jest bardzo silny, pulsujący oraz nasilający się nocą. W bardziej zaawansowanych stadiach choroby pojawiają się także objawy bardziej ogólne oraz wysięk z ucha. Ostre zapalenia zdarzają się głównie u dzieci, chociaż zapadają na nie również dorośli. Dziecko odczuwa silny ból, mówi, że coś mu w uchu

przeszkadza; dorośli zaś określają ten stan jako uczucie napięcia i pełności w uchu. Pacjent często gorzej słyszy chorym uchem. Pojawiają się też objawy ogólne: gorączka, u dzieci często wysoka, dochodząca nawet do 40oC, oraz uczucie ogólnego rozbicia. W przebiegu ostrego zapalenia ucha środkowego wyciek z ucha na ogół pojawia się rzadko. Niewyleczone do końca ostre zapalenie może przejść w stan przewlekły, w wyniku którego może dojść do zniszczenia delikatnych struktur jamy bębenkowej.

Specyficzną odmianą zapalenia ucha, występującą często u dzieci, jest wysiękowe zapalenia ucha. W chorobie tej, na którą zapada około 20% dzieci, dochodzi do gromadzenia się płynu wewnątrz jamy ucha środkowego. Powoduje to zaburzenia słuchu. Wysiękowe zapalenie ucha najczęściej samoistnie ustępuje warto jednak zdawać sobie z niego sprawę i monitorować jego przebieg.

Prewencja i leczenie

Prewencja w przypadku zapalenia ucha polega głównie na monitorowaniu i leczeniu stanów chorobowych, które bezpośrednio prowadzą do zapalenia ucha, czyli wszelkich przeziębień, oraz infekcji nosa i gardła. Należy ponadto unikać ekspozycji ucha na niskie temperatury przez dłuższy czas – przechłodzenie powoduje obniżenie odporności i większą podatność na ataki drobnoustrojów chorobotwórczych. Ważne jest aby, w naszym klimacie, zimą chronić okolice uszu przed mrozem nosząc odpowiednie okrycie głowy – jest to szczególnie istotne w przypadku dzieci. Należy też pływać w czepku kąpielowym, dokładnie osuszać uszy oraz delikatnie odchodzić się z nimi podczas codziennej higieny. Istotnym elementem w zapobieganiu zapaleniu ucha jest też utrzymywanie przewodu słuchowego w czystości i regularne usuwanie gromadzącej się woszczyny.

Odpowiednia higiena ucha ma na celu redukcje do minimum stanów zapalnych powodowanych przez gromadzące się w przewodzie słuchowym resztki naskórka, wydzielin organicznych oraz bytujących w nim patogenów. Kiedy jednak już doszło do zapalenia ucha środkowego, zanim udamy się do lekarza, możemy wspomagać się lekami przeciwbólowymi oraz delikatnie wycierać wacikami wypływającą wydzielinę. Ulgę przyniosą krople do uszu.

Diagnozowanie schorzenia jest wieloaspektowe. Oprócz klasycznego badania otoskopowego obejmuje także kontrolę skóry przewodu słuchowego zewnętrznego chorego ucha oraz ocenę pneumatyzacji kości skroniowej (proces zapalny toczy się w zasadzie we wszystkich komórkach powietrznych kości skroniowej, które są niszczone przez osteolityczne działanie bakterii). Niezbędne jest także wykonanie badania audiometrycznego.
Zapalenie ucha leczone jest zazwyczaj poprzez podawanie antybiotyków oraz środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. W przypadku wystąpienia nasilonych objawów ogólnych takich jak gorączka stosowane są także leki przeciwgorączkowe. Bardzo nieliczne przypadki zapalenia ucha wymagają interwencji chirurgicznej zwanej paracentezą.

Powikłania

Charakterystyczną cechą źle leczonej choroby jest występowanie perforacji błony bębenkowej oraz okresowych wycieków z ucha środkowego, a w późniejszym okresie postępująca utrata słuchu. Jednym z najczęstszych powikłań jest ostre zapalenie tzw. wyrostka sutkowatego.

Pacjent odczuwa pulsujący ból za uchem, a z przewodu słuchowego sączy się obfita ropna wydzielina. Lekarz stwierdza wtedy obrzęk i bolesność okolicy za małżowiną uszną oraz perforację błony bębenkowej. Taki stan jest wskazaniem do zabiegu operacyjnego polegającego na otwarciu bądź wycięciu wyrostka sutkowatego. Powikłania zapalenia ucha mogą być bardzo poważne, np.: zapalenie opon mózgowych, ropnie mózgu, zapalenie błędnika, zapalenie zakrzepowe zatoki esowatej oraz porażenie nerwu twarzowego. Bywa, że skutkiem nieleczonej choroby jest pogorszenie, a w ciężkich przypadkach nawet utrata, słuchu. Ostre zapalenie ucha środkowego trzy razy w roku zwiększa 40-krotnie ryzyko zapalenia wysiękowego

Materiały:

www.pulsmedycyny.com.pl, www.poradnia.pl, zdrowie.flink.pl, www.swiat-zdrowia.pl.