Wrzodziejące zapalenie jelita grubego: Przyczyny, objawy i dieta

4 kwietnia 2018, dodał: dietetyk medyczny

Artykuł zewnętrzny

Jelito grube to końcowa część przewodu pokarmowego. Położone jest w środkowej części jamy brzusznej. Pomimo, że jest to odcinek końcowy jego rola jest niezastąpiona i bardzo ważna dla funkcjonowania całego organizmu. Niestety zła dieta i mała ilość ruchu powoduje wiele przykrych chorób tego odcinka jelita.

W tej części naszego przewodu pokarmowego odbywa się głównie proces wchłaniania: wody, niektórych soli mineralnych, aminokwasów, pewnych ilości glukozy, alkoholu oraz środków narkotycznych i leków (np. kwas acetylosalicylowy). Takie składniki odżywcze jak tłuszcz i białka są wchłaniane we wcześniejszych odcinkach przewodu pokarmowego.

Jedną z częstszych chorób, o nieznanej wciąż przyczynie jest wrzodziejące zapalenie jelita grubego dotykające głównie dzieci i ludzi młodych. Nieswoiste, wrzodowo-krwotoczne zapalenie, w którym błona śluzowa jest obrzękła, lekko ziarnista, krucha i broczy krwią na dużych przestrzeniach, to choroba przewlekła i ciężka do zdiagnozowania. Niekiedy ubytki błony śluzowej mogą obejmować warstwę podśluzową lub/i mięśnie. Wbrew nazwie do prawdziwych owrzodzeń dochodzi bardzo rzadko.

Częstość występowania tego schorzenia jest cztery razy większa u dzieci niż u dorosłych. Wynosi około 8 chorych na 100 tysięcy ludności a liczba ta stale wzrasta. U około 10 – 30% chorych pierwsze objawy występują poniżej 20 roku życia, najczęściej choroba dopada młodych pomiędzy 25 a 30 rokiem życia. Choroba cechuje się okresami remisji i nawrotami. Z wiekiem ma tendencję do samoistnego ustępowania. W okresie nasilenia rzutu chorobowego może pojawić się gorączka i stan ogólnego zatrucia organizmu, wywołany prawdopodobnie wtórnymi zakażeniami bakteryjnymi. Początek choroby jest zazwyczaj burzliwy, z objawami śluzowo-krwawej biegunki, podwyższonej temperatury ciała, ogólnymi objawami zatrucia, bólami brzucha, parciem na stolec, a także odwodnieniem.

Nie jest znana jedna przyczyna wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (Colitis ulcerosa). Uważa się, że może to być:

choroba alergiczna
choroba psychosomatyczna (pacjenci są nadpobudliwi i szybko zmieniają nastrój)
choroba autoimmunologiczna (w badanym wycinku stwierdza się dużą ilość enzymów lizosomalnych, które można obarczać za zmiany wrzodziejące i zapalne, lecz w chorobie tej występuje też krwotoczność jelita, za które te enzymy nie mogą być odpowiedzialne)

W związku z tym, że choroba trwa latami przebieg i objawy wyglądają bardzo różnie i są zmienne. Większość pacjentów po kilku silniejszych rzutach choroby prowadzi normalne życie, lecz w badaniu endoskopowym można wciąż zauważyć bardzo kruchą i przekrwioną śluzówkę. Po około 8 – 10 latach zmiany w jelicie potęgują się, a okresy zaostrzenia choroby wydłużają się. Charakterystyczne jest, że pacjenci są małomówni, drażliwi i chwiejni emocjonalnie. W miarę postępu choroby do objawów należy też: utrata apetytu, cechy związane z odwodnieniem (ze względu na częste i obfite biegunki), niedobory pokarmowe i witaminowe, podwyższona temperatura ciała.

Powikłania choroby mogą być poważne, do najczęstszych zaliczamy:

niedokrwistość
uszkodzenie wątroby
zapalenie tęczówki
rumień guzowaty
perforacja jelita (i co za tym idzie zapalenie otrzewnej)

Leczenie przede wszystkim powinno opierać się na dobrze dobranej diecie. Jednak nie ma jednej specjalnej diety dla tej jednostki chorobowej. Niezależnie od przebiegu choroby wykluczeniu z diety podlegają potrawy tłuste, ciężkostrawne, ostro przyprawione, wzdymające i długo zalegające w żołądku. Nie zaleca się również napojów gazowanych, kawy, mocnej herbaty, alkoholu, a także przetworów owocowych z dodatkiem cukru lub miodu.

Dieta powinna być dietą pełnowartościową, jak najbardziej podobną do diety osoby zdrowej, czyli urozmaicona i bogata w różne produkty, skomponowana tak, by pokrywała zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze, witaminy i minerały.

Szczególnie należy zwrócić uwagę na produkty, które powodują nasilenie się objawów, a te są różne dla każdego pacjenta. Dietę restrykcyjną, która jest najczęściej dietą niedoborową należy stosować jedynie w przypadku ciężkich nawrotów. W stanach zaostrzenia powinno się unikać spożywania potraw bogatych w błonnik, takich jak razowy chleb, warzywa strączkowe oraz kapustne, owoce i potrawy z dużą zawartością błonnika, które mogą nasilić biegunkę.

Po takim nasileniu choroby konieczne jest wyrównanie niedoborów pokarmowych, dlatego warto wprowadzić dietę bogato kaloryczną, obfitującą w pełnowartościowe białko oraz nawodnić organizm, czasem konieczne jest nawadnianie pozajelitowe. W zależności od siły objawów chorobowych dieta oszczędzająca, bezbłonnikowa może być zalecana jako dieta długoterminowa.

Dlaczego błonnik jest taki ważny i jak dobierać odpowiednią jego frakcję we wrzodziejącym zapaleniu jelita? Wpływ błonnika na pracę jelit może być różnorodny i zależy od jego rodzaju.

Frakcje nierozpuszczalne:

1. zwiększają objętość treści pokarmowej w jelicie cienkim (dzięki zdolności wiązania wody – np. 100 g otrąb wiąże aż 450 g wody, podczas gdy 100g ziemniaków zaledwie 40 g!), a tym samym powodują powstanie uczucia sytości

2. zwiększając objętość stolca, przyśpieszają pasaż treści jelitowej wzdłuż jelita grubego – zmniejszając kontakt potencjalnych substancji szkodliwych ze ścianą jelit

3. pobudzają ukrwienie jelit

4. przez mechaniczne drażnienie ścian jelita grubego wpływają na jego perystaltykę, zapobiegając zaparciom

Frakcje rozpuszczalne:

1. pęcznieją w środowisku wodnym jelita cienkiego

2. tworzą żele o dużej lepkości, zwiększając gęstość treści pokarmowej i zwalniając czas pasażu (leczenie biegunek)

3. mają zdolność wychwytywania toksycznych związków, zapobiegając ich wchłanianiu przez jelito

4. pektyny prawie w całości ulegają degradacji bakteryjnej w okrężnicy do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych: masłowego (dostarcza około 80% energii kolonocytom, czyli komórkom nabłonka jelita grubego), propionowego i octowego – kwasy te, pomimo dziwnych nazw działają bardzo korzystnie na nasz zdrowie:

stymulują komórki błony śluzowej jelit do pracy
poprzez chemiczne drażnienie ściany jelita powodują zwiększony przepływ krwi i w efekcie jej lepsze dotlenienie jelit
zwiększają wydzielanie śluzu, hamując w ten sposób wchłanianie szkodliwych substancji powstających w wyniku fermentacji i gnicia resztek pokarmowych
wykazują działanie zakwaszające (obniżają pH kału) – co zmniejsza ryzyko nowotworów jelita grubego

Należy jednak podkreślić, że spożywanie zbyt dużych ilości włókna pokarmowego może powodować podrażnienia jelit i biegunki, a także mieć ujemny wpływ na wykorzystanie innych składników pokarmowych – przede wszystkim witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz wapnia, żelaza i cynku.

U osób spożywających duże ilości błonnika jest natomiast zwiększona mikrobiologiczna synteza witamin B₁ i B₂. Warto także zaznaczyć, że istnieje szereg chorób, w których zbyt duża podaż błonnika jest niewskazana (np. niedokrwistość, schorzenia układu kostnego, zapalenia trzustki, zapalenia jelit oraz choroby dróg żółciowych).

Czyli jak zawsze – co za dużo to nie zdrowo.

Justyna Marszałkowska-Jakubik – www.e-prolinea.pl