Szałwia lekarska: zastosowanie i domowe receptury

26 lutego 2010, dodał: Redakcja

Artykuł zewnętrzny

Szałwia lekarska (Salvia officinalis L.) w Polsce nie występuje w stanie dzikim, nadaje się jednak do uprawy w ogródku (zresztą bardzo ładnie wygląda na rabacie). Odmianą szałwii lekarskiej jest szałwia muszkatołowa, kwitnąca na niebiesko lub czerwono, bardzo popularna w Anglii.

Szałwia była znana i ceniona już w starożytności jako roślina lecznicza oraz magiczna. Grecy i Rzymianie stosowali ją jako magiczne lekarstwo na ukąszenia, problemy ze wzrokiem i utratę pamięci. Pliniusz Starszy polecał ją przeciw znużeniu i senności, zaś Aerios z Amidy, grecki medyk z VI wieku, jako środek na podtrzymywanie ciąży, leczenie niepłodności i różne przypadłości kobiece. Arabscy uczeni przypisywali jej także zdolność przedłużania życia. W średniowieczu stosowano szałwię jako lek na przeziębienia, gorączkę, padaczkę, choroby wątroby i zaparcia. Traktowano ją jako panaceum i nazywano „różdżką życia”. W XVII wieku w Chinach była tak cenioną przyprawą, że kupcy wymieniali jedną skrzynkę szałwii za trzy skrzynki herbaty. Uważana była (i jest do dzisiaj) za silny afrodyzjak. Nasze babcie stosowały też szałwię jako środek regulujący menstruację oraz menopauzę.

Liście szałwii zawierają od 2,5-3% olejku lotnego (m.in. tujon, cyneol, kamfora, pinen), garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne, gorycze, duże ilości witaminy B₁ (ok. 850 mg%), witaminy PP, witaminy C oraz karoteny (witaminy A). Napary z szałwii, herbata lub wino wpływają na poprawę pracy układu trawiennego, regulację perystaltyki jelit, obniżają poziom cukru we krwi, koją nerwy, poprawiają krążenie i pomagają na przeziębienie. Stosowana jest wewnętrznie jako środek przeciwdziałający wzdęciom, nadmiernej fermentacji, w bólach brzucha, kolce jelitowej i przeciw łagodnej biegunce oraz w stanach depresyjnych i stanach ogólnego osłabienia organizmu, a także przy nadmiernym poceniu nocnym, zwłaszcza u gruźlików i neurotyków. Wywary i napary działają ściągająco, antyseptycznie, antybakteryjnie, odkażająco, przeciwzapalnie i przeciwtrądzikowo. Szałwia pobudza czynności skóry i krążenia, stąd znajduje zastosowanie przy zapaleniach gardła i skóry, ropnym zapaleniu dziąseł, pleśniawce, anginie, a także stosowana jest do okładów na trudno gojące się rany, owrzodzenia żylakowate nóg, do irygacji, a także do kąpieli w chorobach reumatycznych, wysypkach i schorzeniach skórnych. Napar z liści szałwii powoduje zmniejszenie laktacji, co jest praktykowane przy zapaleniach piersi. Płukanka przyciemnia włosy i ukrywa siwiznę, działa też wybielająco na zęby. Olejek z szałwii lekarskiej uspokaja, łagodzi, zmniejsza przekrwienie. Zaleca się go stosować przy zmęczeniu, niskim ciśnieniu, kłopotach z oddychaniem. Natomiast olejek z szałwii muszkatołowej ma właściwości rozgrzewające i uspokajające. Stosuje się go przy depresji, bezsenności, bólach gardła, złym trawieniu, bolesnych miesiączkach, suchej skórze i ukąszeniach przez owady. Współczesne preparaty złożone zawierające liście szałwii to m.in.: Septosan, Vagosan, Diabetovit, Dentosept (płukanka), Gastrogran (granulat). Można też kupić gotowe kosmetyki oparte na wyciągu z szałwii, a także herbaty, tabletki, olejki i susz.

Liście szałwii zrywane przed okresem kwitnienia są używane także jako przyprawa. Mają bardzo wyraźny, ostry, lekko gorzkawy smak i bardzo mocny, kamforowy aromat, dlatego używa się ich w małych ilościach. Szałwia dobrze harmonizuje z wyrazistymi w smaku potrawami. Dużym uznaniem cieszy się zwłaszcza w kuchni włoskiej. Stosuje się ją jako dodatek do sałatek, mięsnych i drobiowych farszów, ciast i deserów. Doskonale komponuje się z daniami, których składnikami są pomidory, kapusta i groch, pasuje także do serów i piwa. Nadaje się także na zaprawienie octu, masła i oleju. Liście wymieszane z cebulą stosowane są jako farsz do kaczki lub naleśników, składnik lecza czy panierowania wątróbki króliczej lub kaczej. Można je także podawać na słodko, wymieszane ze śmietanką, cukrem i pokrojoną pomarańczą. Także kwiaty można dodawać do sałatek lub parzyć jak herbatkę.

Domowe receptury:

Herbata szałwiowa: Zalać łyżeczkę suszonych ziół szklanką gorącej wody, przykryć i odstawić na 5 minut. Przed wypiciem, przecedzić przez gazę.

Napar z szałwii: Zalać 2 łyżki szałwii 1 szklanką wrzącej wody. Pić 100-200 ml 2-3 razy dziennie.

Likier z szałwii: 18 liści szałwii umyć dokładnie i osuszyć. Dodać 250 gram spirytusu 95%, 250 gram wody, 250 gram cukru, skórkę z 1 cytryny (jedynie część żółtą) i 2 goździki. Umieścić wszystkie składniki w słoju zamykanym hermetycznie i macerować przez 2 miesiące potrząsając słojem od czasu do czasu. Po tym okresie dokładnie przefiltrować i przelać do transparentnych butelek. Leżakować minimum 6 miesięcy w chłodnym i ciemnym miejscu.

Szałwiowa kąpiel odświeżająca: Zalać 6 czubatych łyżek suszonej szałwii 2 litrami wody. Doprowadzić do wrzenia i gotować 2-3 minuty. Przykryć i odstawić na 20 minut. Przecedzić i wlać do wanny napełnionej ciepłą wodą.

Maseczka ziołowa dla cery suchej i wrażliwej: 2 łyżki zmielonego rumianku i 2 łyżki zmielonej szałwii zalewamy małą ilością wrzącej wody, aby utworzyła się gęsta papka. Dodajemy żółtko i łyżkę twarożku. Wszystkie składniki dokładnie mieszamy. Maseczkę nakładamy na twarz i szyję na 30 min. Po usunięciu maseczki skórę należy opłukać letnią wodą.

Napar z szałwii wygładzający kręcone włosy: Garść wysuszonych ziół zalać szklanką wrzątku i pozostawić do naciągnięcia (nie gotować) na 10 min. Następnie przecedzić napar i przestudzić. Płukać nim umyte włosy (nie spłukiwać). Przy kręconych włosach po umyciu nanieść napar i rozczesać grzebieniem. Suszyć włosy nadając im gładką formę.