Gatunki chili i jej właściwości zdrowotne: chcesz schudnąć – jedz chili!

7 stycznia 2023, dodał: Marta Dasińska

Artykuł zewnętrzny

Mała papryczka jest ostrzejsza od dużej, spiczasta pikantniejsza od okrągłej, najdelikatniejsza jest żółta… Chili po soli, jest najbardziej popularną przyprawą na świecie. Indianie Papago z Arizony uważają, że chili istnieje od momentu powstania świata.

Podstawowa różnica pomiędzy papryką słodką (łagodną) i ostrą polega na tym, że słodka przy mieleniu pozbawiana jest ścian dzielących, nasion i częściowo skórki. Ponadto odmiany słodkie zawierają dużo cukrów i najwięcej – spośród wszystkich warzyw – witaminy C. Alkaloid kapsaicyna, który sprawia, iż chili jest ostre, mimo iż z budowy chemicznej zbliżony jest do wanilii, zupełnie nie przypomina jej anielskości. Nie wszyscy wierzą jednak chemikom, stąd twierdzenie, że popularna czuszka jest dlatego tak paląca, bo w przeciwieństwie do słodkiej papryki nie wyrosła i to wściekłość i zazdrość rozpalają ją niemal do białości. Niektórzy psychologowie uważają, że w reakcji na ostry, palący smak mózg wytwarza związki chemiczne zwane endorfinami, które uśmierzają ból, a w dużych dawkach wywołują uczucie przyjemności. Chili pochodzi z Ameryki Środkowej. Po odkryciu Ameryki przez Kolumba, przed 500 laty, chili bardzo szybko rozprzestrzeniło się w Azji i Afryce. Azjaci są niejednokrotnie bardzo zdziwieni, gdy dowiadują się, że chili nie pochodzi z Azji. Jednak podobno najwięcej chili spożywają Tajlandczycy – 5 g dziennie na osobę. Najbardziej ostre w chili są nasiona i błony wewnętrzne, ich usunięcie może obniżyć poziom ostrości nawet o 50%.

W jaki sposób chili trafiła do Europy? Otóż odkrył ją razem z nowym lądem Krzysztof Kolumb, który w 1492 roku przybył na brzeg karaibskiej wyspy Hispaniola (obecnie Haiti), docierając tym samym na kontynent amerykański. Od tego czasu chili przypływała do Europy wraz ze złotem przywożonym przez konkwistadorów, a jej odkrycie stało się dla Hiszpanów świetnym interesem. Europejską stolicą papryki są z pewnością Węgry. Tu jednak papryka trafiła inną drogą – wschodnią, wraz z najazdami Turków. Sami Węgrzy podkreślają jej duże znaczenie i twierdzą nawet, że tylko dzięki papryce zachowali swój temperament. Rzecz ciekawa, wysuszona i sproszkowana papryka była przez wieki przyprawą ubogich, których nie stać było na drogi pieprz przywożony z Indii. Dlatego też w starych księgach kucharskich próżno szukać potraw z papryką. Z czasem papryka wspinała się po przyprawowej drabinie społecznej coraz wyżej i wyżej, aż stała się narodową przyprawą Węgrów i przedmiotem zainteresowania Królewskiej Akademii Nauk w Sztokholmie.

W kuchni chili nie ma sobie równych, dopiero w dalekim tle wyłania się pieprz, ustępujący jej siłą ostrości. Chili spożywana jest postaci surowej, suszonej, mrożonej, marynowanej oraz jako składnik sosów. Gulasz czy paprykarz to dla chili „potrawy klasyczne”. Daniom z fasoli, soczewicy, drobiu nadaje właściwego charakteru, inaczej z nią smakuje także zupa z dodatkiem mięsa. Można zaryzykować stwierdzenie, że nie byłoby kuchni meksykańskiej bez chili.

Chili nie jedno ma imię

Groźna z natury – piękna na zewnątrz. Papryka chili może nie tylko cieszyć nasze podniebienia, ale i nasze oczy. Jest wspaniałą rośliną dekoracyjną, która w okresie Bożego Narodzenia, oprócz Gwiazdy Betlejemskiej i choinek cieszy się dużym powodzeniem. Żółte, zielone i czerwone owoce obficie oblepiające małe zielone krzewy w doniczce wyglądają radośnie i elegancko – już w XVII w. w Hiszpanii i we Włoszech papryka była sadzona w doniczkach i stawiana w oknach domów.

Uprawiane obecnie odmiany papryk można podzielić na 5 gatunków:

I. Anuum – Jalapeno, Bell, Cayenne, Poblano, Serrano, Anaheim.

II. Baccatum – Aji.

III. Chinense – Habanero, Datil, Scotch Bonnet.

IV. Frutescens – Tabasco.

V. Pubescens – Rocoto, Manzano.

1. W samym Meksyku hodowanych jest ponad 140 odmian chili. Chili są owocami, a nie warzywami.

2. Bardzo ostrą papryką jest Habanero, podobnie jak Scotch Bonnet czy Red Savina, jednak najostrzejszą jest Bhut Jolokia. W Andach Ameryki Południowej podobno występuje mała, bardzo ostra, dzika odmiana, nazywana przez Indian „Gringo- Killer” jest ona kilkakrotnie bardziej ostra od Red Saviny.

3. Uprawa papryki Red Savina® jest opatentowana a jej nazwa zastrzeżona dla czerwonej odmiany Habanero, która w Księdze Rekordów Guinness’a widniała jako najbardziej ostra papryka na świecie. Aktualnie od 2007 roku w Księdze Guinness’a jako najbardziej ostra papryka widnieje Bhut Jolokia.

4. Istnieją też odmiany chili, które nie są pikantne, np. „Sweet Banana”. Mało znany jest też fakt, iż tradycyjna papryka jest też chili. Na Węgrzech uprawiana jest od tak dawna, aż straciła całą swoją ostrość.

5. „Zakochana papryka” – określa się tak łagodne odmiany papryki, które nagle staja się pikantne. Dzieje się tak na skutek wymieszania nasion różnych odmian. W warunkach naturalnych sytuacje takie nie mają miejsca. Do mutacji może natomiast dojść w szklarni, gdzie owady z uwagi na sztuczne warunki doprowadzają do mieszania się odmian.

6. Bardzo często suszone chili są bardziej ostre niż świeże. Proces suszenia nie tylko może podwyższać poziom ostrości, ale przede wszystkim zmienia smak chili.

Chili na zdrowie?

Chili jest bogatym źródłem witaminy C, jednak podczas obróbki termicznej następuje ogromna utrata tej witaminy, dlatego lepiej jest spożywać paprykę na surowo.
Ma najwięcej kwasu askorbinowego (witaminy C) wśród wszystkich warzyw. Już 7,5 dkg zielonej papryki pokrywa dzienne zapotrzebowanie organizmu na tę witaminę. Dla porównania – tę samą ilość tej witaminy C dostarczy nam 14 dkg cytryn, 12 dkg kiwi lub 17 dkg grejpfruta. Im bardziej zielona, tym więcej ma witaminy C. W trakcie dojrzewania poziom witaminy C ulega zmniejszeniu na rzecz witaminy A, której poziom rośnie dzięki karotenowi. W procesie suszenia, chili traci prawie całą witaminę C, jednak poziom witaminy A rośnie nawet 100 krotnie. Jest bogatym źródłem także pozostałych witamin: B1, B2, B3, E oraz zawiera sporo błonnika,odpowiedzialnego za prawidłową przemianę materii. Ponadto pobudza układ krążenia oraz wzmacnia odporność organizmu. Badania pokazują, iż organiczne związki chemiczne zawarte w chili i chroniące je przed infekcjami, przenikają do ludzkiego organizmu chroniąc przed m.in: chorobami serca, nadciśnieniem, cukrzycy, osteoporozie. Zawiera też antyoksydanty posiadające zdolność neutralizowania wolnych rodników.

1. W badaniach naukowych udowodniono, iż dodanie chili do posiłku, przyspiesza spalanie kalorii. Organizm spala nawet do 45 kcal więcej niż w przypadku jedzenia łagodnych potraw.

2. Chili hamuje apetyt, w szczególności na słodycze i tłuste potrawy.

3. Ostre sosy nie są tuczące. Ilość tłuszczu i węglowodanów jest bardzo niewielka, w przeliczeniu na niewielkie ilości używane do potraw. Można więc bez obaw doprawiać nim jedzenie. Dodatkowo ostry sos przyspiesza przemianę materii.

4. Chili jest bardzo dobrym substytutem soli i tłuszczu w diecie. Nadaje ono potrawom wystarczająco dużo smaku, dzięki czemu nie wymagają już doprawiania.

5. W Meksyku niezawodnym lekiem na kaca jest zupa, zawierająca sporo chili.

6. Nie ma dowodów na to, iż jedzenie chili może być szkodliwe lub powodować wrzody.

7. W miarę spożywania dużych ilości chili, uczucie pieczenia i odczuwany pikantny smak, stopniowo maleją.

8. Komórki nerwowe po zjedzeniu chili, wypuszczają substancję P, w efekcie czego ciało ludzkie produkuje endorfiny, działające na komórki mózgu podobnie jak morfina. Dlatego też spożywanie chili może być uzależniające.

9. Chili chroni przed skutkami ubocznymi zażywania aspiryny.

10. Osoby, które spożywają chili, rzadziej chorują także na wrzody. Liczba zachorować na raka żołądka w krajach, w których chili jest ważnym składnikiem diety, jest bardzo niewielka.

11. Papryka chili może być spożywana przez cały rok, ogrzewa w zimie i przynosi ochłodę w lecie. Podczas jedzenia chili, odczuwalne jest ciepło, tak przyjemne w zimie. Natomiast w lecie, ostre potrawy powodują większe pocenie się, co służy schładzaniu się ciała. Jest to powodem ich dużej popularności w krajach leżących w strefie gorącego klimatu.

12. Indianie Tarahumara z pustyni Sohoran w Meksyku uważają, że papryczki Chiltepin były najlepszą ochroną przed złymi czarami. Jedno z ich przysłów głosi, iż „osoba, która nie je chili jest podejrzana o bycie czarownikiem”.

13. W Meksyku na problemy z nadkwasotą i niestrawnością zażywa się rozpuszczone w gorącej wodzie: mieszankę pokruszonych chili, czosnku i oregano.

14. W podaniach ludowych pojawia się przekonanie, iż Teksańczycy do tego stopnia lubią papryczkę Piquin, iż jedzą ją prosto z krzaków. Nigdy też nie ruszają się z domu bez pudełka z tą drobną odmianą chili, którą traktują jako niezbędną przekąskę.

15. Majowie nacierali paprykami chili bolące zęby.

16. Inkowie wierzyli, że jedzenie chili poprawia wzrok.

17. Plemiona Indian przywiązywały chili do swoich kanoe w celu odstraszenia złych duchów czyhających w wodzie.

18. Kobiety z afrykańskich plemion zażywają kąpieli w wodzie ze sproszkowanym chili, co ma służyć podniesieniu ich atrakcyjności.

19. W Etiopii poniżającym jest określenie kogoś jako „osoby bez chili”.

20. Zawartość kapsaicyny i związków pokrewnych – substancji o właściwościach bakteriobójczych decyduje nie tylko o ostrości papryki. Przyrządza się z niej także maści oraz plastry, stosowane przy bólach reumatycznych i mięśniowych, które pobudzają zakończenia nerwowe, wywołują przekrwienie, rozgrzewają bolące miejsca.

Garść ostrych ciekawostek

1. W Indiach do przykładowego posiłku dla 4 osób wykorzystuje się m.in.: garść chili marynowanych w całości, dwie łyżki pieprzu Cayenne, dwie łyżki świeżych, posiekanych, zielonych chili oraz miskę świeżych chili służących jako zagryzka.

2. Chutney jest angielskim określeniem hinduskiej chatni, słowa opisującego oblizywanie palców, którymi jadano tą mieszankę chili z owocami, warzywami i różnymi przyprawami.

3. Najdroższym w historii ostrym sosem był „Single-Batch Private Reserve Stock” firmy The Cackalacky Classic Condiment Company, którego cena detaliczna wynosiła $987,86.

4. Jalapeno było pierwszą papryką chili w kosmosie. William Lenoir wziął ją w 1982 roku w podróż kosmiczną.

5. Skala poziomu ostrości została stworzona przez Wilbur’a L. Scoville’a w 1912 roku.