„Dzieje Polski. Atlas ilustrowany” – recenzja

Historia jest jedną z najpiękniejszych i najważniejszych nauk. Jest zapisem dziejów człowieka i wydarzeń, które ukształtowały naszą dzisiejszą rzeczywistość. Zawsze z ogromną przyjemnością sięgam po przewodniki, atlasy, opracowania, które mają moc przywracania przeszłości. Z wielką pasją zagłębiam się w burzliwą historię naszej ojczyzny, mając świadomość, że każda informacja, każde opracowanie czyni mnie człowiekiem bardziej dojrzałym, bardziej świadomym.

„Dzieje Polski. Atlas ilustrowany” jest pozycją unikatowo wspaniałą i czarująco wszechstronną. Poznajemy dzieje naszych praprzodków od momentu pojawienia się istot człowiekowatych na dzisiejszym terytorium ziem polskich. Był to czas datowany na pół miliona lat temu, czyli okres niewyobrażalnie odległy, gdy ziemię pokrywał lodowiec skandynawski. Od tego czasu kształtować zaczęły się nasze losy, chociaż o polskości mowy jeszcze wówczas być nie mogło. Atlas umożliwia nam jednak wędrówkę od aż tak zamierzchłej prehistorii, krok za krokiem przenosząc nas w kolejne lata, kolejne epoki. Obejmuje więc kolejno obszerne opracowanie początków państwa polskiego, poprzez jego burzliwe dzieje, podziały, wojny, rozbiory, aż po współczesność, już bardziej nam bliską, bardziej znaną.
Na ogromną uwagę zasługuje szata graficzna tego monumentalnego dzieła, która obejmuje szereg pięknie i dokładnie rozrysowanych map, ilustracji, zdjęć i szkiców. Opracowanie kartograficzne, moim zdaniem, jest tutaj perfekcyjnym zbiorem dokumentującym dzieje ziem polskich od epoki paleolitu, poprzez wszystkie tysiąclecia do dnia dzisiejszego. Przedstawia ziemie Polski tak w ujęciu szczegółowym jak i bardziej ogólnym, na tle Europy i świata oraz granic i układów zmieniających się wraz z upływem czasu. Mapy są nadzwyczajnie dokładne i precyzyjne, a ich wielobarwna kolorystyka w sposób niezwykle obrazowy i szczegółowy uwypukla prezentowaną treść. Każda zawiera dodatkowo szczegółową, niemal detalicznie drobiazgową legendę. Mapy są perfekcyjnie staranne, wyraźnie zdefiniowane i obszerne. Ich studiowanie to prawdziwa przyjemność. Ogromną wartość dydaktyczną ma moim zdaniem opracowanie graficzne przedstawiające Polskę w jej zmiennych granicach obejmujące miniatury map od X do XXI wieku. Taki blokowy zbiór ikon, jest najbardziej obrazowym zestawieniem, jakie miałam przyjemność do tej pory badać i przeglądać.
Ilustracje przedstawione w albumie są także zbiorem niezwykłym i jedynym w swoim rodzaju. Możemy tu znaleźć rysunki rekonstrukcji budynków, przedmiotów, zabytków, szkice planów bitew, zdjęcia budynków i wielkich dzieł, portrety władców i przywódców, obrazy (w tym m.in.: J. Matejki, J. Kossaka, M. Bacciarellego, L. de Silvestre’a), makiety, nagrobki, reprinty dokumentów i wiele innych. Nie sposób nie zauważyć też mniejszych ikon, które w cudownie barwny sposób obrazują mnogość rodzajów uzbrojenia różnych epok, różnorodność strojów, a także zapisy nutowe polskich pieśni patriotycznych oraz bogactwo wszelkich artefaktów historycznych z dziedziny numizmatyki, paleografii czy epigrafiki. Czasy bliższe współczesności obrazowane są dodatkowo całym arsenałem fotografii, pocztówek, dokumentów i współcześnie docenianych zabytków. W ten cudowny sposób atlas łączy przeszłość z teraźniejszością, wskazując że wszędzie wokół nas drzemią echa naszej polskości, naszej historii. Dużą wartość edukacyjną mają równocześnie rzetelnie i dokładnie opracowane schematy organizacyjne (np. Zakonu Krzyżackiego czy Ustroju Rzeczypospolitej w kolejnych wiekach). Natomiast duch współczesności reprezentowany jest poprzez liczne statystyczne diagramy, wykresy (kołowe, słupkowe) i ujęcia tabelaryczne. Godnym podkreślenia jest to, iż każda z ilustracji ma swój oddzielny opis, staranny i dokładny, podający jego źródło i autora. Moją szczególną uwagę przykuły opracowania graficzne związane z heraldyką i blazonowaniem, czyli językiem opisu herbów. Liczność tablic herbowych i ich systematyka są tym cenniejsze, że zostały zachowane w kolorze, co pozwala na odtworzenie ich pierwotnej tynktury. Uważne przestudiowanie katalogów herbowych pozwala na zauważenie różnych prawidłowości, w tym tej dla mnie bardzo istotnej – kolekcji koron i jej różnych form, kształtów i proporcji.
Historia przedstawiona w albumie, to nie tylko daty i zbiór faktów, ale również rzetelne i ciekawe opracowanie dotyczące obyczajów, kultury, religii i ludzi, którzy ją tworzyli. Znajdziemy więc w albumie informacje związane z działalnością zakonów i misjonarzy, organizacją Kościoła, rozwojem systemów obronnych państwa, architekturą, zagadnieniami gospodarczymi i szeroko pojętą kulturą. Czasy wojenne wzbogacone są o fascynująco bogate opisy polskich formacji wojskowych. Każda epoka doczekała się w tym detalicznym studium własnego rozdziału dotyczącego istniejących współcześnie znanych bardziej lub mniej zabytków sakralnych i świeckich, przedstawionych jako rozpościerający przed oczami czytelnika barwny kalejdoskop zamków, budynków, pomników i rezydencji. Współczesność obrazowana jest nie tylko wydarzeniami, ale również informacjami związanymi z podróżami apostolskimi Jana Pawła II, organizacją ochrony przyrody w Polsce czy zagadnieniami związanymi z Unią Europejską.
Jednym z bardziej zachwycających opracowań jest zestawienie w albumie chronologicznego układu władców Polski. Wielostronicowy poczet obejmuje władców dynastii Piastów, królów dynastii Przemyślidów i Andegawenów oraz dynastii Jagiellonów, a także elekcyjnych królów Polski, przedstawiając podobiznę władcy oraz krótką, aczkolwiek precyzyjną notkę biograficzną. Wiek XX charakteryzowany jest natomiast podobnym opracowaniem, ale dotyczącym władz Rzeczypospolitej pod kolejnymi zaborami, w okresie powstań narodowych i wojen oraz w kolejnych okresach aż do 2010 roku.
Ten bogaty zbiór dziejów Polski kończy swoisty katalog niezwykłych ludzi związanych z danym regionem Polski. Piewcy i badacze Małych Ojczyzn to takie osobistości jak Stefan Żeromski, Fryderyk Chopin, Józef Chełmoński czy Karol Szymanowski. Nazwiska słynne na cały świat, a przynależne do naszej polskiej ziemi.
Język opracowania jest prosty i przejrzysty, bardzo obrazowy i konkretny. Wiedza jest tutaj zebrana w bardzo przystępną „pigułkę”, na tyle obszerną aby zaciekawić oraz na tyle konkretną, by malowniczym stylem nie przesłonić najważniejszych faktów i precyzyjnych informacji. Moim zdaniem album spełnia wszelkie kryteria merytoryczne, a przeto poznawcze. Warto dodać, że atlas podzielony został na osiem rozdziałów, a każdy z nich posiada odrębnego autora tekstu rozpoczynającego dział, którymi są jedni z najwybitniejszych polskich uczonych – historyków.

To pozycja zarówno dla osób dojrzałych, które znajdują przyjemność w obcowaniu z dziedzictwem przeszłości oraz dla uczniów, którzy pragną poszerzyć i usystematyzować swoje wiadomości. To swoisty pomost między nauką akademicką a czytelnikami. Uważam, że jest to dzieło wspaniałe, barwne, klarowne i rzetelnie kunsztowne. Stanowi przewodnik i źródło wiedzy, tak obszerne, że można sięgać po nie raz za razem, znajdując kolejne niedoczytane dane, niezauważone zdjęcie, mniej przeanalizowaną mapę. To wspaniałe studium interdyscyplinarnego ujęcia dziejów, pełna, poważna i autorytatywna synteza historii Polski. Dowód na to, jak przyjemne może być studiowanie, by raz za razem przeżywać przygody z przeszłością.

Marta D.

Dzieje Polski. Atlas ilustrowany
Redakcja książki: dr Witold Sienkiewicz, Elżbieta Olczak
ISBN: 978-83-7427-363-3
Format: 210×300 mm
Liczba stron: 528
Oprawa: twarda
Cena promocyjna: 57,30 zł

http://www.demart.com.pl/product/26,dzieje-polski–atlas-ilustrowany-.html
http://www.sklep.polskaniezwykla.pl/73303-dzieje-polski.html