Osobowość unikająca – cechy i sposoby leczenia

5 września 2018, dodał: PeggyB

Artykuł zewnętrzny

Osobowość unikająca (in. osobowość lękliwa) należy do grupy zaburzeń, które charakteryzuje głównie lęk. W tym przypadku jest to lęk przed byciem „widzianym” przez innych. Osoby z tym zaburzeniem boją się być dostrzeżone i wiąże się to z lekiem przed późniejszym odrzuceniem. Dlatego unikają sytuacji, w których muszą udzielać się towarzysko, nawiązywać rozmowy, skupiać na sobie uwagę choćby przez chwilę. Nie oznacza to jednak, że takiego kontaktu nie potrzebują.

Takie osoby wciąż chcą być komuś bliskie i kochane, jednak przekonanie o tym, że są niedoskonałe i „niewystarczające” sprawia, że wycofują się i zamykają w znajomym już przez siebie świecie, do którego dostęp mają nieliczne zaufane osoby. Osoby z osobowością unikającą budują wokół siebie barierę, która daje im poczucie bezpieczeństwa, ale nie pozwala także na rozwój.

Do rozpoznania tego typu zaburzenia potrzebne jest występowanie przynajmniej czterech z następujących kryteriów:

Unikanie aktywności zawodowej wymagającej bliższych kontaktów z innymi, w obawie przed krytyką, dezaprobatą i odrzuceniem.
Brak zaangażowania w związki z innymi ludźmi, jeśli nie ma pewności, że jest lubiana.
Powściągliwość w bliskich związkach z obawy przed zawstydzeniem lub ośmieszeniem.
W sytuacjach społecznych zaabsorbowanie myślami o krytyce i odrzuceniu.
W nowych sytuacjach społecznych wycofanie z powodu poczucia niedostosowania.
Postrzeganie siebie jako osobę pozbawioną umiejętności społecznych, gorszą od innych, nieatrakcyjną.
Niechętne podejmowanie osobistego ryzyka lub angażowania się w nowe działania z obawy przed uczuciem zakłopotania.

Każdy z nas jest inny. W pewnym stopniu wszyscy odczuwamy lęk, niepewność, wstyd. U każdego występuje inny poziom wrażliwości, jednak nawet bardzo wrażliwe osoby, które jednak są zupełnie zdrowe, nie są całkowicie zamknięte na sytuacje, które budzą w nich te nieprzyjemne uczucia. Można powiedzieć, że osoby bez zaburzeń są elastyczne. Zupełnie inaczej przedstawia się to w przypadku osobowości unikającej, kiedy to wszelkie tego typu zachowania są sztywne, niepodległe negocjacjom, a całe życie takich osób skupione jest wokół odczuwanych złych emocji, smutku i lęku. Stają się wyczulone na krytykę i każda złe słowo traktują, jak potwierdzenie wszelkich obaw i krytycznych myśli, jakie mają na swój temat. Przez to tracą jakąkolwiek spontaniczność, podróżują w życiu jedynie sprawdzonymi, dobrze im znanymi ścieżkami. Osoby z tego typu zaburzeniem często fantazjują, odnajdując w wyobrażonym przez siebie świecie wszystko to, czego brakuje im w tym realnym.

Jak sobie z tym poradzić?

Leczenie zaburzenia tego typu sprowadza się głównie do psychoterapii. Przede wszystkim należy odkryć, w jaki sposób wykształciła się u danej osoby osobowość unikająca. Uważa się, że mogą to być czynniki genetyczne, związane z procesem wychowania, a także czynniki psychologiczne, takie jak charakter, czy temperament. Zbiór pewnych cech u jednej osoby sprawia, że jest ona bardziej podatna na rozwinięcie się zaburzenia.

Zazwyczaj osoby takie są nadwrażliwe, lękliwe, nielubiące nowych sytuacji, hamujące swoje naturalne zachowania. Dzieci, które mają te cechy mogą negatywnie doświadczać sytuacji społecznych, a w efekcie utrwalać u siebie pewne zachowania i sposoby interpretacji rzeczywistości. Osoby, które decydują się na leczenie zazwyczaj motywują to chęcią zmiany swojego życia. Jest to pierwszy krok, do wyzdrowienia. Potrzeba nawiązywania relacji z ludźmi staje się w pewnym momencie tak duża, że lęk musi jej przynajmniej częściowo ustąpić.

Na początku problemem może okazać się zaangażowanie w terapię grupową, dlatego lepiej skupić się najpierw na podejściu indywidualnym, a dopiero później, stopniowo, przedstawiać pacjenta innym formom terapii. Oprócz tego nie należy zapominać, jak pomocna może być odpowiednia farmakologia. Pod uwagę bierze się niektóre leki z grupy antydepresantów. Uważać trzeba jednak z lekami uspokajającymi, które mogą uzależnić, a przy tym nie rozwiążą problemu. Można je stosować tylko doraźnie i z dużą ostrożnością.