Astma – rodzaje, przyczyny i leczenie

13 grudnia 2011, dodał: Redakcja

Artykuł zewnętrzny

Coraz więcej ludzi, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych cierpi na pojawiającą się w pewnych okolicznościach nagłą duszność połączoną ze świszczącym oddechem i nasilonymi wydechami. Atak astmy może wywołać wiele czynników, najczęściej należą do nich silne alergeny, jak pyłki roślin i mikroorganizmów, niektóre pokarmy (szczególnie uczulające są orzeszki ziemne ) czy sierść zwierząt domowych.

Nierzadko jednak duszność przychodzi w reakcji na powszechniejsze czynniki: zimne powietrze lub zwiększony wysiłek fizyczny. Astma występuje u ludzi ze wszystkich grup wiekowych, a jej stopień nasilenia oraz częstość objawów jest bardzo zmienna.

Co to jest astma?

Na dużym stopniu ogólności astmę określić można jako stan chorobowy, w którym głównym objawem jest ostra duszność oraz świszczący oddech. Do najczęściej występujących rodzajów astmy należą: astma oskrzelowa i astma sercowa.

Astma oskrzelowa, dychawica oskrzelowa (łac. asthma bronchiale) jest to przewlekłe zapalenie oskrzeli, w którym komórki zapalne uległy nagromadzeniu w dolnych drogach oddechowych (oskrzela). Komórki te uwalniają substancje odpowiedzialne za skurcz ściany oskrzeli, dlatego w momencie dostania się alergenu do komórek zapalnych reagują one bardzo szybko, uwalniając kurczące mediatory. Oskrzela zwężają się, co bardzo utrudnia prawidłowe oddychanie i pojawia się charakterystyczny świst i wydłużony wydech astmatyczny.

Astmę oskrzelową dzieli się ze względu na intensywność objawów oraz przebieg choroby. Diagnozuje się więc astmę: sporadyczną (charakteryzującą się krótkotrwałymi zaostrzeniami i objawami pojawiającymi się rzadziej niż raz w tygodniu); przewlekłą lekką (objawy rzadziej niż raz dziennie, zaostrzenia zaburzają sen i zakłócają dzienną aktywność); przewlekłą umiarkowaną (codzienne objawy, zaburzenia snu i aktywności fizycznej), przewlekłą ciężką (codzienne objawy, częste zaostrzenia, ograniczenie aktywności fizycznej).
Objawy astmy oskrzelowej mogą ujawnić się w różnym wieku, choć najczęściej z pierwszymi dolegliwościami mamy do czynienia już w dzieciństwie. Astma często współistnieje z innymi schorzeniami alergicznymi: katarem siennym, alergicznym zapaleniem spojówek czy atopowym zapaleniem skóry.

Do objawów samej astmy należą:

– nagłe napady duszności połączone z pogłębionym oddychaniem;
– suchy kaszel;
– oddech, w którym słychać wyraźne świsty;
– ucisk w klatce piersiowej, uczucie braku powietrza;

Choroba przebiega z różnym nasileniem. Przy odmianie sporadycznej czy przewlekłej lekkiej ataki duszności i kaszlu nie są częste, ale ustępują samoistnie lub po zażyciu wziewnego leku rozszerzającego oskrzela. Przy postaci przewlekłej umiarkowanej i przewlekłej ciężkiej ataki są częste i bardzo utrudniają aktywność, ulgę może przynieść wówczas większa dawka leków.

Astma alergiczna – objawy ujawniają się przed 30 rokiem życia, najczęściej w dzieciństwie. Często towarzyszą jej inne choroby alergiczne tj.: atopowe zapalenie skóry, alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa, zapalenie spojówek oczu. Początkowo ma charakter napadowy z okresami remisji objawów. Wyniki alergicznych testów skórnych są dodatnie, a w surowicy krwi można oznaczyć alergenowo swoiste przeciwciała IgE. Istotne znaczenie w leczeniu astmy alergicznej stanowi profilaktyka antyalergiczna. W języku potocznym pojęcie astmy alergicznej jest wymiennie używane z określeniem astmy oskrzelowej atopowej.

Astma zawodowa – rozwija się pod wpływem narażenia na szkodliwy czynnik w miejscu pracy. Niektóre zawody wiążą się z narażeniem na czynniki, które u podatnych osób mogą prowadzić do rozwoju astmy oskrzelowej. Są to między innymi: piekarz (m.in. alergeny mąki), pracownik laboratoryjny albo hodowca zwierząt (alergeny zwierząt), fryzjer (związki chemiczne) i pracownicy zatrudnieni przy produkcji proszku do prania (enzymy bakterii). Do czynników szkodliwych w miejscu pracy należą alergeny (substancje powodujące uczulenie, np. białka sierści zwierząt), czynniki drażniące drogi oddechowe albo związki chemiczne (np. izocyjaniany). Warto również pamiętać, że palenie tytoniu (które jest absolutnie przeciwwskazane u wszystkich chorych na astmę) może zwiększać ryzyko rozwoju astmy zawodowej.

Astma aspirynowa – występuje u chorych nadwrażliwych na aspirynę oraz inne niesterydowe leki przeciwzapalne. Towarzyszą jej objawy przewlekłego zapalenia zatok i błony śluzowej nosa. Kupując leki przeciwbólowe zawsze poinformuj farmaceutę o nietolerancji NLPZ. Leki dobrze tolerowane w astmie aspirynowej to: paracetamol, meloksykam, nimesulid.

Astma niealergiczna – zaczyna się zwykle po 30 roku życia. Pierwsze objawy pojawiają się po przebytym zakażeniu dróg oddechowych (wirusowym lub bakteryjnym). Początkowo ma charakter napadowy. Zbyt późno postawione rozpoznanie i zaniechanie leczenia przyczynowego powoduje utrwalenie objawów. Prowadzi do stałej duszności, zaostrzającej się w trakcie infekcji dróg oddechowych. Wyniki testów alergicznych są negatywne. Chorym z astmą spowodowaną nadwrażliwością na kwas acetylosalicylowy i inne niesterydowe leki przeciw zapalne stawia się również rozpoznanie astmy niealergicznej.
Astma sercowa – właściwe określenie choroby to dychawica sercowa napadowa. Stanowi jeden z symptomów przewlekłej niewydolności układu krążenia pochodzenia sercowego. Charakteryzuje się nocną dusznością spowodowaną przepełnieniem łożyska naczyniowego w krążeniu małym, gdzie podczas snu (tj. w pozycji leżącej) zwiększona ilość krwi wywołuje wzrost ciśnienie w naczyniach włosowatych. To z kolei prowadzi do duszności wdechowo-wydechowej. Może też spowodować obrzęk płuc.

U osób w starszym wieku notuje się podwyższone ryzyko wystąpienia świszczącego oddechu, duszności i kaszlu wywołanych przez lewokomorową niewydolność serca. Zdiagnozowanie bywa trudne z powodu nasilenia się symptomów w nocy i w wyniku wysiłku fizycznego. Do rozpoznania choroby konieczne jest dokładne badanie obejmujące EKG, radiogram klatki piersiowej oraz zdiagnozowanie objawów choroby niedokrwiennej serca i niewydolności serca.

Przyczyny

Przyczyną astmy jest utrzymując się długo stan zapalny spowodowany najczęściej alergią. W procesie tym biorą udział trzy zasadnicze składniki: alergen, swoiste przeciwciała IgE oraz komórki układu odpornościowego. Najczęstsze alergeny wywołujące astmę oskrzelową to odchody roztocza kurzu domowego. W łyżeczce kurzu może znajdować się około tysiąca roztoczy, na łóżku – 10 000. Żywią się głównie kawałkami skóry i naskórka, które zrzucamy w normalnym procesie ich wymiany. My zaś wdychamy alergeny, np. podczas sprzątania.

Alergię mogą wywołać zwierzęta – głównie psy i koty, ale również chomiki, myszy, kanarki, czy papugi. Chorobę powodują także pyłki traw, drzew, chwastów, zarodniki pleśni, etc.

Wśród głównych czynników ryzyka pojawienia się astmy oskrzelowej wymieniana jest atopia. To reakcja o podłożu genetycznym, która polega na nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej na małe dawki antygenów prowadząca do nadmiernego wytwarzania przeciwciał IgE. Organizm tych pacjentów reaguje w sposób chorobowy na liczne substancje, które nie wywołują takich problemów u ludzi zdrowych. Inne czynniki wywołujące astmę to: infekcje wirusowe, uczulenia na niektóre leki, szczególnie na aspirynę i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Coraz częściej notuje się alergię wywołaną przez zanieczyszczone środowisko, spaliny samochodowe oraz palenie papierosów. Z badań przeprowadzonych przez pracowników Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego wynika, że w Polsce na alergie cierpi nawet do 40% badanych, 25% ma alergiczny nieżyt nosa, a u 10% zdiagnozowano astmę. Najwyższy odsetek chorujących notuje się w dużych miastach: Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu, Gdańsku.

Charakterystyczne są ataki duszności pojawiające się zazwyczaj w nocy i nad ranem. Objawiają się uczuciem ucisku w klatce piersiowej, problemami z zaczerpnięciem powietrza i niemożnością podjęcia jakiegokolwiek wysiłku fizycznego.

Czynniki wywołujące astmę:
– alergeny (roztocza kurzu domowego, grzyby pleśniowe, sierść zwierząt, pyłki, pokarmy);
– czynniki zawodowe (środki chemiczne);
– częste zapalenia dróg oddechowych;
Czynniki zaostrzające przebieg choroby:
– czynniki drażniące (dym tytoniowy, intensywne zapachy, dymy, zanieczyszczenia powietrza);
– czynniki fizyczne (śmiech, płacz, wysiłek, zimne powietrze);
– zakażenia dróg oddechowych;
– czynniki emocjonalne;
– leki (beta-blokery, niesterydowe leki przeciwzapalne);
– inne (ciąża, choroby tarczycy);

Statystyki

Jak informuje Światowa Organizacja Zdrowia, astma oskrzelowa jest chorobą cywilizacyjną. Szacuje się, że do 2025 roku będzie chorowało na nią 400 milionów ludzi. Alarmujący jest również fakt, że z powodu ostrego ataku astmy, bądź powikłań umiera rocznie 180 tysięcy pacjentów.
Według przeprowadzonych niedawno badań epidemiologicznych, w Polsce na astmę cierpi ponad 2 miliony dorosłych i ponad 1,5 miliona dzieci. Choć najistotniejsze w tej chorobie jest wczesne rozpoczęcie leczenia, jedynie 15% dzieci i 25% dorosłych w naszym kraju szybko podejmuje adekwatną terapię.

Według niektórych danych narażenie na szkodliwe czynniki w miejscu pracy może wpływać na rozwój astmy nawet u 10% chorych. Właściwe rozpoznanie choroby lekarz ustala na podstawie szczegółowych informacji na temat miejsca pracy pacjenta i związku czasowego objawów z pracą. Często się zdarza, że osoba narażona na czynniki szkodliwe w miejscu pracy odczuwa nasilone objawy po przyjściu do pracy, a w czasie wolnym objawy częściowo ustępują. Nie jest to jednak reguła – w wielu przypadkach objawy utrzymują się również w czasie wakacji.

Leczenie astmy

Ze względu na swoją powszechność występowania, astma jest przedmiotem pracy całego sztabu naukowców, którzy opracowują coraz to doskonalsze leki w celu jej leczenia i kontrolowania. Astmy nie można całkowicie wyleczyć, ale można zapobiegać atakom duszności oraz w razie ich wystąpienia szybko je przerwać za pomocą wziewnych leków przeciwastmatycznych. Dzięki takiemu leczeniu objawy astmy przestają być uciążliwe dla pacjenta i pozwalają mu prowadzić normalny tryb życia bez obaw przed następnym zaostrzeniem choroby. Leki przeciwastmatyczne chory powinien mieć przy sobie cały czas, razem z kartą informującą, że cierpi na astmę oskrzelową. Ułatwia to w niektórych

sytuacjach szybsze nadejście pomocy i udzielenie jej we właściwy sposób. Podstawową metodą podawania leków jest metoda wziewna, minimalizuje to ogólnoustrojowe działania niepożądane. Do tego celu używa się inhalatorów, turbuhalery, a także sposób zwany nebulizacją- aplikowanie pacjentowi płynnych leków w postaci aerozolu metodą inhalacji poprzez usta, rurkę intubacyjną, bądź przez otwór tracheotomijny. Przy ciężkich odmianach astmy konieczne jest również zażywanie leków o działaniu ogólnoustrojowym, podawanych w postaci tabletek, zastrzyków, bądź kroplówek. Niektórzy lekarze polecają pacjentom chorym na astmę również metody fizykoterapeutyczne, psychoterapię i gimnastykę oddechową.

Zdarza się, że ograniczenie kontaktu z alergenami skutecznie powstrzyma rozwój choroby. Należy unikać kurzu, używać materiałów przyjaznych dla alergików – zrezygnować z tapicerowanych mebli, dywanów i grubych zasłon. Przy urządzaniu mieszkania, w którym przebywać ma alergik polecane są: bawełniane dywaniki, które można uprać w pralce, meble drewniane laminowane plastikiem. Najlepszym rozwiązaniem jest unikanie otwartych półek, na których może gromadzić się kurz. Można zabudować ściany szafkami od podłogi aż do sufitu. Regały na książki powinny być przeszklone – to zabezpieczy przed gromadzeniem się kurzu. Przy zakupie zestawów wypoczynkowych osoby z wrażliwą skórą powinny szczególnie zwrócić uwagę na materiał, z którego są wykonane. Odpowiednie surowce to skóra oraz winyl. Jednak, gdy meble zrobione są z materiałów, w których mogą gromadzić się roztocza, warto na tapicerskie obicia nałożyć bawełniane powłoczki, które można prać w pralce. Należy przynajmniej raz dziennie wietrzyć pomieszczenie, poprzez uchylenie okna. Najlepiej założyć rolety, na których gromadzi się znacznie mniej kurzu niż na zasłonach lub żaluzjach poziomych. Jeśli instalowanie rolet nie pasuje do wystroju wnętrza można powiesić zasłony. Powinny być wykonane z lekkich materiałów, które można prać w pralce.

Dla wszystkich chorych na astmę istotne znaczenie ma wiedza o tym, jak żyć ze swoją chorobą. Nie wolno negować jej istnienia, ani zapominać o niej w okresie, gdy objawy nie występują, jednak astma nie powinna w niczym chorego ograniczać! Chorzy na astmę pracują nie gorzej niż inni, zajmują kierownicze stanowiska w ważnych firmach i zdobywają medale olimpijskie. Najważniejsze jest uzyskanie kontroli nad chorobą.

Niewłaściwie leczona astma może znacznie utrudniać życie. Na szczęście u większości chorych możliwe jest uzyskanie i utrzymanie kontroli choroby, która nie powinna przeszkadzać w pracy i nauce. Na przebieg choroby mogą jednak wpływać warunki w miejscu pracy i rodzaj wykonywanego zawodu. Niekiedy te czynniki mogą się przyczynić do rozwoju astmy u osób podatnych.
Materiały:

www.astma.mp.pl, www.choroby.senior.pl, www.kichacze.pl, wwwastma.biz.pl, www.farmacjaija.pl.