Ustroje majątkowe małżeńskie

Wstąpienie w nowy związek małżeński jest niezwykle wzruszającym, ważnym i doniosłym momentem w życiu każdego człowieka. Przy całym uczuciowym charakterze tego wydarzenia nie możemy zapominać, że od momentu zawarcia małżeństwa małżonkowie zaczynają także podzielać swoje zobowiązania finansowe.

Co do zasady, większość małżeństw w naszym kraju pozostaje w ustawowym ustroju majątkowym, który powstaje pomiędzy małżonkami z chwilą zawarcia związku, o ile nie uregulowali oni tej kwestii w sposób odmienny. Wspólność majątkowa obejmuje przedmioty nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, zaś przedmioty majątkowe niewchodzące w skład majątku wspólnego należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego zaliczane są m.in. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku funduszu emerytalnego każdego z małżonków oraz kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie.

W ramach wspólności ustawowej oprócz majątku wspólnego funkcjonują także dwa majątki osobiste małżonków. Do majątków osobistych wchodzą zatem przedmioty majątkowe, które zostały nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty odziedziczone, nabyte przez zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca dokonał tej czynności na rzecz obojga małżonków. Do majątku osobistego zaliczać się będą także prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej na mocy odrębnych przepisów. Także przedmioty majątkowe mające za cel zaspokajanie wyłącznie osobistych potrzeb jednego z małżonków nie wchodzą w skład majątku wspólnego. Wspólność majątkowa nie obejmuje ponadto praw niezbywalnych, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie oraz przedmiotów uzyskanych w ramach odszkodowania za uszkodzenie ciała bądź rozstrój zdrowia lub jako zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Wyjątek w tym zakresie stanowi renta należna poszkodowanemu małżonkowi z tytułu całkowitej albo częściowej utraty zdolności do pracy lub z powodu zwiększenia się jego potrzeb czy zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość. O ile do majątku wspólnego zalicza się wynagrodzenie za pracę to już wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę czy z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków nie wchodzą do majątku wspólnego. Do majątku osobistego zaliczać będziemy także dochody będące wynikiem indywidulanych osiągnięć małżonka tj. nagrody za osobiste osiągnięcia. Także prawa autorskie, prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy są składnikami majątku osobistego. Trudności przy ustalaniu w konkretnej sprawie stanowią składniki majątku osobistego

nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis stanowią inaczej.

Wspólnością ustawową objęte są także przedmioty zwykłego urządzenia domowego mające służyć do obojgu małżonkom, nawet, gdy zostały nabyte w drodze dziedziczenia, zapisu czy darowizny. Pamiętajmy jednak, że spadkodawca lub darczyńca mógł dokonać odmiennych postanowień.

Każdemu z małżonków przysługuje uprawnienie do współposiadania rzeczy zaliczających się do majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, który daje się pogodzić ze współposiadaniem oraz korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka.

Trwanie wspólności ustawowej uniemożliwia złożenie przez każdego z małżonków wniosku o podziału majątku wspólnego. Małżonkowie nie mogą ponadto rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w chwili ustania wspólności mógłby przypaść mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Na małżonkach ciąży obowiązek współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym, a to m.in. poprzez udzielanie sobie informacji o stanie majątku wspólnego, o sposobie sprawowania zarządu czy o zobowiązaniach jakie obciążają majątek wspólny.

Warto podkreślić, iż co do zasady każdy z małżonków ma prawo do samodzielnego zarządzania majątkiem wspólnym. Przez wykonywanie zarządu należy rozumieć czynności, odnoszące się do przedmiotów majątku wspólnego, w tym działania zmierzające do zachowania tego majątku.Jednakże, przedmiotami majątkowymi służącymi do wykonywania zawodu albo prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie. Współmałżonek bieżących czynności niezbędnych do zachowania tegoż majątku może dokonywać w razie przemijającej przeszkody.

Co warte podkreślenia, małżonkowi przysługuje prawo do sprzeciwu wobec czynności zarządu majątkiem wspólnym jakiej zamierza dokonać drugi małżonek. Sprzeciw taki nie może mieć jednak miejsca w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej.

Sprzeciw taki będzie skuteczny w stosunku do osoby trzeciej, jeżeli miała ona możliwość zapoznać się z nim przed dokonaniem czynności prawnej.

Małżonkowie pozostający we wspólności ustawowej zobowiązanie są do wspólnego rozporządzania niektórymi składnikami majątkowymi, wobec czego istnieje grupa czynności prawnych które mogą zostać dokonane jedynie przy zgodzie obojga małżonków. Do czynności takich należy zbycie, obciążenie, odpłatne nabycie nieruchomości lub użytkowania wieczystego, a także dokonanie czynności prowadzącej do oddania nieruchomości w używania lub do pobierania z niej pożytków. Zgoda obligatoryjna jest także do zbycia lub obciążenia czy odpłatnego nabycia prawa rzeczowego w stosunku do budynku i lokalu, a także wydzierżawienia gospodarstwa rolnego i przedsiębiorstwa. Poza drobnymi darowiznami zwyczajowo przyjętymi także darowizny z majątku wspólnego są skuteczne jedynie przy obopólnej zgodzie małżonków.

Jeżeli małżonek zawarł umowę tego typu bez koniecznej zgody drugiego małżonka dla jej ważności należy uzyskać jego zgodę. W takiej sytuacji druga strona takiej czynności ma możliwość wyznaczenia małżonkowi, którego zgoda jest potrzebna, odpowiedniego terminu do potwierdzenia umowy. W przypadku bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu staje się wolna. W przypadku zaś jednostronnych czynności prawnych dokonanych bez przedmiotowej zgody jest ona po prostu nieważna. Na marginesie można dodać, że do czynności prawnych dokonanych przez jednego małżonka bez koniecznej zgody współmałżonka do osoba trzecia stosujemy regulacje odnoszące się do osób, które dokonały tej czynności w dobrej wierze.

Co zaś w przypadku gdy małżonkowie nie mogą dojść do porozumienia w kwestii wspólnego majątku? Co gdy porozumienie się ze współmałżonkiem jest niemożliwe z trudnych do przezwyciężenia przeszkód np. utrudnionym kontaktem z małżonkiem? Wówczas drugi małżonek może wystąpić do sądu o wydanie zezwolenia na dokonanie rzeczonej czynności. Sąd przy orzekaniu kieruje się w tej sytuacji dobrem rodziny.

Ponadto, na żądanie jednego z małżonków sąd jest w mocy pozbawić jednego z małżonków samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym. Co istotne przy podejmowaniu takiej decyzji sąd musi umotywować swoją decyzje ważnymi powodami. Sąd może także orzec, iż zamiast zgody małżonka konieczne będzie uzyskanie zezwolenia sądu. Przesłanką do uchylenia przedmiotowego orzeczenia jest zmiana okoliczności na podstawie których zostało ono wydane.

Częstym problemem w życiu codziennym jest odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich. W takich przypadkach bowiem wierzyciel może domagać się zaspokojenia również z majątku wspólnego małżonków.

W przypadku, gdy małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody współmałżonka albo zobowiązanie to nie wynika z czynności prawnej, wierzycielowi przysługuje uprawnienie do zaspokojenia jedynie z majątku osobistego dłużnika, z jego wynagrodzenia za pracę lub dochodów pochodzących z jego innej działalności zarobkowej. Wierzyciel taki może być także zaspokojony z  dochodów jakie przynoszą prawa autorskie, prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy. W sytuacji gdy wierzytelność powstała na skutek prowadzenia przedsiębiorstwa zaspokoić można się ponadto z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Analogiczne uprawnienia przysługują wierzycielowi w przypadku powstania wierzytelności przed powstaniem wspólności bądź gdy odnosi się ona do majątku osobistego małżonka. Pamiętać należy, że wierzyciel nie jest uprawniony do żądania zaspokojenia się z udziału, który może przypaść małżonkowi czy to w majątku wspólnym czy w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku podczas trwania wspólności ustawowej.

Zasadą jest, że udziały małżonków w majątku wspólnym są równe.

Z ważnych powodów jednak małżonek może domagać się ustalenia udziałów wspólnym z uwzględnieniem stopnia, w jakim każdy z nich przyczyniał się do powstania majątku. Co istotne, przy szacowaniu stopnia przyczynienia się do powstania majątku wspólnego pod uwagę bierze się nie tylko wymiar czysto finansowy, ale również nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Uprawnienie takie przysługuje również spadkobiercom małżonka, jednak wyłącznie w przypadku, gdy spadkodawca wystąpił z powództwem o unieważnienie małżeństwa, rozwód lub separację.

Małżonkowie zobowiązani są do zwrotu wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na rzecz ich majątków osobistych, z wyłączeniem jednak wydatków poczynionych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód.

Nie można wystąpić z żądaniem zwrotu wydatków które zostały zużyte na zaspokojenie potrzeb rodziny, chyba że przyczyniły się one do zwiększenia wartości majątku w momencie ustania wspólności.Co do zasady zwrotu dokonuje się w chwili podziału majątku wspólnego. Ze względu na dobro rodziny jednak sąd może zdecydować o wcześniejszym zwrocie.

Na koniec warto dodać, że w przypadkach nieunormowanych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym od momentu ustania wspólności ustawowej do majątku nią objętego, a także do podziału tego majątku, odpowiednie zastosowanie znajdują się uregulowania o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku.

Wspólność majątkowa jest ustrojem majątkowym najczęściej występującym w naszym kraju. Co jednak gdy małżonkowie chcę odmiennie uregulować swoje relacje majątkowe w małżeństwie? W takim przypadku pomóc nam może radca prawny Kraków. Kancelaria do której się zwrócimy pomoże nam wybrać najlepszy spośród umowny ustrój majątkowy.

Małżonkowie mogą w drodze umowy rozszerzyć lub ograniczyć wspólność ustawową. Mogą również ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może zostać zawarta także przed zawarciem małżeństwa i powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego.

Umowę majątkową małżeńską może zmienić albo rozwiązać także w trakcie trwania małżeństwa. Wówczas pomiędzy małżonkami powstaje wspólność ustawowa. Małżonkowie mogą podjąć jednak odmienną decyzje w tym zakresie i zdecydować o wyborze innego ustroju majątkowego. Co znamienne, małżonek może skutecznie powoływać się na umowę majątkową małżeńską w stosunku do osób trzecich, gdy osoby te o jej zawarciu wiedziały oraz rodzaj tej był im znany.

Małżonkowie mogą zdecydować się na ustanowienie wspólności majątkowej na drodze umownej. Do takiego ustroju stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności ustawowej. Co znamienne, w drodze umownej wspólność majątkowa nie może być rozszerzona na przedmioty majątkowe odziedziczone, pochodzące z zapisu bądź darowane, a także prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej na mocy odrębnych przepisów. Ponadto, wspólność umowna nie może zostać rozszerzona na prawa niezbywalne, które ze swej istoty mogą przysługiwać tylko jednej osobie oraz wierzytelności należne jako odszkodowania za uszkodzenie ciała czy wywołanie rozstroju zdrowia, jeśli nie wchodzą one do wspólności ustawowej. Wyłączenie to dotyczy również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Wspólnością umowną nie mogą zostać objęte także niewymagalne wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę czy z tytułu innej działalności zarobkowej małżonka.Za niewłączone do majątku wspólnego, w razie mogących pojawić się wątpliwości, poczytuje się także przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków.

W przypadku gdy przed rozszerzeniem wspólności małżeńskiej małżonek zaciągnął zobowiązanie jego wierzyciel może żądać zaspokojenia także z przedmiotów, które wchodziłyby do jego majątku osobistego, gdyby wspólność nie była rozszerzona. Co do zasady udziały małżonków we wspólności są równe, choć małżonkowie mogą zawrzeć w umowie postanowić odmiennej treści.

Kolejną sytuacją w jakiej warto zasięgnąć porady prawne Kraków jest sytuacja, gdy nosimy się z zamiarem ustanowienia rozdzielności majątkowej. Adwokat Kraków doradzi nam czy w naszej sytuacji majątkowej rozdzielność majątkowa jest korzystnym rozwiązaniem, bowiem w przypadku takiego ustroju majątkowego małżonkowie zachowują zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i po jej zawarciu. Pozostający w rozdzielności majątkowej małżonkowie, samodzielnie zarządzają swoim majątkiem.

Stosunkowo ciekawym rozwiązaniem prawnym przewidzianym w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym jest rozdzielna majątkowa z wyrównaniem dorobków. O tym, czy jest to rozwiązanie dla nas należy jednak upewnić się podczas porady prawnej Kraków.

W kwestiach nieuregulowanych do rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków stosuje się przepisy o rozdzielności majątkowej.

W tym miejscu warto zastanowić się czym w istocie jest dorobek? Dorobkiem ustawodawca określa wzrost wartości majątku każdego z małżonków po zawarciu umowy majątkowej. Przy obliczaniu dorobku nie wlicza się przedmiotów majątkowych nabytych przed zawarciem umowy majątkowej oraz przedmiotów odziedziczonych, zapisanych bądź darowanych, praw niezbywalnych, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, przedmiotów uzyskanych jako odszkodowanie za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a także wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków. Ponadto, nie wlicza się także środków uzyskanych z praw autorskich i praw pokrewnych, prawa własności przemysłowej oraz innych praw twórcy. Zaliczeniu nie podlegają także przedmioty nabyte za wartość tych przedmiotów. Przy rozdzielności z wyrównaniem dorobków dolicza się natomiast darowizny dokonane przez jednego z małżonków, z pominięciem jednak darowizn dokonanych na rzecz wspólnych zstępnych oraz drobnych zwyczajowo przyjętych darowizn. Ponadto, dolicza się wartość usług świadczonych osobiście przez jednego z małżonków na rzecz majątku drugiego małżonka oraz nakładów i wydatków na majątek współmałżonka z majątku drugiego małżonka. Przy ustalaniu wysokości dorobku pod uwagę bierze się stan majątku z chwili ustania rozdzielności a według cen obowiązujących w chwili rozliczenia.

Po ustaniu rozdzielności małżonek, który osiągnął mniejszy dorobek może wystąpić z

żądaniem wyrównania dorobków poprzez zapłatę lub przeniesienie prawa.

Co istotne, z ważnych powodów małżonkowie mogą żądać zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków. W przypadku, gdy małżonkowie nie osiągną w tej kwestii konsensusu o sposobie bądź wysokości wyrównania może zadecydować sąd. W przypadku śmierci jednego z małżonków do wyrównania dorobków dochodzi pomiędzy jego spadkobiercami a drugim małżonkiem. Spadkobiercom małżonka przysługuje uprawnienie do żądania zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków jedynie wówczas, gdy zmarły małżonek wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, rozwód lub separację.

Na koniec, warto nadmienić, iż z ważnych powodów każdy z małżonków może wnioskować o ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej. Uprawnienie takie przysługuje ponadto wierzycielowi jednego z małżonków, o ile uprawdopodobni że jest to niezbędne do zaspokojenia stwierdzonej tytułem wykonawczym wierzytelności. Co do zasady, rozdzielność taka następuje z dniem oznaczonym w wyroku, jednak sąd może także, jedynie w wyjątkowych wypadkach, ustanowić ją z dniem wcześniejszym od dnia wytoczenia powództwa. Szczególną przesłanką do ustanowienia rozdzielności ze skutkiem wstecznym jest okoliczność, iż małżonkowie żyli w rozłączeniu.

Warto mieć na uwadze, że sądowe ustanowienie rozdzielności majątkowej na wniosek jednego z małżonków nie wyklucza zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej. Natomiast, jeśli o rozdzielność majątkowa wnioskował wierzyciel, małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową dopiero po podziale majątku wspólnego lub uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, a także po zaspokojenia należności lub po upływie okresu trzech lat od ustanowienia rozdzielności.

Rozdzielność majątkowa może także powstać z mocy samego prawa. Z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku ubezwłasnowolnienia bądź ogłoszenia upadłości małżonka.

Pomiędzy małżonkami powstanie ustawowy ustrój majątkowy w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia albo umorzenia, zakończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego. Rozdzielność powstaje również w przypadku orzeczenia separacji, zaś w momencie jej zniesienia pomiędzy małżonkami powstaje ustawowy ustrój majątkowy. Jednakże, na zgodny wniosek małżonków sąd zobligowany jest do orzeczenia o utrzymaniu między nimi rozdzielności majątkowej.

Ustrój majątkowy małżeński ma fundamentalne znaczenie dla relacji finansowej małżonków. Dlatego niezwykle ważne jest dokonanie właściwego wyboru w tej materii. Niewątpliwe, nosząc się z myślą o zawarciu umowy majątkowej małżeńskiej powinniśmy zasięgnąć porady prawne Kraków.

*Wyłączenie odpowiedzialności
Niniejszy artykuł oraz pozostała część umieszczona na niniejszej stronie nie stanowią porady ani opinii prawnej. Materiały zawarte w niniejszym artykule nie mogą stanowić podstawy jakiejkolwiek odpowiedzialności Kancelarii w stosunku do osób trzecich.

Kancelaria Prawna Ślaski & Wspólnicy
www.krpss.pl