Toksyczna fasola tonka. W wielu krajach jej uprawa jest zakazana
Tropikalne lasy Brazylii, egzotyczna Gujana Francuska, Wenezuela i Kolumbia przyniosły nam w darze niezwykłą roślinę, która zachwyciła świat swoimi właściwościami. Poznając ją bliżej, ludzie odkryli, że jest równie ciekawa, co niebezpieczna. Czym jest niezwykła i nieco tajemnicza fasola tonka? Meksykańska wanilia, fasolka tonkini, bób tonka, fasola tonkińska – to różne nazwy tej intrygującej rośliny, pochodzącej z tej samej rodziny co ciecierzyca, soczewica, soja i groch.
Fasola tonka to znany od wieków owoc z drzewa tonkowca wonnego (łacińska nazwa Dipteryx odorata). Naturalnym siedliskiem jest dla niego obszar Ameryki Południowej, jednak w Ameryce Północnej jest rośliną zakazaną. Czym się charakteryzuje, jakie są przesądy z nią związane, co nam grozi z jej strony i w jakich produktach możemy ją spotkać? O tym wszystkim dowiecie się z tego artykułu.
Toksyczna fasolka
Bób tonka wykorzystywany jest w kuchni orientalnej, gdzie nadaje potrawom niepowtarzalny smak. Stosowany jest także do aromatyzowania deserów, jednak należy zachować ostrożność. Jak przestrzega mistrz wyróżnionej gwiazdką Michelin nowojorskiej restauracji Le Bernardin, tonka zastosowany jako przyprawa, a więc w niewielkiej ilości jest przepyszny. W większej ilości może nawet spowodować śmierć. Powodem jest wysokie stężenie toksycznej dla wątroby kumaryny. Substancja ta znajduje się także w innych produktach, m.in. popularnie stosowanej kurkumie, cynamonie i mięcie pieprzowej. Obecna jest także w owocach wiśni oraz w truskawkach. W Stanach Zjednoczonych fasola tonka została zakazana już w 1954 roku, kiedy Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zakazała importu nasion, a także sprzedaży produktów zawierających w składzie tę roślinę. Kumaryna prowadzi do marskości wątroby, a w skrajnych przypadkach do powstania nowotworu tego narządu. Spożycie nadmiernej ilości może spowodować krwotok wewnętrzny. Unia Europejska wprowadziła ograniczenia dotyczące zawartości kumaryny: 2 mg substancji na 1 kg produktu. Federalny Instytut Oceny Ryzyka (niemiecka rządowa instytucja naukowa) określiła bezpieczną do spożycia dawkę kumaryny. Jest to 0,1 mg na 1 kg masy ciała w ciągu doby.
Bardziej kusząca niż niebezpieczna
Niewielkich rozmiarów czarne, pomarszczone nasiona tonki wydzielają intensywny, słodki zapach kojarzony z wanilią i będący jej zamiennikiem. Bób tonka wykorzystywany jest w produkcji zmysłowych perfum. Versace, Prada, Naomi Campbell, Burberry, Yves Saint Laurent, Armani, Jean Paul Gaultier, Dior – wszyscy mają w swoich kultowych zapachach uwodzicielskie nuty tonki, zarówno w perfumach damskich, jak i męskich. Choć w perfumiarstwie po raz pierwszy zastosował ją Paul Parquet, to marka Guerlain spopularyzowała i uczyniła tonkę jednym z najbardziej pożądanych składników. Doskonale komponuje się z innymi nutami, a absolut tonki (wyekstraktowany olejek eteryczny) znakomicie utrwala zapach z jego dodatkiem. Już na początku XX wieku pionier aromaterapii, René-Maurice Gattefossé, wskazał fasolę tonkę jako surowiec, który ze względu na niezwykłe właściwości zamienia inne zapachy w kompozycje wysokiej klasy.
W przeszłości uważano, że nasiona tonki są magiczne i można z nich robić miłosne talizmany oraz amulety przeciwko chorobom, przynoszące bogactwo i spełniające marzenia. Stosowano ją do leczenia depresji, kaszlu, nudności, a przede wszystkim jako silny afrodyzjak. Dzisiaj czerpiemy z jej właściwości stosując jako olejek eteryczny lub dodatek do świec zapachowych, którego aromat relaksuje, odpręża, poprawia nastrój i ułatwia zasypianie. A szczypta startego nasiona wzbogaca smak kawy, lodów i innych słodkich deserów, będących pokusą i chwilą błogiej przyjemności.
