Moja babcia (78 lat) była zawsze aktywną kobietą. Wychowała czworo dzieci, wnuki, a także prawnuki. Jeszcze do niedawna opiekowała się najmłodszymi potomkami w naszej rodzinie i pomagała swojej koleżance prowadzić kwiaciarnię. Mieszkała sama, ale kiedy dostała zawału serca, córki postanowiły, że przeprowadzi się do jednej z nich, a domek babci wynajęły. W czasie rekonwalescencji babcia miała wspaniałą opiekę. Ciotka wzięła urlop i czuwała nad nią w dzień i w nocy. Kiedy poczuła się lepiej, ciotka wróciła do pracy, a troskliwa rodzina zrobiła wszystko, aby pozbawić antenatkę wszelkich obowiązków. Podzieliliśmy pracę tak, jak Pan radził w poprzednim artykule. Babcia nic nie robi, spędzając całe dnie w pustym mieszkaniu. Coraz częściej uskarża się jednak na ten „dobrobyt”, chce wrócić do swojego domu, choć wszystkie córki się temu sprzeciwiają. Ostatnio babcia zaczęła prosić o wsparcie młodsze pokolenie – mnie i moje kuzynki. Powiedziała, że życie jej się dłuży i czuje jak opada z sił. Nie wiem, co robić, bo mam świadomość, że babcia po powrocie do domu nie będzie się oszczędzać i może doprowadzić do kolejnego zawału, a jednocześnie rozumiem jej tęsknotę za dawną aktywnością. Razem z kuzynkami jesteśmy w stanie przekonać nasze matki do zmiany decyzji, ale to wielkie ryzyko…
Takim samym ryzykiem jest przymuszanie starszej pani do przebywania w warunkach, które ją przytłaczają i pozbawiają aktywności.
Wielu pacjentów oddziału psychogeriatrii w naszej klinice przejawia objawy otępienia i zaburzeń psychicznych, które powstały w wyniku zbyt gwałtownych zmian adaptacyjnych. Może dziwić fakt, że często były to zmiany powszechnie uznawane za lepsze. Np. przeprowadzka z domu bez wygód do mieszkania u dzieci, pozbawienie obowiązków opieki nad wnukami, chorym członkiem rodziny czy zakończenie zajęć zawodowych. Podejmowanie arbitralnych decyzji przez bliskie osoby dotyczące opieki nad seniorem, mimo szlachetnych intencji, narusza jego poczucie wolności i godności. Ponieważ w starszym wieku zmniejszają się zdolności adaptacyjne, interpretacja nowej sytuacji życiowej potęguje lęk, rodzi sprzeciw, prowadzi do apatii i przygnębienia. Aby nie sprawiać problemów i przykrości najbliższym, podopieczny biernie poddaje się ich decyzjom, jednak często nie jest z nich zadowolony i odczuwa dyskomfort przymusu. Takie stany emocjonalne wpływają bezpośrednio na stan psychosomatyczny. Mogą nawet pojawić się urojenia prześladowcze, oskarżanie rodziny o knucie spisku, prześladowanie czy czyhanie na jego majątek. W nowych warunkach, mimo czujnej opieki, starsza osoba odczuwa izolację społeczną. Tęskni za dawnymi znajomymi, sąsiadami, codziennymi obowiązkami i kontaktami z ludźmi, których zna od dawna i którzy nie traktują go jak obiekt szczególnej troski, tylko jak partnera do pogawędek towarzyskich. Poczucie osamotnienia może wystąpić mimo bliskiej obecności licznych krewnych.
Prawidłowa opieka nad starszym członkiem rodziny musi polegać nie tylko na zabezpieczeniu warunków socjalnych. Równie ważnym czynnikiem dobrego samopoczucia jest zapewnienie aktywności psychoruchowej i intelektualnej. W czasie zajęć fizycznych i aktywnego wypoczynku, wyzwalają się hormony, które wpływają zarówno na dobre samopoczucie, jak i sprawność całego organizmu. Wysiłek intelektualny pobudza plastyczność mózgu i pozwala zachować sprawność umysłową do późnych lat życia.
Mimo wielkiego szacunku, jakim darzę rodziny otaczające troską bliskich seniorów, staram się przestrzegać przed zbyt wczesnym i nadmiernym roztoczeniem parasola ochronnego nad sprawnymi osobami. Póki to tylko możliwe, warto zachęcać starszą osobę do samodzielnego prowadzenia gospodarstwa, do ciągłej nauki – np. obsługi telefonu komórkowego, nowych funkcji różnych sprzętów elektronicznych, nawet komputera. Nie zapominając oczywiście o stałych kontaktach, zorganizowaniu opieki lekarskiej i pomocy w trudniejszych obowiązkach.
Sławomir Wolniak jest ordynatorem Kliniki Psychiatrycznej i Terapii Uzależnień „Wolmed”,
w Dubiu k. Bełchatowa (www.wolmed.pl)
Blog Sławomira Wolniaka http://swolniak.blogspot.com
