Surfowanie w internecie lepszą terapią dla mózgu niż czytanie książek?

Czy zastanawialiście się, co robi Internet z naszymi mózgami? Kim moglibyśmy być, gdyby nie było Sieci? Wśród cenionych myślicieli zdania są podzielone, a w miarę jak nowoczesne technologie komunikacyjne coraz bardziej oplatają świat, nie brakuje bijących na alarm, uważających, że Sieć nas okalecza. Nie brakuje jednak też tych, którzy twierdzą, że przynosi ona wyzwolenie.

Od kilku lat w Sieci trwa debata nad tym, czy Internet czyni nas mądrzejszymi, czy głupszymi. Oliwy do ognia dolały publikowane w Wall Street Journal felietony popularnego w USA autora, specjalizującego się w technicznej, społecznej i ekonomicznej tematyce, Nicholasa Carra, w których argumentuje, że dzięki tym wszystkim Wikipediom, Twitterom i innym internetowym usługom, możliwości naszych mózgów gwałtownie maleją. Pogarszać się ma u internautów pamięć, zdolność skupienia czy zdolność do głębszej refleksji. Swoje argumenty Carr zebrał w książce „The Shallows: What the Internet is Doing to Out Brains” (Płytcy: Co Internet robi z naszymi mózgami), która została wydana za Atlantykiem.

Nie brak jednak też głosów, że Sieć wpływa dobroczynnie na nasze umysły – równie ceniony co Carr autor, Clay Shirky, twierdzi że Sieć uaktywnia nas, wyzwala od telewizji i kształtuje „kulturę współuczestnictwa”, w której ludzie coraz chętniej działają na rzecz zmian w świecie. Do sporu dorzucił swoje trzy grosze popularny psycholog i kognitywista, Steven Pinker. Przyłączył się do obozu internetowych optymistów. Jest przekonany, że ludzie są w stanie z łatwością przystosować się do przepływu cyfrowej informacji i dostępności mediów, tak jak wcześniej przystosowali się do innych, wcale nie mniej nienaturalnych technologii informacyjnych, takich jak telewizja czy gry wideo, a nawet książki – które zdaniem niektórych uczonych są czymś bardzo obcym dla naszych mózgów. Problemem są moraliści, którzy u zarania każdej nowej technologii muszą wywoływać panikę. „Prasa drukarska, gazety, tanie książki i telewizja w swoich czasach były uznawane za zagrożenie dla umysłu i sumienia ich odbiorców” – pisze Pinker. Ciekawie kognitywista też rozprawia się z argumentem o „Twitterze pozbawiającym nas umiejętności głębszego myślenia”. „Podobnie jak prymitywni ludzie wierzyli, że jedzenie odważnych zwierząt uczyni ich odważnymi, oponenci Internetu wierzą, że oglądanie krótkich klipów wideo przekształci twoje życie umysłowe w krótkie klipy, a czytanie list i wpisów na Twitterze przekształci twoje myśli w wypunktowane listy wpisy na Twitterze” – pisze Pinker w swoim felietonie w New York Timesie. Co więcej, kognitywista zauważa, że te wszystkie wspaniałe atrakcje mentalne, którymi cieszyliśmy się w czasach przed Internetem (kontemplacja, głębia refleksji i wszystko to, co stanowi kanon europejskiego stylu myślenia), są równie nienaturalne dla mózgu, co granie całymi dniami w gry wideo czy nieustanne sprawdzanie Facebooka. „Nie jest tak, że nawyki głębokiej refleksji, dociekliwości i rygorystycznego rozumowania są czymś dla ludzi naturalnym. Nabywa się je w specjalnych instytucjach, które nazywamy uniwersytetami. Wymagają od nas nieustannego ich szlifowania, które nazywamy analizą, krytycyzmem i debatą. Nie przynosi ich wzięcie na kolana ciężkiego tomu encyklopedii, nie odbiera ich efektywny dostęp do informacji w Sieci” – pisze ekspert.

Co ciekawe, nawet lekarze potwierdzają, iż surfowanie w Internecie jest lepszą terapią dla mózgu niż czytanie książek. Kontakt z internetem korzystnie stymuluje pracę mózgu oraz podtrzymuje bystrość starszego umysłu. Naukowcy z American Journal of Geriatric Psychiatry stwierdzili, że Internet lepiej stymuluje pracę mózgu i pobudza wykorzystywanie większej ilości obszaru mózgu niż czytanie oraz gry, puzzle i krzyżówki. Pobudzenie wywołane przez surfowanie w Internecie jest tak znaczące, że seniorzy powinni częściej sięgać po te zdobycze techniki w celu ćwiczenia swojego mózgu. Badania przeprowadzono na mężczyznach i kobietach w średnim wieku oraz seniorów w wieku o 55 do 76 lat. Wyniki były ciekawe, ponieważ część badanych nigdy wcześniej nie korzystała z sieci. Badanych podzielono na dwie grupy, z czego pierwsza właśnie korzystała z sieci, a druga czytała książki. W pierwszej grupie surfowanie w internecie, pobudziło centra mózgowe związane z podejmowaniem decyzji i skomplikowanym wnioskowaniem. Tymczasem u wszystkich 24 badanych podczas czytania odnotowano wzmożoną aktywność mózgu – uaktywniały się rejony odpowiadające za funkcje językowe, pamięć i umiejętności wzrokowe (znajdują się one w płatach skroniowym, ciemieniowym i potylicznym). Wnioski okazały się zaskakujące. Korzystanie z Internetu uruchomiło wszystkie procesy mózgu związane z czytaniem (ćwiczące funkcje językowe, wzrokowe, pamięciowe), ale także pobudziło te niezwiązane bezpośrednio z czytaniem. Surfowanie w sieci wymaga stałego decydowania, gdzie kliknąć, aby uzyskać odpowiednie informacje. Podczas czytania odwraca się po prostu kolejne kartki, można plastycznie wyobrażać sobie opisane sceny, ale cały proces decyzyjny ogranicza się do dylematu: zamknąć już książkę czy też czytać dalej. Korzystanie z internetu uaktywnia dodatkowo te części mózgu, które uczestniczą w podejmowaniu skomplikowanych decyzji. Kalifornijscy badacze poszli jeszcze dalej. Szybko przeszkolili „zagubionych” w korzystaniu z internetu. Jakie były efekty tego kursu? Już po pięciu dniach godzinnego surfowania po sieci i częstego wyszukiwania rozmaitych haseł, mózgi osób poddanych takiemu treningowi ulegały znacznej aktywacji (takiej jak u grupy „doświadczonych”)! To dowód na to, że korzystanie z internetu usprawnia pracę mózgu i nasze zdolności umysłowe, zwłaszcza w starszym wieku. Ten typ aktywności może tym samym chronić przed zmianami demencyjnymi. Mało tego, badania prof. Smalla udowodniły, że na naukę i wysiłek dla mózgu nigdy nie jest za późno.