Superantyoksydanty – jak oczyścić organizm: lista produktów niszczących wolne rodniki

Określił go jako reakcje wywołane działaniem wolnych rodników związanych ze środowiskiem, chorobą czy wewnętrznymi reakcjami zachodzącymi w trakcie samego procesu starzenia się. Większość twierdzeń Harmana, sformułowanych ponad 40 lat temu, obecnie ostatecznie uznano za prawdziwe.

Teoria starzenia się w wyniku działania wolnych rodników opiera się na badaniach początków życia i ewolucji, działania promieniowania jonizującego na żywy organizm, wpływu rodzaju diety na endogenne wolne rodniki oraz na coraz większej liczbie badań wykazujących, że reakcje wywołane przez wolne rodniki występują w patogenezie określonych chorób. W procesie przemiany tlenu w energię w organizmie powstają produkty uboczne. Podobnie jak przy spalaniu drewna wytwarza się ciepło, ale także dym jako produkt uboczny, tak przy spalaniu przez organizm tlenu jako produkty uboczne powstają tzw. reaktywne substancje utleniające (ang. Reactive Oxygen Species – ROS). Są to niebezpieczne wolne rodniki – utleniacze, powodujące szkody w komórkach. To aktywny chemicznie charakter tych produktów ubocznych decyduje o ich szkodliwości. Powstawanie wolnych rodników jest procesem w 100% normalnym. Zachodzi on jednocześnie z oddychaniem. Ale jest wiele przyczyn sprawiających, że wytwarzamy więcej wolnych rodników, niż powinniśmy.

1) Stres. Emocjonalny lub fizyczny stres hamuje oddychanie, zwiększa zaś utratę energii. Stres karmi się metabolizmem beztlenowym, nie tlenem.
2) Ozon w powietrzu. To ważny czynnik nadmiernego utleniania.
3) Spaliny samochodowe. Wdychasz tlenek węgla i kwas chlorowodorowy, a nie tlen.
4) Dym tytoniowy. Ten sam mechanizm, co wyżej.
5) Stany zapalne. Układ odpornościowy wytwarza więcej wolnych rodników w okresie zwalczania chorobotwórczych mikroorganizmów.
6) Promieniowanie. Poprzez delikatne zmiany w cząsteczkach promieniowanie zapoczątkowuje wytwarzanie wolnych rodników.
7) Światło słoneczne. Jest to forma promieniowania.
8) Zanieczyszczenie wody. Większość wody wodociągowej jest zanieczyszczona albo ściekami dostającymi się do niej, albo środkami chemicznymi, służącymi do jej uzdatniania.
9) Przetworzone produkty żywnościowe. Nie uzyskasz substancji odżywczych z produktów wytworzonych przez człowieka; organizm zmienia swój metabolizm na beztlenowy, próbując coś z nich wydobyć.
10) Trujące metale. Znajdują się w glebie, wodzie i powietrzu i charakteryzują się przyciąganiem wolnych rodników.
11) Przemysłowe związki chemiczne. Większość związków chemicznych wytworzonych przez człowieka jest dla niego niekorzystna.
12) Leki. Nawet leki bezpieczne, przepisane przez lekarza, zmieniają zdolność do prawidłowego metabolizmu tlenu.

Usuwają one (wymiatają) tyle wolnych rodników, ile potrafią, zanim powstaną szkodliwe zmiany. A nawet kiedy już te zmiany powstaną, działanie antyoksydantów może te szkody naprawić. Czasami antyoksydanty oddają reaktywnym substancjom utleniającym elektron, aby doszło do stabilizacji cząsteczki. Innym razem antyoksydanty neutralizują wolne rodniki przez łączenie się z nimi, co daje w efekcie powstanie nowego trwałego związku chemicznego. Istnieją również przeciwutleniające enzymy, które pośredniczą w reakcji reaktywnych substancji utleniających z innymi związkami w celu utworzenia bezpiecznej cząsteczki. Jeśli w twoim organizmie znajduje się dostateczna ilość antyoksydantów (sprzymierzeńców), dochodzi do ich zwycięstwa i zachowujesz zdrowie. Jeśli ich nie posiadasz, zwyciężają wrogowie (wolne rodniki – ROS), wywołując jedną z licznych chorób. A więc co to jest antyoksydant? Mówimy, że są nim witaminy, składniki mineralne, hormony, zioła, związki chemiczne, enzymy i różne rodzaje żywności. Jednak prawidłowe określenie antyoksydantu jest następujące – jest to każda substancja, która może pomóc w zwalczaniu zespołu korozji-rozpadu wywołanego szkodliwym działaniem wolnych rodników. Większość antyoksydantów to substancje odżywcze pochodzące z żywności, ale jest kilka wyjątków, jak hormony melatonina i dehydro-epiandrosteron (DHEA) oraz niektóre enzymy wytwarzane w sposób naturalny przez organizm. Nie ma znaczenia, skąd pochodzi dana substancja, jeśli tylko zdąży usunąć wolne rodniki, zanim doprowadzą one nasz organizm do zguby.

Antyoksydacyjny system obronny działa na czterech poziomach. Przeciwdziałają powstawaniu oksydantów (wolnych rodników). Hamują również rozpoczęcie procesu utleniania metali (jak miedź, kadm, rtęć i ołów). System obronny antyoksydantów przechwytuje powstałe oksydanty (reaktywne substancje utleniające) i hamuje reakcję łańcuchową grożącą powstawaniem licznych nowych oksydantów. Kiedy nasz organizm ulegnie osłabieniu i zaczynają się zmiany zwyrodnieniowe wywołane oksydacją, spowolnienie lub zatrzymanie łańcuchowej reakcji utleniania może okazać się bardzo trudne, jeśli nie podejmiemy działań leczniczych i zapobiegawczych, stosując produkty żywnościowe bogate w antyoksydanty i uzupełnianie diety antyoksydantami. System ten naprawia szkody wywołane przez oksydanty, których nie udało się unieczynnić. Wykazuje zdolność wymiatania niebezpiecznych oksydantów, a następnie wielokrotnego sprawdzania, czy nie pozostały jakieś toksyny. Zapewniając swemu organizmowi odpowiednią ilość antyoksydantów, pomagasz mu w utrzymaniu drugiej i trzeciej linii obrony przeciwko chorobom. Antyoksydanty eliminują i zastępują uszkodzone cząsteczki nie nadające się do naprawy i oczyszczają teren, usuwając niepożądane substancje powstałe przez działanie oksydantów. Nie tylko walczą z chorobami i chronią cię przed możliwymi schorzeniami i różnymi formami zmian destrukcyjnych zagrażających twojemu organizmowi, ale również oczyszczają później pole bitwy.

1) Witaminy C i E oraz beta-karoten. Trzy najlepsze antyoksydanty to witaminy C i E oraz beta-karoten, których działanie chroniące organizm przed uszkodzeniem oksydacyjnym zostało udowodnione. Występują one w wielu produktach żywnościowych, zwłaszcza w owocach i warzywach. Najlepiej przebadanym antyoksydantem jest witamina C, nic więc dziwnego, że wiemy dużo na temat jej działania. Witamina C pobudza odporność organizmu, wzmacniając czynność grasicy i węzłów chłonnych. Najlepsze źródło witaminy C to owoce tropikalne, takie jak papaja i kiwi, ale równie dobrym źródłem witaminy C są także owoce cytrusowe, jak grejpfruty i pomarańcze. Niektórzy zaczęli bzikować na punkcie witaminy E prawdopodobnie z powodu panującej o niej opinii, że zwiększa ona energię . Doskonałym źródłem witaminy E są orzechy oraz migdały, a także nasiona słonecznika. Oleje spożywcze zawierają o wiele więcej witaminy E niż orzechy, ale są wysokokaloryczne, i zbyt częste oraz zbyt obfite używanie ich może spowodować kłopoty z nadwagą. Najlepsze źródła beta-karotenu to pomarańczowe i żółte owoce i warzywa. Spróbuj rozjaśnić swoje posiłki, włączając do nich różne odmiany dyni, owoce mango i marchew, a także zielone liściaste warzywa, jak jarmuż i szpinak.
2) Kwas liponowy. Jest idealnym antyoksydantem przeciwdziałającym starzeniu się. Jest to podstawowy koenzym biorący udział w produkcji energii, a także silny antyoksydant. Nie tylko usprawnia nasz metabolizm, ale jednocześnie chroni nas przed szkodliwym działaniem utleniającym produktów ubocznych tego metabolizmu. Kwas liponowy może przenikać do każdej części organizmu, gdyż jest rozpuszczalny zarówno w wodzie, jak i w tłuszczach. Zasługuje na nazwę uniwersalnego antyoksydanta, ponieważ bezpośrednio lub pośrednio wspomaga ochronę każdego elementu naszego organizmu przed stresem oksydacyjnym. Kwas liponowy współdziała synergistycznie z witaminami C i E, potęgując ich działanie i oszczędzając je.
3) Cysteina. Powstaje w wątrobie z homocysteiny i metioniny. Jest to wymiatacz wolnych rodników, który bierze udział w wytwarzaniu glutationu. Stabilizuje błony komórkowe i wywiera korzystny wpływ u chorych na astmę i osób palących, a także przeciwdziała skutkom zanieczyszczenia powietrza. Wiążąc się z metalami, usprawnia funkcje układu odpornościowego i procesy gojenia.
4) Glutamina. Wykazuje silne właściwości odtruwające na poziomie komórkowym, zwłaszcza w połączeniu z antyoksydacyjnymi witaminami C i E. Poziom glutaminy obniża się w miarę starzenia, co u ludzi starszych wiąże się z powstawaniem licznych chorób, włącznie z cukrzycą i chorobą serca.
5) Glutation. Ten silny antyutleniacz jest trójpeptydem zawierającym siarkę i jest wytwarzany w organizmie z trzech aminokwasów: cysterny (aminokwas zawierający siarkę), kwasu glutaminowego i glicyny. Pomaga zapobiegać licznym chorobom i dzięki temu opóźnia proces starzenia. Glutation jest kluczowym składnikiem w neutralizacji nadtlenku wodoru w tłuszczach i w samym cyklu glutationowym. Może również bezpośrednio atakować oksydanty. W rzeczywistości, jeśli istnieje dostateczna ilość glutationu, może on atakować bezpośrednio potężny rodnik hydroksylowy, zmieniając go w wodę. Glutation działa także jako środek odtruwający. Organizm nie jest w stanie absorbować glutationu jako takiego. Glutation musi być wyprodukowany przez samą komórkę.
6) Metionina. Jest uważana za potężny antyoksydant, silny wymiatacz wolnych rodników.
7) N-acetylocysteina (NAC) stanowi najczęstszą postać cysteiny i ma szczególne znaczenie w procesach odtruwania. Jest często stosowana w leczeniu skutków przedawkowania leków i alkoholu. Ma właściwość zwiększania liczby limfocytów T, dlatego też ostatnio podjęto badania nad zastosowaniem jej w leczeniu AIDS. Jest to szczególnie ważny składnik uzupełniania diety u osób palących czy żujących tytoń lub pijących alkohol, ponieważ u tych osób często występuje leukoplakia. Cysteina jest najbardziej skuteczna w połączeniu z witaminami A, C, E i selenem. Produktem spożywczym są nasiona soi – rośliny spokrewnionej z koniczyną, grochem i lucerną.
8) Flawonoidy. To grupa 5000 zidentyfikowanych składników, mających właściwości superantyoksydantów. Źródła pokarmowe: czerwone wino, borówka czarna (czarne jagody), borówka amerykańska, ciemne winogrona, złocień maruna (Chrysanthemum parthenium) oraz miłorząb dwuklapowy, zielona herbata, kmin, cynamon. Flawonoidy w owocach cytrusowych zawierają pektynę, kwercetynę, heksperydynę i diosminę (pomarańcze, cytryny, jagody, grejpfruty). Soja zawiera genisteinę, daidzeinę, glicyteinę. Resveratrol to silny antyoksydant hamujący wzrost komórek nowotworowych, a kwas elegianowy chroni przed mutacją genów wywoływaną przez toksyny, hamuje rozwój komórek nowotworowych (truskawki, maliny). Największe ilości flawonoidów zawierają owoce, warzywa i korzenie. Także piknogenol (wyciąg z kory sosnowej) może wspomagać pobudzenie układu odpornościowego, jest bowiem silnym ochronnym antyoksydantem. Kwercetyna jest silnym flawonoidem, który występuje w cebuli, papryce, czosnku i zielonej herbacie.

9) Co-Q-10. Jest rodzajem witaminy. Działanie koenzymu jest podobne do działania innych witamin, ale nigdy nie został uznany oficjalnie za witaminę z powodu różnicy zdań na temat definicji witaminy. Odkryto ten koenzym w sercach wołów w roku 1957. Ubichinon można znaleźć w różnych pokarmach i można go także przyjmować doustnie jako uzupełnienie diety. W jednym z opublikowanych ostatnio w Polsce doniesień stwierdzono, że dawki uzupełniające Co-Q-10 mogą zapobiegać szkodom oksydacyjnym w mózgu wywołującym zaburzenia i choroby neurologiczne, będące skutkiem skurczu naczyń krwionośnych w mózgu.
10) DHEA. Pod wieloma względami jest to związek podobny do melatoniny. Jest to hormon odkryty zupełnie niedawno, którego ilość zaczyna się zmniejszać po osiągnięciu przez człowieka pewnego wieku, a więc jest on związany z procesem starzenia się. Wpływa na czynność mózgu i opóźnia utratę pamięci. Powoduje głębszy sen. Jako antyoksydant może zmniejszać ryzyko choroby sercowo-naczyniowej i niektórych nowotworów złośliwych. Z tych powodów jest podobny do melatoniny.
11) Melatonina. Pod względem budowy chemicznej melatonina jest zbliżona do melaniny – barwnika skóry, i serotoniny – przekaźnika nerwowego w mózgu, którego wydzielaniu towarzyszy uczucie zadowolenia i szczęścia. Poza stałym wytwarzaniem przez szyszynkę, melatonina jest także stale produkowana w przewodzie pokarmowym.
12) Selen i cynk. Podstawową korzyścią wynikającą z właściwości antyoksydacyjnych selenu jest jego udział w produkcji enzymu peroksydazy glutationowej. Ważną cechą tego enzymu jest zatrzymywanie oksydacji tłuszczów, zwłaszcza cholesterolu LDL. Produkty żywnościowe zawierające selen to mięso, ryby i różne ziarna. Selen występuje także w drożdżach piwnych, brokułach, morszczynie, cebuli i melasie. Lista roślin zawierających selen jest dość długa i obejmuje lucernę, pietruszkę, czosnek, korzeń żeń-szenia i owoce głogu. Cynk jest on podstawą ponad 200 enzymów, w tym dysmutazy ponadtlenkowej (SOD) i enzymów odpowiedzialnych za produkcję DNA i RNA. Ma również udział w strukturze błony komórki i w połączeniach utrzymujących razem specyficzne geny w cząsteczce DNA. Oprócz działania antyoksydacyjnego, cynk pobudza układ odpornościowy na poziomie komórkowym i zwiększa liczbę limfocytów T, które zwalczają zakażenia. Jest niezbędny do wzrostu wszystkich komórek i przyspiesza gojenie się ran. Nasiona, drożdże piwne, otręby i kiełki pszenicy oraz „owoce morza” są przeważnie lepszym źródłem cynku niż warzywa.

W utrzymaniu optymalnego stanu zdrowia pomaga zdrowa dieta bogata w substancje odżywcze i przeciwutleniające. Zdrowa dieta daje wiele korzyści: lepszą pamięć, więcej energii, pozytywne nastawienie i dobre samopoczucie. Jeśli zdołasz utrzymać dobry stan układu odpornościowego, powstrzyma to atak chorób zwyrodnieniowych, które mogą skrócić twoje życie. Aby przeżyć w ciężkich czasach zanieczyszczonego środowiska, musimy naszą dietę wspomagać preparatami uzupełniającymi, które zawierają witaminy, składniki mineralne, zioła i enzymy. Uzbroją cię one do walki ze stresem oksydacyjnym, powodującym przedwczesne starzenie się.