Każdy poranek zaczynamy od filiżanki kawy lub herbaty. Dlaczego? Bo jeden i drugi zawiera substancje pobudzające i dodające energii na kilka godzin. W kawie odpowiada za to kofeina, w herbacie teina. Nie bez znaczenia jest także aromat i smak obu napojów, które wprowadzają nas w dobry nastrój. Po herbatę sięgamy jednak znacznie częściej niż po kawę. Wypijamy jej kilka filiżanek dziennie, zwłaszcza w okresie zimowym, ponieważ bez względu na gatunek, ma właściwości rozgrzewające. W zależności od rodzaju, herbata ma także działanie prozdrowotne. Podpowiadamy, która jest najzdrowsza i jak ją parzyć, by wydobyć wszystkie jej atrybuty.
Trochę historii
Początki herbaty sięgają V w. p. n. e. i związane są ze starożytnymi Chinami. Jedni jej odkrycie przypisują przypadkowi i cesarzowi Shen Nung. Pewnego dnia odpoczywał pod krzewem i w ręce dzierżył kubek z wrzątkiem. Za przyczyną wiatru wpadło do niego kilka listków z krzewu. Po kilku minutach woda się zabarwiła i zaczęła kusić zapachem. Cesarz skosztował i zachwycił się smakiem. Od tego momentu herbata zagościła na cesarskim dworze.
Druga wersja początków herbaty wiąże się z buddyjskim mnichem, który medytując nie chciał zasnąć. W tym celu kazał sobie obciąć powieki i zakopać je w ziemi. Po pewnym czasie w tym miejscu wyrosły krzewy. Jak się okazało, ich liście miały właściwości pobudzające. Bez względu na to, która wersja jest bardziej prawdopodobna, obie oddają właściwy charakter herbaty i przyczyniły się do jej rozpowszechnienia, szczególnie na terenie Japonii.
Japończycy z parzenia i picia herbaty stworzyli rytuał narodowy, który przetrwał do dnia dzisiejszego. W Europie herbata pojawiła się w XVII w., głównie za sprawą Anglii. Anglicy wzorem Japończyków z picia herbaty stworzyli tradycję narodową.
Do Polski herbata dotarła w XVIII w., ale ze względu na cenę była dostępna tylko dla najbogatszych. Obecnie dostępna jest dla każdego.
Rodzaje herbat
Herbata to w zasadzie krzew o nazwie Camellia sinensis. Jego liście służą do sporządzania napoju o różnym kolorze, smaku i właściwościach. Nie są one wynikiem odmian krzewu, ale różnym sposobem przetwarzania jego liści. Z tego względu wyróżniamy 5 rodzajów herbat. Warto zaznaczyć, że w opisie ich właściwości bierzemy pod uwagę tylko herbaty liściaste. Herbaty granulowane i w saszetkach są produktami wysoko przetworzonymi, więc trudno mówić o ich właściwościach.
Herbata czarna
Czarna herbata jest efektem pełnego procesu przetwarzania liści, od więdnięcia przez fermentację i suszenie. Zdecydowanie jest najbardziej popularnym rodzajem herbaty. Zawiera duże ilości kofeiny, więc należy kontrolować jej spożycie w ciągu doby. Niemniej jednak czarna herbata zawiera dużo cennych składników, do których należą:
- polifenole – chronią serce i układ krążenia,
- taniny – regulują funkcjonowanie układu trawiennego,
- wzmacnia układ odpornościowy.
Herbata biała
Należy do najmniej przetworzonych herbat i z tego względu posiada najwięcej właściwości zdrowotnych. Produkowana jest z młodych liści, które nie są poddawane fermentacji. Dzięki zawartości dużej ilości antyoksydantów ma działanie antynowotworowe. Biała herbata należy do najdroższych herbat świata.
Herbata czerwona
Powstaje w wyniku przedłużonego procesowi fermentacji i dzięki temu jej walory prozdrowotne utrzymują się nawet przez kilkadziesiąt lat. Działa oczyszczająco na organizm, wspomaga pracę wątroby i odchudzanie. W sklepach występuje jako herbata pu-erh.
Herbata żółta
Posiada właściwości oczyszczające i orzeźwiające, uznawana za najszlachetniejszy gatunek, oczywiście po herbacie białej.
Herbata zielona
Uznawana jest za najzdrowszą herbatę. To z powodu dużej ilości antyoksydantów zwalczających wolne rodniki. W procesie jej produkcji pomijany jest etap fermentacji liści. Z wszystkich herbat posiada najbogatszy skład.
Jak prawidłowo parzyć herbatę
Każdy z wyżej wymienionych rodzajów herbat zachowa swoje cechy pod warunkiem, że zostanie prawidłowo zaparzona. Największym i najczęściej popełnianym błędem jest zalewanie liści herbaty wrzątkiem. Woda powinna być zagotowana i ostudzona do odpowiedniej temperatury:
- zielona – 60-800 C,
- czerwona, czarna – 85-950 C,
- biała – 75-850 C.
Bardzo istotny jest także czas parzenia herbaty. Przez pierwsze 2-3 minut uwalniają teiny, które mają działanie pobudzające, w kolejnych minutach uwalniają się natomiast taniny działające uspokajająco. Powyżej 10 minut uwalnia się duża ilość garbników, które nadają herbacie bardzo cierpki smak.
Właściwości zdrowotne zielonej herbaty
Zielona herbata to najzdrowsza herbata, która zawiera bardzo dużo cennych składników. Najważniejsze z nich to:
- polifenole,
- katechiny,
- witaminy,
- mikroelementy.
Polifenole odgrywają ogromną rolę w zwalczaniu wolnych rodników odpowiedzialnych za powstawanie wielu chorób, przede wszystkim nowotworów skóry, płuc, przewodu pokarmowego. Zielona herbata obniża poziom cholesterolu, udrażnia naczynia krwionośne, co jest szczególnie ważne w profilaktyce miażdżycy, nadciśnieniu. Systematycznie pita zmniejsza ryzyko zawału serca, wylewu oraz udaru mózgu.
Związki zawarte w zielonej herbacie zmniejszają także ryzyko zachorowania na choroby spowodowane obumieraniem komórek mózgowych, m. in. Parkinsona, Alzheimera, demencji starczej.
Katechiny znajdujące się w zielonej herbacie znacząco przyspieszają przemianę materii, dlatego szczególnie polecana jest dla osób odchudzających się. Napój z zielonej herbaty zmniejsza apetyt, zapobiega odkładaniu się tkanki tłuszczowej. Jest także bardzo skutecznym środkiem oczyszczającym organizm. Dzięki właściwościom detoksykacyjnym wpływa wspomagająco na pracę wątroby i nerek.
Zielona herbata zawiera dużo witamin, zwłaszcza z grupy B, oraz witaminę A, C, E. Mają one ogromny wpływ na system immunologiczny organizmu. Ma działania antybakteryjne i antywirusowe. Szczególnie polecana jest w okresie jesienno-zimowym.
Dzięki zawartości fluoru, potasu, cynku i wapnia, napar z zielonej herbaty bardzo skutecznie przeciwdziała stanom zapalnym dziąseł i próchnicy, wzmacnia zęby i układ kostny.
Wyciągi z zielonej herbaty szeroko wykorzystywane są w przemyśle kosmetycznym. Kremy z jej dodatkiem mają doskonały wpływ na cerę, opóźniają procesy starzenia się, zmniejszają cellulit, stosowane są w walce z trądzikiem.
Szczególną odmianą herbaty zielonej jest matha. Jedna jej filiżanka zawiera ponad 100 razy więcej antyoksydantów niż zwykłe liście zielonej herbaty, a więc ma silniejsze działanie zdrowotne. Tajemnica tkwi w jej uprawie i późniejszej obróbce. Zbiory liści muszą być wykonane w ściśle określonym okresie wzrostu, ale dwa tygodnie przed nim krzewy osłaniane są przed promieniami słonecznymi. Dzięki temu zachowują bardzo jasny kolor, słodki smak i są bardziej aromatyczne, wytwarzają też więcej aminokwasów. Zebrane liście są tylko suszone i ścierane na proszek. Jej siła polega na tym, że pijemy nie tylko napar, ale także sproszkowane liście.
Każdy, kto chce odczuć zdrowotne cechy herbaty zielonej musi pić ją bardzo regularnie. Japończycy przyjmują, że jest to minimum 5 filiżanek dziennie parzonych zgodnie z zasadami.
Liście herbaty są szczególnie wrażliwe na wilgoć i inne zapachy, z tego względu powinny być przechowywane w szczelnych pojemnikach. Swoje właściwości zachowują przez rok, wyjątek stanowi herbata czerwona, jej trwałość to nawet 50 lat.
