W Polsce dostępnych jest wiele metod antykoncepcji, przy czym każda z nich różni się nie tylko sposobem stosowania, możliwymi działaniami niepożądanymi, lecz także skutecznością. Przy podejmowaniu decyzji o tym, czy wybrać tabletki hormonalne, czy może zdecydować się tylko na prezerwatywę, należy wziąć pod uwagę kilka kwestii.
Co to znaczy: skuteczna metoda antykoncepcji?
Zacznijmy od tego, że istnieje kilka sposobów na określenie skutecznej antykoncepcji. Jednym z nich jest wskaźnik Pearla, który wskazuje, ile kobiet na 100 stosujących daną metodę zaszło w ciążę. Jednak to nie wszystko. Za najskuteczniejszą antykoncepcję uważa się dziś antykoncepcję hormonalną, jednak pigułki różnią się między sobą, a ich dobór jest uzależniony przede wszystkim od stanu zdrowia.
Pamiętaj, że żadna antykoncepcja nie gwarantuje 100% skuteczności, jeśli chodzi o ochronę przed niepożądaną ciążą. Istnieją jednak metody, które mają szczególnie wysoką skuteczność i do takich zalicza się antykoncepcja hormonalna.
Wskaźnik Pearla, czyli jak ocenić metodę antykoncepcji pod kątem jej skuteczności?
Jak wspomnieliśmy, skuteczność wybranej metody określa wskaźnik Pearla. To dość powszechny indeks, który jest prosty do odczytania i zrozumienia. Oblicza się go, biorąc pod uwagę, ile kobiet zaszło w ciążę na 100 podczas stosowania wybranej formy antykoncepcji przez jeden rok. Do określenia skuteczności podaje się liczbę lub zakres liczbowy. Za wysoce skuteczne uznaje się wartości poniżej 2, średnio skuteczne – od 2 do 5, a za najmniej skuteczne wszystkie metody antykoncepcji mające wskaźnik Pearla powyżej 5.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje określenie skuteczności antykoncepcji w sposób procentowy. Bierze się to z tego, że indeks Pearla obliczany jest w warunkach laboratoryjnych, bez brania pod uwagę takich czynników jak dzień cyklu czy zaburzenia owulacji, które mają wpływ na szansę zajścia w ciążę. To dlatego przy tabletkach antykoncepcyjnych znajdziesz informację, że zapewniają 99% skuteczności, a prezerwatywa – 98%, przy czym każda forma antykoncepcji jest pewna tylko wtedy, kiedy stosowana jest poprawnie, tj. zgodnie z zaleceniami producenta i/lub lekarza.
Skuteczność różnych metod zapobiegania ciąży – co na ten temat mówi wskaźnik Pearla?
Jak wskaźnik Pearla wygląda w praktyce? Skuteczność tabletek hormonalnych określana jest jako bardzo wysoka (wskaźnik wynosi od 0,2 do 3 w zależności od rodzaju tabletek). Prezerwatywa natomiast jest średnio skuteczna (wskaźnik Pearla wynosi do 3 do 7). Najmniej skuteczne są naturalne metody zabezpieczenia przed ciążą. Należą do nich m.in. stosunek przerywany czy kalendarzyk – tutaj wskaźnik Pearla wynosi średnio 25.
Zatrzymajmy się na chwilę przy tabletkach hormonalnych. Wśród nich wyróżnia się tabletki jednofazowe, dwufazowe i trójfazowe. Za najlepsze uważane są tabletki jednofazowe, których wskaźnik Pearla wynosi od 0,2 do 0,5; dla porównania tabletki dwufazowe mają wartość 0,7, a sekwencyjne od 0,2 do 1,4. Natomiast najmniej skuteczne są tzw. minipigułki z wartością w zakresie od 1 do 2.
Na szczycie listy najlepszych środków antykoncepcji hormonalnej znajduje się implant antykoncepcyjny, a zaraz za nim – spirala. Jeśli mowa o plastrach antykoncepcyjnych, to te mają wskaźnik Pearla wynoszący 0,9.
Liczby to nie wszystko – co może osłabić skuteczność antykoncepcji
Uwaga co do tego, że skuteczność każdej metody antykoncepcji zależy od poprawnego stosowania, jest jak najbardziej zasadna. Tak na przykład prezerwatywa zabezpieczy przed ciążą tylko w przypadku, kiedy jej rozmiar został prawidłowo dobrany i została założona właściwie. Szanse na zajście w ciążę zwiększają się, kiedy dojdzie do jej pęknięcia w trakcie stosunku (jest to wynikiem właśnie złego rozmiaru lub niepoprawnego założenia).
Tabletki antykoncepcyjne również zadziałają tylko wtedy, kiedy będą zażywane zgodnie ze wskazaniem. Okazuje się, że w ich przypadku nie są obojętne nawet owoce i zioła. Na liście leków i suplementów mogących obniżyć skuteczność antykoncepcji znajdują się między innymi: leki antydepresyjne, antybiotyki, leki przeciwpadaczkowe, suplementy z witaminą C i chrom. Wśród suplementów ziołowych wymienia się m.in. dziurawiec, dzięgiel chiński, pluskwicę groniastą, senes, kruszynę, babkę płesznik, a nawet siemię lniane. Podczas stosowania antykoncepcji doustnej nie zaleca się pić alkoholu, ponieważ ten w nadmiarze może doprowadzić do wymiotów, przez co tabletka nie wchłonie się całkowicie.
Antykoncepcja hormonalna – nie tylko skuteczność, lecz także bezpieczeństwo
Biorąc pod uwagę wskaźnik Pearla, za najbardziej skuteczną metodę zapobiegania ciąży należy uznać antykoncepcję hormonalną, oczywiście przy założeniu, że przestrzega się zasad jej stosowania. Kobiety mają obawy co do niej, ponieważ boją się poważnych zmian w organizmie, przybierania na wadze czy też interakcji z innymi lekami. Ponadto doniesienia o tym, że antykoncepcja hormonalna może sprzyjać rozwojowi niektórych chorób, np. zakrzepicy, nie przemawia na jej korzyść.
Obawy te są uzasadnione, bo wynikają z niewiedzy, że wszelkie te ryzyka nie dotyczą tabletek hormonalnych nowej generacji. Tabletki jednoskładnikowe – bo o nich mowa – nie zawierają estrogenu, za to zawierają drospirenon, czyli progestagen. Szeroko zaczęło się o nich mówić zwłaszcza w kontekście ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ). Okazuje się bowiem, że w przypadku jednoskładnikowych tabletek hormonalnych nie występuje ryzyko udaru lub zakrzepicy. To sprawia, że mogą być stosowane nawet przez tzw. grupę ryzyka. I nie tylko.
Jednoskładnikowa antykoncepcja hormonalna jest zalecana do stosowania u matek karmiących piersią, kobiet po 40. roku życia, z nadwagą i otyłością, kobiet palących, a nawet u nastolatek. Progestageny nowej generacji nie zaburzają laktacji, nie wpływają na ilość i skład pokarmu, nie powodują też zatrzymania wody w organizmie (a więc nie mają wpływu na zwiększenie wagi). Za to korzystnie mogą wpłynąć na zespół bolesności miesiączkowej u nastolatek, przez co miesiączkowanie staje się bezbolesne.
Zobacz także: Skuteczne metody antykoncepcji – postaw na swoje bezpieczeństwo!
Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne – antykoncepcja hormonalna skuteczna i bezpieczna
Pigułka nowej generacji bez estrogenu pojawiła się na rynku europejskim w lutym 2020, wcześniej wprowadzono ją w Stanach Zjednoczonych. Badania kliniczne wykazały, że skuteczność takiej tabletki jest wysoka, a przy tym wyróżnia się wysokim profilem bezpieczeństwa. W tabletce znajduje się 4 mg drospirenonu – nie powoduje on zwiększenia stężenia D-dimerów, które są produktem rozpadu zakrzepów (ich podwyższony poziom wskazuje na występowanie zakrzepicy żylnej). I to właśnie odróżnia pigułkę z progestagenem od tej z estrogenem. W skrócie: antykoncepcja bez estrogenu nie powoduje ryzyka zdarzeń zakrzepowych.
To nie koniec zalet. Przeciwwskazaniami do stosowania tabletek antykoncepcyjnych – oprócz ryzyka zakrzepicy – są nadciśnienie, wysokie BMI, a także używki. W przypadku jednoskładnikowych tabletek hormonalnych lista przeciwwskazań jest krótsza. Z takiej antykoncepcji mogą korzystać zarówno kobiety otyłe, z nadwagą, z cukrzycą, karmiące, palące papierosy, jak i kobiety powyżej 35. roku życia. Dodajmy, że ze względu na wysoki profil bezpieczeństwa jednoskładnikowa antykoncepcja bez estrogenu jest rekomendowana przez ekspertów w czasie pandemii COVID-19 jako alternatywa dla dwuskładnikowych tabletek, co do których istnieją dowody medyczne, że mogą zwiększać ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.
Bibliografia:
https://www.exeltis.pl/media/PL_PIL_Slinda.pdf
https://www.gdziepolek.pl/artykuly/jakie-leki-oslabiaja-skutecznosc-antykoncepcji
