Jak pielęgnować nadwrażliwą skórę głowy po lecie? – rozmowa z dermatologiem Panią Prof. dr hab. n. med. Ewą Trznadel-Grodzką

Większość z nas zauważa, że po lecie włosy stały się przesuszone, kruche i wyblakłe.
Poszukujemy wówczas szamponów i odżywek, które przywrócą włosom kondycję i blask. Mało kto zdaje sobie sprawę, że nie tylko włosy, ale też skóra głowy po lecie jest bardziej wrażliwa, przesuszona i wymaga zastosowania odpowiedniej pielęgnacji.

Jakie czynniki mogą wpłynąć na pogorszenie stanu skóry głowy? Jakie grzechy pielęgnacyjne popełniamy oraz jak zregenerować skórę głowy po lecie ?
– rozmawiamy z dermatologiem Panią Prof. dr hab. n. med. Ewą Trznadel-Grodzką.

1. Kogo dotyczy i jakie są przyczyny oraz objawy występowania nadwrażliwości skóry głowy?
Podobnie jak skóra twarzy lub ciała, również skóra głowy może cechować się nadwrażliwością i reagować podrażnieniem i przesuszeniem na skutek działania różnych czynników zewnętrznych.
Do grupy pacjentów z nadwrażliwością, należą także alergicy, którzy często reagują zmianami alergicznymi na substancje chemiczne, zawarte w farbach czy lakierach do włosów. Uczulenie kontaktowe po farbach to stan chorobowy, ale przemijający.
Zapalenie skóry na tle alergicznym objawia się zaczerwienieniem, podrażnieniem, któremu towarzyszy uporczywe pieczenie i świąd. Stanem zejściowym zapaleń skóry na tle alergicznym jest przejściowe złuszczanie, tzw. złuszczanie pozapalnie, przybierające postać łupieżu.

2. Co sprawia, że skóra głowy po lecie staje się bardziej sucha, nadwrażliwa?
Podobnie, jak skóra na powierzchni ciała, tak i skóra głowy reaguje po lecie nadmiernym przesuszeniem.
Do tego stanu przyczyniają się zarówno czynniki środowiskowe (kąpiele w zbiornikach wodnych: jeziorach, stawach, basenach, wodzie morskiej), błędy pielęgnacyjne, jak również zaniedbania i zaniechania w zakresie stosowania odpowiedniej ochrony przed promieniowaniem UV.
Nadmierna ekspozycja na słońce szkodzi skórze głowy, szczególnie przy wysokiej temperaturze i niskiej wilgotności. O ile ciało, w oczywisty sposób, chronimy pod ubraniem, o tyle głowa jest miejscem najczęściej odkrytym, gdyż nie ma w naszej szerokości geograficznej zwyczaju, ani mody noszenia nakryć głowy w lecie. Ponadto, jest ona bardziej narażona na działanie słońca, gdyż znajduje się na szczycie naszego ciała, gdzie kąt padania promieni słonecznych jest najwyższy.
Kolejną grupą czynników, które mogą powodować latem podrażnienie skóry głowy są czynniki środowiskowe, takie jak sól morska, różnego rodzaju zanieczyszczenia zbiorników wodnych, chlor oraz środki chemiczne, które są dodawane do basenów, w celu odkażenia. Niewielka wciąż dostępność w Polsce pryszniców na plażach, uniemożliwia spłukanie skóry głowy i ciała z zanieczyszczeń, bezpośrednio po zakończonej kąpieli. Z kolei brak obowiązku noszenia czepków na basenach, przyczynia się do tego, że sami dobrowolnie narażamy skórę głowy na drażniące działanie chloru.

3. Jakie najczęściej popełniamy błędy pielęgnacyjne, które przyczyniają się do nadwrażliwości
i nadmiernej suchości skóry głowy? Jak ich uniknąć?
Ważną grupą przyczyn nadmiernej suchości skóry głowy, z których często nie zdajemy sobie sprawy, są błędy pielęgnacyjne. Należą do nich:
• zbyt częste mycie głowy oraz przegrzewanie włosów i skóry na skutek częstego suszenia suszarkami
Obecnie nie ma określonej normy, jak często myć głowę. Kiedyś wystarczyło myć włosy 1 raz na tydzień , aby były świeże. Obecnie w związku z zanieczyszczeniami i agresywnymi środkami myjącymi, używaniem suszarek, które nadmiernie wysuszają włosy, odwadniają je, to większość ludzi myje włosy co 1 – 3 dni. Z kolei przesuszanie może prowokować przetłuszczanie jako mechanizm kompensacyjny. Możemy zatem mówić o mechanizmie błędnego koła.
• używanie do mycia zbyt gorącej wody
• stosowanie agresywnych środków myjących, zmieniających naturalne lekko kwaśne pH skóry.
W dawnych czasach sprawdzonym naturalnym sposobem, aby przywrócić skórze naturalne kwaśne pH, było płukanie głowy po myciu wodą z skokiem z cytryny lub dodatkiem octu.
• nieprawidłowy sposób mycia głowy, np. nierozcieńczanie szamponu przed aplikacją na skórę głowy.
Szampon powinien być najpierw rozcieńczony w naczyniu lub w zagłębieniu dłoni i dopiero nałożony na zmoczoną skórę głowy i włosy. Jeżeli mamy do czynienia z szamponem w postaci koncentratu, taki szampon bezwzględnie musi być aplikowany wyłącznie po rozcieńczeniu na mokrą skórę.
• nieodpowiednio dobrane środki pielęgnacyjne dla skóry danej osoby.
Ten sam szampon lub odżywka może być dobrze tolerowany przez jedną, a gorzej przez inną osobę.
Podrażnieniu skóry głowy sprzyjają też niektóre zabiegi fryzjerskie, szczególnie jeżeli wykonywane są z użyciem agresywnych farb, które nie tylko uszkadzają strukturę włosa, ale także ze względu na działanie zawartych w nich składników chemicznych podrażniają delikatną skórę głowy. Można zabezpieczyć skórę głowy przed farbowaniem, nakładając wcześniej odpowiedni preparat ochronny.

4. Jak odróżnić nadwrażliwość od łupieżu? Jak pielęgnować wrażliwą skórę głowy?
Łupież to przykra dolegliwość, objawiająca się widocznym nadmiernym złuszczaniem się naskórka. Może być o różnej intensywności. Dzielimy łupież na suchy i tłusty.
Występowanie łupieżu suchego może łączyć się z fizjologią, nadwrażliwością i wysuszeniem skóry głowy. Łupież suchy ma postać drobnych białych płatków naskórka o średnicy 1 – 1,5 mm, łatwo oddzielających się od podłoża nawet przy delikatnych ruchach ciała, bez konieczności czesania. Łupieżowi suchemu zwykle towarzyszy uporczywy świąd. Świąd z kolei prowokuje drapanie, drapanie nasila łupież i przyczynia się do mechanicznego uszkodzenia naskórka, co z kolei powoduje nasilenie łupieżu.
Łupież tłusty jest następstwem łojotoku i łojotokowego zapalenia skóry głowy. Łuski zwykle mają barwę żółtą, są w dotyku tłuste i w związku z tym bardziej kleiste, bardziej przylegają do podłoża. Z łupieżem tłustym często współistnieje wzmożone wypadanie włosów. Dlatego bezwzględnie trzeba reagować, by nie dopuszczać do widocznego przerzedzenia włosów.
Łupież tłusty należy do chorób łojotokowych skóry i może występować jako jedyny objaw, ale często też jest skutkiem i współistnieje z zapaleniem skóry objawiającym się zaczerwienieniem, a nawet obrzękiem.
Przyczyny występowania łupieżu tłustego:
– najczęściej łupież wywołuje grzyb drożdżopodobny – Pityrosporum ovale (inaczej Malassezia furfur), który może także nasilać objawy łojotokowego zapalenia skóry.
– łojotokowe zapalenie skóry
– łuszczyca skóry głowy

5. Jak pielęgnować wrażliwą skórę głowy z łupieżem?
Do wrażliwej, suchej, bardzo suchej skóry głowy zalecane są łagodne szampony pozbawione (lub z minimalną ilością) barwników i zapachów, z ograniczoną ilością konserwantów i środków powierzchniowo czynnych.
Oprócz łagodnej bazy, szampon do skóry wrażliwej powinien zawierać składniki o działaniu przeciwzapalnym, przeciwświądowym i przeciwalergicznym, łagodzącym, delikatnie natłuszczającym, np. olej lniany.
Olej lniany natłuszcza skórę głowy, tworzy barierę naskórkową, koi łagodzi, ogranicza uczucie świądu.
Leczenie łupieżu tłustego należy rozpocząć od zahamowania wzrostu grzyba Pityrosporum ovale, eliminacji łojotoku i przywrócenia równowagi fizjologicznej skóry. Zastosowanie mają preparaty:
• przeciwłojotokowe
• grzybobójcze
• złuszczające
• keratolityczne (usuwające warstwę rogową naskórka).
W leczeniu łupieżu tłustego należy stosować kremy i płyny zawierające leki przeciwgrzybicze z grupy pochodnych imidazolu.

6. Łuszczyca: objawy i leczenie łuszczycy. Kto może zachorować na łuszczycę?
Problem łuszczycy dotyczy około 2,5 % społeczeństwa. Czasami pacjent przychodzi z uporczywym łupieżem, a podczas badania okazuje się, że łupież jest wynikiem łuszczycy.
Łuszczyca i łojotokowe zapalenie skóry to choroby nawrotowe. Przyczyna łuszczycy nie jest znana. Łuszczycą nie można się zarazić kontaktowo. Jest zależna od czynników genetycznych. Ale nie wiadomo jaki jest sposób dziedziczenia. Istotne jest podłoże genetyczne, ale nie zawsze choroba się ujawni mimo, że mamy geny łuszczycowe. Ujawnieniu się łuszczycy sprzyjają czynniki środowiskowe, np.: stres, alkohol, choroby infekcyjne bakteryjne wirusowe, przełomy hormonalne, niektóre z przyjmowanych leków, urazy mechaniczne, urazy chemiczne.

Z łupieżem, który jest objawem łuszczycy należy się delikatnie obchodzić.
Nie wskazanie jest mechaniczne oddzielanie łuski, wydrapywanie, stosowanie silnego masażu przy myciu, drapanie w przypadku świądu, wyczesywanie grzebieniem lub szczotką. Szampony lecznicze lub wspomagające leczenie, po uprzednim rozcieńczeniu i nałożeniu, należy pozostawić przez kilka minut na głowie.
W celu poprawy kondycji włosa można stosować przy łuszczycy wyłącznie łagodne odżywki. Warto zaznaczyć, że nawet wieloletnia łuszczyca w obrębie skóry głowy nie niszczy owłosienia. Należy unikać urazów przy myciu, nie stosować agresywnego masażu. Grzebienie powinny mieć łagodne zakończenia.
Po urazach chemicznych i mechanicznych łuszczyca się zaostrza. Nigdy nie pozbędziemy się łuszczycy jeżeli miejsca będą drapane lub drażnione grzebieniem.

Czy można wyleczyć łuszczycę?
Zdania na ten temat są podzielone. Część lekarzy dermatologów stoi na stanowisku, że jest to choroba nieuleczalna. Moim zdaniem można uzyskać 100% remisję zmian, ale objawy mogą wrócić. Łuszczyca nie jest chorobą, która występuje non stop całe życie. Odpowiednim leczeniem i łagodną pielęgnacją można spowodować, że objawy ustępują na wiele lat. Można tym samym uzyskać wieloletnie okresy bezobjawowe.
Łuszczyca może występować w obrębie całego ciała, ale także wyłącznie w obrębie skóry głowy, i aby zdiagnozować łuszczycę należy zwrócić się do dermatologa.