Dzika róża jest wysoko ceniona przez zielarzy i farmaceutów, a także smakoszy i przemysł kosmetyczny. Dzika róża jest bogatym źródłem substancji czynnych, które mają wartości lecznicze i kosmetyczno-pielęgnacyjne. Kwiaty i owoce dzikiej róży, ze względu na bogactwo zawartych w nich substancji, stanowią cenny surowiec zielarski.

Dzika róża (łac. Rosa canina) to kwitnący krzew, powszechnie występujący w całej Europie, północnej Afryce i zachodniej Azji. Znana jest ze swoich delikatnych, różowych bądź białych kwiatów, które przekształcają się w charakterystyczne czerwone, kuliste owoce pełne nasion. W języku potocznym roślina ta funkcjonuje także pod nazwą „psiej róży”, która ma nawiązanie do swojego łacińskiego odpowiednika. Róża dzika to gatunek występujący pospolicie na całym terytorium Polski, gdzie najczęściej porasta obrzeża lasów, miedz i dróg, obecny powszechnie również w zaroślach i zadrzewieniach śródpolnych. Róża dzika doskonale sprawdza się jako krzew ozdobny w dużych ogrodach i parkach, zarówno w zestawieniach z innymi krzewami, jak i w monokulturach. Szczególnym zainteresowaniem cieszą się jej owoce, które używane są do parzenia naparów ziołowych, robienia dżemów, marmolad, galaretek, syropów, win i innych napojów. Coraz większym zainteresowaniem zaczynają cieszyć się również nasiona z owoców dzikiej róży, które wykorzystywane są do produkcji oleju kosmetycznego. Pędy z owocami są również stosowane w bukieciarstwie, jako dodatek do kompozycji florystycznych.

Owoce dzikiej róży są rekordowo zasobne w witaminę C – mają jej 30–40 razy więcej niż cytrusy. Ogólna zawartość witaminy C wynosi 0,3-1,7%, czasem dochodzi do 6%, a nawet 12%. Kwas L-askorbowy znajduje się głównie w miękiszu szupinki. Oprócz niego w owocach znajduje się kwas dehydroksyaskorbowy, który jest produktem utleniania kwasu L-askorbowego. W miarę przechowywania zawartość witaminy C szybko się zmniejsza, a zawartość kwasu dehydroksyaskorbowego ulega zwiększeniu. Witamina C odgrywa ważną rolę w procesie tworzenia kolagenu, wzmacnia system odpornościowy, chroniąc przed grypą i przeziębieniem, wzmacnia tętnice, obniża ryzyko zachorowania na nowotwory. W dzikiej róży jest też dużo innych witamin i innych substancji mających zbawienny wpływ na nasze zdrowie, takich jak: witamina A, witamina B1 i B2, witamina E i K, kwas foliowy, karotenoidy, flawonoidy, kwasy organiczne, garbniki i pektyny. Ze względu na obecność witaminy C oraz pozostałych witamin, działanie farmakologiczne polega głównie na ogólnym charakterze wzmacniającym.

Oprócz tego owoce wykazują dużą zawartość antyoksydantów takich jak kwas askorbinowy, związki fenolowe czy karotenoidy. Mają one znaczący wpływ na ochronę organizmu przed wolnymi rodnikami. Obecna w owocach kwercetyna została sprawdzona pod kątem właściwości przeciwnowotworowych. Jak pokazują badania, ten flawonol pochodzenia roślinnego skutecznie hamuje rozwój komórek czerniaka. Owoce dzikiej róży stosuje się w nadciśnieniu, chorobach serca, wątroby i jako lek witaminowy. Działają wzmacniająco i przeciwzapalnie, pomagają w nieżytach przewodu pokarmowego, chronią przed szkorbutem. Badania również pokazują, że owoce dzikiej róży mogą wspomóc leczenie pacjentów cierpiących na osteoporozę. U niektórych badanych zaobserwowano znaczne obniżenie bólu i poprawę ruchomości stawów. Owoce zrywa się, gdy są w pełni dojrzałe, ale twarde – od sierpnia do października. Do wyrobu win i nalewek, owoce zbiera się po przymrozkach, kiedy staja się miękkie i łatwo oddają sok (choć maja wówczas niższą zawartość witaminy C). Kwiaty dzikiej róży dzięki dużej ilości flawonoidów, antocyjanów, garbników i olejku eterycznego – stosuje się głównie przy niestrawności, bólach gardła i dolegliwościach skórnych. Płatki róży należy zbierać na początku kwitnienia podczas suchej pogody i od razu rozkładać do suszenia w cieniu i przewiewie.

Dzika róża ma dobroczynny wpływ na stan zdrowia i samopoczucie, uzupełnia dzienne zapotrzebowanie na witaminę C, wzmacnia układ odpornościowy, leczy przeziębienie i grypę, zmniejsza ból gardła, chroni układ krwionośny i wzmacnia naczynia krwionośne, a także obniża ciśnienie tętnicze krwi. Ma też właściwości przeciwzapalne, niweluje objawy reumatyzmu, wspiera walkę z chorobami drób oddechowych, delikatnie uspokaja i ułatwia zasypianie, łagodzi nieżyt przewodu pokarmowego, leczy problemy żołądkowe, redukuje biegunki i niestrawność oraz walczy z chorobami układu moczowego, redukuje nadmierne zmęczenie, a także wspiera kobiety w okresie ciąży i karmienia piersią. Owoc dzikiej róży i jego przetwory są stosowane w celu uzupełniania niedoboru witamin. Wskazane jest stosowanie ich przy rekonwalescencji, stanach ogólnego osłabienia, zmęczenia, stresu.

W przemyśle kosmetycznym ekstrakty lub olejki z dzikiej róży dodawane są do kosmetyków, jako składniki kremów czy olejków eterycznych. Kosmetyczne właściwości dzikiej róży mają kwiaty dzikiej róży. Preparaty z ich wyciągu korzystnie wpływają na wygląd skóry. Działają rozjaśniająco, zmiękczająco oraz utrzymują elastyczność skóry, co zapobiega zmarszczkom. Z kolei złuszczające działanie kwasów owocowych dzikiej róży jest stosowane w leczeniu zmian trądzikowych skóry. Dodatkowo kwasy te wskutek stymulacji biosyntezy ceramidów w naskórku, działają nawilżająco. Kompleks witamin z grupy B jest skuteczny w leczeniu łojotoku skóry. Wyciąg z dzikiej róży wykazuje także pozytywne działanie wspomagające w leczeniu oparzeń, blizn oraz podrażnień. Przeciwwskazaniem do używania kosmetyków zawierających dziką różę jest uczulenie.

Naukowcy wyróżniają około 130 związków zawartych w tej roślinie, mających korzystne działanie na organizm ludzki. Dlatego warto wprowadzać ją jak najczęściej do swojej diety. W tym celu warto przygotować przetwory, które sprawdzą się w czasie długich jesiennych i zimowych miesięcy. Najpopularniejsze z nich są syropy, konfitury, herbatka oraz przecier, który możemy wykorzystać do napełniania babeczek i tart, smarowania naleśników. Kwaskowate i smaczne owoce dzikiej róży często są wykorzystywane do przetworów. Odrobina konfitury różanej do herbaty czy ciasta – to prawdziwy rarytas. Natomiast marmolada z płatków róży czy też dżem z dzikiej róży jest delikatny, słodki, aromatyczny oraz nieprawdopodobnie smaczny.

Nalewka z owoców dzikiej róży

Składniki:
– pół kilograma owoców dzikiej róży
– 1 szklanka cukru
– 3/4 litra wódki

Przygotowanie:
Do słoika przesypać owoce dzikiej róży, zasypać je cukrem i zalać alkoholem. Odstawić naczynie w ciepłe miejsce i wstrząsać nim energicznie raz dziennie. Po tygodniu przesączyć płyn przez gazę i przelać do ciemnej butelki.

Nalewka z płatków dzikiej róży

Składniki:
– 1 litr płatków dzikiej róży bez białych końcówek
– pół szklanki cukru
– pół litra czystej wódki

Przygotowanie:
Do dużego słoja wsypać płatki róży i warstwowo zasypać cukrem. Naczynie postawić w słonecznym miejscu na kilka dni. Gdy płatki puszczą soki wlać alkohol i przestawić słoik w ciemne miejsce na około 6 tygodni. Następnie przefiltrować płyn przez gazę i przelać do butelki.

Marmolada z owoców róży

Składniki:
– 1,3 kg dojrzałych owoców dzikiej róży
– 600 g cukru
– 1 cytryna
– 300 ml wody

Przygotowanie:
Owoce umyć i odciąć od nich ogonki. Przełożyć do rondla i zalać 300 ml wody. Ustawić na niski ogień i gotować przez ok. 30 min., aż owoce staną się miękkie. Następnie mieszaninę przetrzeć przez sito o gęstych oczkach, powtarzając cały proces dwa razy. Masę ponownie przełożyć do garnka, wsypać cukier i dodać sok z cytryny. Opcjonalnie można wzbogacić smak za pomocą skórki z pomarańczy, laski wanilii lub łyżeczki kardamonu. Gotować całość przez 15 min., często mieszając. Przełożyć do wyparzonych słoików, zakręcić i odstawić do górny dnem.

Konfitura z płatków róży

Składniki:
– 25 dag płatków dzikiej róży
– 25–30 dag cukru
– sok z jednej cytryny
– spirytus

Przygotowanie:
Płatki róży zebrać rano, gdy tylko obeschnie rosa. Starannie oddzielić je od kwiatu, nożyczkami usunąć białe stwardniałe końce. Purpurowe części płatków przelać na sicie wrzątkiem, aby je zmiękczyć i pozbyć się zanieczyszczeń. Gdy ostygną, odcisnąć z nich nadmiar wody. Płatki przełożyć do wyparzonej miski do ucierania. Drewnianą pałką utrzeć płatki z ugotowanym i ostudzonym syropem ze szklanki wody i cukru, skrapiając je sokiem z cytryny. Delikatnie podgrzać i gorące przekładać do wyparzonych słoików. Wierzchnią warstwę polać łyżeczką spirytusu, zakręcić i odwrócić do góry dnem.

Galaretka z dzikiej róży

Składniki:
– 1/2 kg owoców dzikiej róży
– 25 dag cukru
– 1 szklanka wody
– sok wyciśnięty z 1/2 cytryny
– 2 płaskie łyżeczki żelatyny

Przygotowanie:
Owoce dzikiej róży dokładnie oczyścić z szypułek i ogonków. Dokładnie opłukać pod bieżącą wodą. Przeciąć na pół. Do garnka przełożyć owoce i zalać je 1 szklanką wody. Gotować do miękkości. Wsypać cukier i mieszając gotować jeszcze ok. 1/2 godz. Zdjąć z ognia i za pomocą blendera zmiksować. Zblendowane owoce przetrzeć przez gęste sito. Powstały płyn z miąższem zagotować z soskiem z cytryny. Gotować mieszając na malutkim ogniu parę minut. Następnie zdjąć z ognia i wymieszać dokładnie z żelatyną.

Sok z płatków róży

Składniki:
– 3 kubki płatków róży (900 ml, płatki luźno ułożone)
– 1,5 kubka wody
– 1,5 kubka cukru
– sok z 1 cytryny

Przygotowanie:
Zebrane płatki róży delikatnie oczyścić, można też odciąć jasne końcówki. Zalać je wodą i zasypać cukrem, wymieszać i zakryć np. folią spożywczą, pozostawić na kilka godzin np. na noc. Kolejnego dnia sok zagotować i gotować aż płatki zaczną się robić przezroczyste – min. pół godziny. Zestawić z ognia i ponownie zostawić na kilka godzin czyli np. do wieczora, jeśli gotowaliśmy rano. Ponownie zagotować sok, odcedzić z płatków (można je wykorzystać do deseru czy ciasta) i odparować do zadowalającej nas gęstości, dodać też sok z cytryny. Gotowy syrop przelać do wyparzonej i czystej butelki. Przechowywać w lodówce lub w chłodnej spiżarni.

Herbata z dzikiej róży

Składniki:
– 85 g suszonych plasterków owoców dzikiej róży
– 1 litr wody
– sok z 1 cytryny
– miód do smaku

Przygotowanie:
Owoce zalać zimną wodą. Przykryć i na małym ogniu doprowadzić do wrzenia. Gotować 15 min. Przecedzić i rozgnieść owoce widelcem, by wycisnąć z nich cały sok. Dodać sok z cytryny i miód do smaku. Do owoców dzikiej róży pasują także inne przyprawy: goździki, cynamon, kardamon.

Dziką różę można też ususzyć w piekarniku w ok. 70 st. C. zarówno całe owoce (bez kwiatów) jak i sam miąższ (lecz trzeba usunąć twarde pestki i włoski). Po ususzeniu dobrze zmielić całość w młynku do kawy na jednolity proszek. Taki susz można zaparzać i pić jako gorący napój, a po odcedzeniu można dodać do niego kostki lodu i zrobić z niego różaną lemoniadę.

zobacz również:

Herbaty mrożone – przepisy na lato

Rokitnik dla zdrowia – przepisy na soki, herbaty i konfitury

Napoje odchudzające – przepisy na domowe soki, koktajle i herbaty – co pić żeby schudnąć?