Spotkanie plemnika z komórką jajową następuje zwykle w szerszej części jajowodów, zwanej bańką. Stąd zapłodnione jajo musi odnaleźć drogę do przygotowanej na jego przyjęcie wyściółki jamy macicy. Niekiedy mu się to nie udaje – błądzi i jest skazane na obumarcie, a przy tym stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia kobiety.
O ciąży pozamacicznej mówimy, gdy zapłodniona komórka jajowa zagnieździ się poza jamą macicy, najczęściej w bańce jajowodu. Dużo rzadsze, lecz znacznie niebezpieczniejsze, są inne umiejscowienia – w wąskiej części jajowodu, w jajniku, w ściance mięśnia macicy albo w jej szyjce, a nawet w narządach jamy brzusznej, nienależących do układu rozrodczego, np. w jelitach. Pozamaciczna jest mniej więcej jedna na dwieście ciąż.
Dlaczego tak się dzieje?
Przemieszczanie się zapłodnionej komórki jajowej jest możliwe głównie dzięki ruchom robaczkowym jajowodu i 
falowaniu rzęsek, którymi jest on wyścielony. Czasami jednak mechanizm ten zawodzi. Wędrówkę utrudnia też zbyt długi jajowód lub wady jego budowy.
Mechaniczne przeszkody na drodze do macicy mają zazwyczaj związek z zapaleniem przydatków (jajników i jajowodów), na które choruje lub chorowała kiedyś kobieta bądź ze zrostami pooperacyjnymi. Ciąża pozamaciczna zdarza się też nieco częściej u kobiet, które stosowały wewnątrzmaciczną wkładkę antykoncepcyjną lub wielokrotnie decydowały się na aborcję.
Czym to grozi?
Usadowione w jajowodzie jajo płodowe nie znajduje właściwych warunków do rozwoju, obumiera i zostaje poronione do jamy brzusznej. Niekiedy przebiega to bez żadnych objawów. Często jednak naczynia krwionośne jajowodu ulegają uszkodzeniu i dochodzi do powtarzających się krwawień do jamy brzusznej.
Zdarza się, że powiększające jajo płodowe rozrywa ścianki jajowodu, co wywołuje obfity krwotok wewnętrzny i stanowi zagrożenie życia kobiety. Takie samo niebezpieczeństwo stwarza zagnieżdżenie się jaja w innych narządach.
Sygnały alarmowe
Rozpoznanie ciąży pozamacicznej może sprawiać trudności nawet doświadczonemu ginekologowi. Objawy są bowiem często nietypowe, a ich kolejność i nasilenie zależy od tego, gdzie usadowiło się zapłodnione jajo.
Najczęściej występuje zatrzymanie miesiączki, a test ciążowy jest dodatni lub słabo dodatni. Jeśli jajo płodowe zagnieździło się w bańce jajowodu, to po kilku tygodniach pojawiają się krwawienia lub plamienia, bóle w dole brzucha (po jednej stronie) lub w okolicy barków i łopatek (w skutek podrażnienia nerwu przeponowego przez krew zbierającą się w jamie brzusznej), a także uczucie parcia na stolec i zasłabnięcia.
Jeśli w następstwie zagnieżdżenia się jaja płodowego w jajowodzie doszło do pęknięcia jego ścianek, objawy są dramatyczne – nagły i bardzo silny ból w dole brzucha, bladość, utrata przytomności.
Co zrobi lekarz
Nieprawidłowo usadowioną ciążę trzeba usunąć. Niekiedy jajowód jest tak zniszczony, że nie da się go uratować. W sytuacjach nagłych, gdy niezbędny jest pośpiech, operację robi się tradycyjnie – przez otwarcie powłok brzusznych. Jeżeli ciąża pozamaciczna została wykryta wcześniej, można zastosować laparoskopię, czyli metodę pozwalającą operować bez rozcinania brzucha, poprzez niewielkie jedno, dwucentymetrowe nacięcie.
Przebycie ciąży pozamacicznej rzadko pozostaje bez śladów. Nawet, jeśli jajowód udało się oszczędzić, jest on mniej sprawny, a to w przyszłości może utrudniać poczęcie. Większe jest także ryzyko, że kolejna ciąża również okaże się nieprawidłowa (trzeba wtedy jak najszybciej zrobić USG).
Emilia Nowak dr nauk medycznych
