Bielactwo nabyte – czym jest choroba i jak ją leczyć
Bielactwo nabyte to przewlekła choroba charakteryzująca się depigmentacją naskórka oraz zniszczeniem lub utratą melaniny. Nie ma określonej grupy etnicznej, płci ani typu skóry, która jest bardziej podatna na bielactwo nabyte, dlatego choroba może dotknąć każdego. Najczęściej przepisywanymi metodami leczenia są ogólnoustrojowa i miejscowa fototerapia oraz immunomodulatory, a także kosmetyki, które mogą kamuflować i poprawiać jakość życia. Chociaż bielactwo nabyte jest zazwyczaj uważane za zaburzenie kosmetyczne, nie można ignorować jego wpływu na zdrowie fizyczne i psychospołeczne osób na nie cierpiących. W przypadku pojawienia się zmian o charakterze bielactwa wskazane jest zgłoszenie się do lekarza rodzinnego lub lekarza dermatologa, w tym np. dermatolog Warszawa prywatnie.
Co to jest bielactwo?
Komórki skóry (melanocyty) są odpowiedzialne za produkcję melaniny, substancji odpowiedzialnej za pigmentację skóry. Bielactwo nabyte opisywane jest jako choroba autoimmunologiczna charakteryzująca się odbarwieniem i powstawaniem plamek lub plam o różnych kształtach, których przyczyną jest zniszczenie melanocytów lub utrata ich funkcji w skórze. W rezultacie na kilku obszarach ciała, w tym na skórze, włosach i błonach śluzowych, pojawiają się przebarwione białe plamy. Zmiana nazywana jest plamką, jeśli obszar skóry tracący kolor jest mniejszy niż 1 centymetr, lub plamą, jeśli jest większy.
Zniszczenie melanocytów i rozwój białych plam w bielactwie nabytym jest tłumaczone wieloma różnymi mechanizmami. Należą do nich stres nerwowy, genetyczny, autoimmunologiczny, oksydacyjny, wytwarzanie mediatorów stanu zapalnego i inne mechanizmy oddzielania melanocytów. Żadna z tych sugerowanych hipotez nie jest wystarczająca do wyjaśnienia wszystkich fenotypów bielactwa nabytego. Najwyższe rozpowszechnienie choroby występuje w Europie (1,6%), następnie w USA (1,4%), a na trzecim miejscu znajduje się Japonia (0,5%). Według skali Fitzpatricka częstość występowania bielactwa nabytego jest najwyższa u osób z fototypami skóry typu III (jasnobrązowy; 0,5%) i typu IV (umiarkowany brąz; 0,4%). Jednak wiele ostatnich badań wykazuje, że ludzie wszystkich grup etnicznych i typów skóry są w równym stopniu dotknięci bielactwem nabytym.
Mężczyźni i kobiety są w równym stopniu dotknięci chorobą, jednak wiele badań wskazuje na przewagę kobiet, co może być związane z większą skłonnością kobiet do chorób autoimmunologicznych lub z tym, że kobiety przywiązują większą wagę do swojego wyglądu, szukając porady i leczenia. Bielactwo nabyte zwykle rozpoczyna się przed 30 rokiem życia, ale wiele badań wskazuje, że u połowy pacjentów objawy zaczynają pojawiać się już przed 20 rokiem życia. Jeśli choroba zaczyna się wcześnie, może to mieć związek z historią rodzinną. Nie są znane skuteczne działania, które miałyby na celu zmniejszenie ryzyka rozwoju bielactwa.
Jakie są objawy bielactwa?
Bielactwo objawia się w postaci białych plam na ciele. Zmiany charakteryzują się dobrze odgraniczonymi, perłowobiałymi lub odbarwionymi plamkami i plamami, owalnymi, okrągłymi lub liniowymi, z wypukłymi brzegami, wielkości od kilku milimetrów do centymetrów i powiększającymi się odśrodkowo. Warianty kliniczne bielactwa nabytego to bielactwo trójchromowe, bielactwo brzeżne zapalne i bielactwo czterochromowe. Zjawisko Koebnera (rozwój bielactwa nabytego w określonych miejscach podatnych na urazy, takich jak skaleczenie, oparzenie lub otarcie) jest również częstym objawem klinicznym. Przebieg choroby jest często nieprzewidywalny i zmienia się w zależności od zastosowanego leczenia.
Bielactwo nabyte na podstawie rozkładu plam objawia się klinicznie na trzy różne sposoby (zgodnie z oceną przeprowadzoną przez Vitiligo Global Issues Consensus Conference) jako segmentowe, niesegmentowe i mieszane (niesklasyfikowane). Bielactwo segmentalne można rozpoznać po białych plamach rozmieszczonych jednostronnie i mogących całkowicie lub częściowo przypominać dermatom. Najczęściej atakowanym obszarem jest twarz, następnie tułów i kończyny. Najczęstszym typem bielactwa nabytego (stanowi 80-90% wszystkich przypadków) jest bielactwo niesegmentowe charakteryzujące się białymi plamami, obustronnymi, często symetrycznymi, które z czasem powiększają się i zazwyczaj odzwierciedlają znaczną utratę funkcjonowania melanocytów w naskórku i w mieszkach włosowych. Charakterystyczną cechą są plamy, które w dużej mierze ograniczają się do twarzy i dystalnych części kończyn. Wyraźnie zajęte są palce oraz okołoustne i okołooczodołowe obszary twarzy. Bielactwo nabyte, które jest szeroko rozpowszechnione w rozproszonych plamach, jest znane jako bielactwo uogólnione. Oprócz objawów klinicznych (pojawienie się pierwszych zmian skórnych, ich lokalizacja i rozległość, współistnienie towarzyszących chorób autoimmunologicznych oraz naturalny przebieg dermatozy) podtypy te różnią się także etiologią.
Powiązane z bielactwem nabytym są problemy z czynnością tarczycy i choroby autoimmunologiczne tarczycy, wskazuje się także, że u pacjentów z bielactwem nabytym częściej niż u zdrowych osób występuje kliniczna i subkliniczna choroba tarczycy. Dwie najważniejsze i najczęściej występujące choroby autoimmunologiczne tarczycy powiązane z bielactwem nabytym to zapalenie tarczycy Hashimoto i choroba Gravesa-Basedowa. Najnowsze badania wskazują też na istnienie związku między bielactwem nabytym a innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak niedokrwistość złośliwa, cukrzyca, toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczyca, łysienie plackowate i choroba Addisona.
Obecnie wygląd ma duży wpływ na to, jak ludzie postrzegają i oceniają innych. Osoby z chorobami skóry, które wpływają na ich wygląd, mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie fizyczne i psychospołeczne osób na nie cierpiących. Osoby z bielactwem nabytym mogą zmagać się ze znacznymi objawami depresyjnymi i niską samooceną. Oprócz tego, że mogą czuć się nieprzyjemnie w środowisku społecznym, mogą również czuć się gorsi i stać się obiektem dyskryminacji.
Jakie są metody leczenia?
Uznanie, że bielactwo nabyte to nie tylko schorzenie kosmetyczne i że istnieją skuteczne i niezawodne terapie, jest kluczowym pierwszym krokiem w leczeniu tej choroby. Rozpoznanie bielactwa nabytego zwykle stawia się na podstawie cech klinicznych. Większość kryteriów diagnostycznych opiera się na objawach klinicznych nabytych, wyraźnie określonych białych zmian na skórze, którym nie towarzyszy stan zapalny i które mają tendencję do rozszerzania się odśrodkowego. Powszechnymi metodami leczenia bielactwa nabytego jest fototerapia (wąskopasmowy ultrafiolet B, psoralen i ultrafiolet A; lampy ekscymerowe) oraz miejscowe i doustne immunomodulatory, dobierane przez lekarza dermatologa, w tym m.in. kortykosteroidy i inhibitory kalcyneuryny, które są leczeniem pierwszego rzutu oraz analogi witaminy D same lub w połączeniu z kortykosteroidami lub promieniowaniem UV. Niektóre z innych opcji terapeutycznych bielactwa nabytego na świecie obejmują terapie psychospołeczne, terapię depigmentacyjną, terapię nietradycyjną i terapię chirurgiczną. Celem przeszczepu jest dostarczenie zbiornika funkcjonalnych melanocytów do dotkniętej chorobą skóry, aby mogły one proliferować i migrować do obszarów depigmentacji.
Większość wyborów terapeutycznych jest czasochłonna i wymaga długotrwałej obserwacji, postępowanie wymaga zindywidualizowanej strategii terapeutycznej. Chociaż zmiany są na ogół oporne na leczenie, w ponad 1-25% przypadków dochodzi do samoistnej repigmentacji. Rokowanie zależy od wieku, w którym wystąpiła choroba i stopnia zaawansowania choroby.
Niedawny postęp w zrozumieniu patogenezy tej choroby przyczynił się do powstania nowych alternatyw terapeutycznych, które nawiązują do lepszej przyszłości dla pacjentów. W przypadku miejscowego, trwałego bielactwa nabytego, zwłaszcza błony śluzowej, szeroko stosuje się tatuaże lub kamuflaż. Przykładami tymczasowego kamuflażu są barwniki w płynie, kamuflaż kosmetyczny na bazie podkładu i produkty samoopalające. Większość pacjentów z bielactwem nabytym pragnie ukryć swoje widoczne zmiany także za pomocą odzieży i innych metod, które mogą pomóc im poprawić jakość życia i funkcjonowanie społeczne. Konieczna jest także edukacja pacjenta w zakresie powolnej odpowiedzi na leczenie lub niepowodzenia leczenia, ponieważ odpowiedź na leczenie jest bardzo zmienna u różnych pacjentów.
Nadwrażliwość na światło ultrafioletowe (UV) powoduje, że zmiany bielacze nabyte łatwo ulegają oparzeniom pod wpływem światła słonecznego. Często obserwuje się rozwój bielactwa nabytego po ciężkim oparzeniu słonecznym. Stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym na obszary bielaste jest kluczowe, ponieważ zapobiega poparzeniom słonecznym, co może zmniejszyć fotouszkodzenia, a także opaleniznę zdrowej skóry i może zmniejszyć różnice w stosunku do dotkniętych zmian.
