Żurawina dla zdrowia, lecznicze właściwości i zastosowanie – porady dietetyka
Już w XVII wieku odkryto lecznicze właściwości owoców żurawiny. Jak wynika z najstarszych doniesień, z powodzeniem stosowane były w leczeniu infekcji dróg moczowych i odkażania ran. Świat naukowy od 30 lat zainteresowany jest właściwościami tej rośliny i nieustannie dostarcza nowych informacji o jej prozdrowotnym działaniu. Poniżej znajdziesz kilka najciekawszych odkryć o właściwościach żurawiny.
Zapalenie pęcherza moczowego
Żurawina jest jednym z nielicznych owoców jagodowych zawierających proantocyjanidyny typu A (tzw. PAC), którym przypisuje się zapobieganie przyleganiu bakterii E. coli do nabłonka pęcherza moczowego i wywoływania infekcji dróg moczowych. Podobne działanie przypisano innemu składnikowi, jakim jest ksyloglukan, wykazujący właściwości prebiotyczne. W latach 90. przeprowadzono badania, które wykazały, że codzienne spożycie 300 ml koktajlu z soku żurawinowego zmniejsza o ponad 50% częstotliwość występowania zakażeń bakteryjnych układu moczowego. Podobne badanie przeprowadzono na dzieciach, którym kuracja sokiem żurawinowym znacznie zmniejszyła ryzyko nawracających zakażeń układu moczowego. W metaanalizie z 2017 roku, w której oceniano prawie 30 badań klinicznych stwierdzono, że stosowanie produktów żurawinowych znacznie zmniejsza częstość występowania zakażeń układu moczowego. Ta publikacja nie pozostawiła wątpliwości w kwestii skuteczności żurawiny w prewencji zapaleń
Zdrowie serca i działanie przeciwnowotworowe
Jedną z najważniejszych właściwości żurawiny jest silne działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne, które żurawina zawdzięcza takim składnikom jak antocyjany i flawonoidy. Dzięki tym właściwościom żurawina może mieć korzystny wpływ na zdrowie serca oraz działać przeciwnowotworowo. Wykazano, że spożycie ekstraktu z żurawiny może poprawić profil lipidowy oraz funkcje śródbłonka, sprzyjając działaniu przeciwmiażdżycowemu. Badania wykazały, że może zmniejszać niekorzystny wpływ „złego” cholesterolu LDL i utrzymywać lub poprawiać stężenie „dobrego” cholesterolu HDL.
Badania sugerują również, że spożycie soku żurawinowego zmniejsza żywotność komórek nowotworowych, a nawet według niektórych doniesień może hamować wzrost komórek raka płuc. Taką rolę przypisuje się kwercetynie, która jest pochodną flawonoidów. Wyniki kilku prac wykazały, że ekstrakt z soku żurawinowego bogaty w proantocyjanidyny i flawonoidy może zmniejszać liczebność i żywotność komórek nowotworowych. To odkrycie, może dać nowe światło na przeciwnowotworowe działanie tych składników bioaktywnych.
Kondycja przewodu pokarmowego
Nowym tematem podjętym w badaniach nad właściwościami żurawiny jest jej wpływ na funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Pojawiły się badania wykazujące korzystny wpływ soku żurawinowego w zakażeniach H. pylori, powiązanych z chorobą wrzodową żołądka, a w dalszej perspektywie z rozwojem raka żołądka. Stwierdzono, że 500 ml soku żurawinowego spożywanego codziennie przez trzy miesiące ma działanie hamujące wzrost bakterii. Badania na modelach zwierzęcych wykazały także korzystny wpływ ekstraktów żurawinowych na stany zapalne jelit oraz mikrobiotę jelitową. Okazuje się, że ochronne działanie żurawiny na jelita może mieć zastosowanie w przypadku nieswoistych zapaleń jelit i poprawie funkcji bariery jelitowej. Mimo, że te doniesienia są obiecujące, to brakuje badań na ludziach, aby móc wyciągnąć twarde wnioski na temat skuteczności stosowania żurawiny w tej dziedzinie.
Wyniki dotychczasowych badań dały wiele nowych i ciekawych wniosków, jednak niezbędne są dalsze badania, aby określić jaka forma, dawka oraz częstotliwość spożycia żurawiny może wykazywać działanie lecznicze lub ochronne. Udowodniono, że wyroby żurawinowe wykazują działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne, a w niektórych przypadkach również przeciwbakteryjne. Dlatego warto jest urozmaicić codzienną dietę żurawiną, dodając ją do różnych dań. Poniżej znajdziesz kilka przepisów na wykorzystanie żurawiny w kuchni.
Sok żurawinowy bez cukru
Owoce żurawiny opłucz, przebierz odrzucając niedojrzałe sztuki oraz liście i gałązki. Przesyp do garnka i zalej wodą. Na każdy kilogram owoców użyj ½ lub ¾ szklanki wody. Przykryj przykrywką, a następnie podgrzej do ok. 60 stopni (aby monitorować temperaturę użyj termometru kuchennego). Następnie przelej sok przez gęste sito lub złożoną gazę do drugiego garnka. Doprowadź sok do wrzenia i gotuj przez 3 minuty, następnie jeszcze gorący przelej do słoików. Przed zamknięciem słoików wytrzyj ich brzegi i szczelnie zakręć przykrywkami. Pamiętaj o wyparzeniu przykrywek, aby w trakcie przechowywania sok się nie popsuł. Następnie postaw słoiki do góry dnem i zostaw aż do ostygnięcia. Pozostawione na sicie wytłoczyny możesz wykorzystać jako dodatek do domowego kisielu.
Dżem żurawinowo-jabłkowy
Owoce umyj. Jabłka obierz i wykrój z nich gniazda nasienne, a następnie pokrój w plastry i umieść w garnku podlewając trzema łyżkami wody. Garnek przykryj i duś jabłka ok. 20 minut na niskiej mocy. Po tym czasie dodaj żurawinę, podduś kilka minut, a następnie rozgnieć drewnianym tłuczkiem i gotuj kolejne 20 minut. Proporcje żurawiny do jabłek to 1:1. Pod koniec dopraw odrobiną cynamonu lub innej korzennej przyprawy, jeśli lubisz. Gorące przełóż do słoików, zakręć wyparzonymi pokrywkami i postaw do góry dnem do ostudzenia.
Koktajl żurawinowy
Podduś świeżą żurawinę w garnku, odstaw z kuchenki, a następnie dosłódź miodem lub innym słodziwem. Przełóż mus do blendera, dodaj orzechy włoskie, migdały, siemię lniane lub babkę płesznik i jogurt lub kefir. Możesz wykorzystać jogurt wegański, np. kokosowy. Taki koktajl dzięki dużej zawartości błonnika pokarmowego to doskonała i syta przekąska.
Sałatka śledziowa z żurawiną
Dwa płaty śledziowe wypłucz z solanki, następnie pokrój w kostkę o grubości ok. 1 cm x 1 cm. Dodaj pokrojone w drobną kostkę: 1 duży ogórek małosolny, pół czerwonej cebuli i pół czerwonej papryki. Dwie łyżki suszonej żurawiny rozdrobnij oraz posiekaj dwie gałązki świeżego koperku. Połącz składniki jogurtem naturalnym oraz dopraw świeżo zmielonym pieprzem.
Ważne! Przed wykorzystaniem suszonej żurawiny najlepiej jest wypłukać ją w ciepłej wodzie, aby pozbyć się nadmiaru cukru.
Sałatka z żurawiną
Sałatkę przygotuj z dowolnej ilości składników – dobierając je wedle uznania. Wykorzystaj miks sałat lub sałatę rzymską, roszponkę lub rukolę, kiełki słonecznika, suszoną żurawinę i białe mięso np. pierś z indyka. W wersji wegańskiej możesz mięso zastąpić tofu. Przygotuj dip z oliwy z oliwek, soku z cytryny, odrobiny miodu, bazylii, soli i pieprzu. Wymieszaj wszystko razem i masz gotowe śniadanie, przekąskę lub kolację.
Nalewka żurawinowa
Najlepszą metodą otrzymania dużej ilości soku z żurawiny jest jej wcześniejsze zamrożenie. Dlatego na 3 dni przed rozpoczęciem przygotowywania nalewki, owoce żurawiny umyj, delikatnie osusz ręcznikiem papierowym i włóż do zamrażalki. Po wyjęciu z zamrażalnika umieść żurawinę w słoju, zalej 60% alkoholem i zakręć nakrętką. Aby otrzymać 60% alkohol wymieszaj 1 l spirytusu 95% z 1 l wody. Proporcje żurawiny do alkoholu to 2 kg żurawiny na 2 l alkoholu. Zalaną alkoholem żurawinę odstaw na 6 tygodni. Po tym czasie odlej nalew, owoce pozostaw w słoju i zasyp je 400 g cukru. Wymieszaj i odstaw na kolejne 4 tygodnie, co jakiś czas mieszając słojem. Po tym czasie wymieszaj owoce z nalewem i pozostaw na kolejne 4 tygodnie. Po upływie tego czasu nalewkę przefiltruj i rozlej do butelek. Daj im trochę poleżakować, ponieważ im starsza nalewka tym smaczniejsza. Nalewka działa rozluźniająco i rozgrzewająco, niektórzy też twierdzą, że jest dobra na trawienie. Pamiętajmy jednak o umiarze, ponieważ jest to wysokoprocentowy alkohol.
Zhao S., Liu H., Gu L.: American cranberries and health benefits – an evolving story of 25 years, Journal of the Science of Food and Agriculture, 2018.
Baranowska M., Bartoszek A. Antioxidant and antimicrobial properties of bioactive phytochemicals from cranberry. Postepy Hig. Med. Dosw. 2016.
Autor:
mgr Marta Szymańska
Ukończyła Warszawski Uniwersytet Medyczny na kierunku Dietetyka. Od kilku lat jest szkoleniowcem i wykładowcą Cambridge Diagnostics oraz dietetykiem w Poradni Dietetycznej CD, w której przyjmuje pacjentów z alergiami i nadwrażliwościami pokarmowymi, chorobami autoimmunizacyjnymi, stanami zapalnymi jelit, zaburzeniami hormonalnymi, metabolicznymi i problemami z płodnością. Specjalizuje się w układaniu i bilansowaniu diet eliminacyjnych i w krótkotrwałych postach warzywno-owocowych.
Jest autorką artykułów w czasopismach dla dietetyków oraz prelegentem na wykładach i szkoleniach na temat dietoterapii chorób przewlekłych z wykorzystaniem nowoczesnej diagnostyki. Współautorka i współredaktorka książki „Kompendium nietolerancji pokarmowej… kiedy jedzenie szkodzi”.
Prywatnie kreatywna dusza, która daje upust swojej fantazji w urządzaniu mieszkania i tworzeniu grafiki.
