Co bada się u dziecka tuż po urodzeniu, a o czym musimy pamiętać później sami? Które badania noworodka są obowiązkowe i dlaczego są one tak istotne? Jakie testy będą pomocne przy ocenie prawidłowości rozwoju malucha w przyszłości? Oto najważniejsze informacje na ten temat…
Pierwsze badanie noworodka
Pierwszej ogólnej oceny stanu zdrowia dziecka dokonuje się tuż po jego narodzinach – w pierwszej, trzeciej, piątej oraz dziesiątej minucie życia. Noworodek jest mierzony, warzony i badany przez neonatologa. Wynik tego badania wyraża punktacja przyznawana według skali Apgar. Lekarz przyznaje dziecku punkty oceniając: czynność serca, pracę płuc, zabarwienie skóry oraz dojrzałość układu nerwowego, czyli napięcie mięśniowe i reakcje na odruchy. Za każdy z tych pięciu badanych obszarów przyznaje się noworodkowi 0, 1 albo 2 punkty. Maksymalna ocena stanu zdrowia dziecka na tym etapie wynosi 10 punktów Apgar. W przypadku łącznej liczby punktów poniżej 3 uznaje się, że życie noworodka jest zagrożone.
Przesiewowe badanie słuchu
Wkrótce po narodzinach – zwykle w drugiej lub trzeciej dobie życia, każdy noworodek poddawany jest także badaniom słuchu metodą OAE. Dzieje się to jeszcze podczas pobytu mamy i dziecka w szpitalu. Badanie jest bezbolesne, proste i nie zajmuje więcej niż kilka minut. Wykonuje się je, gdy dziecko śpi. Wynik wpisywany jest do książeczki zdrowia dziecka, którą wydaje szpital, w którym noworodek przyszedł na świat.
Badania krwi noworodka
W pierwszych dniach życia wykonuje się u noworodka także badania krwi w kierunku chorób uwarunkowanych genetycznie – wrodzonej niedoczynności tarczycy oraz fenyloketonurii, której skutkiem mogą być bardzo poważne zaburzenia neurologiczne, a także znaczny stopień upośledzenia umysłowego i motorycznego dziecka. Krew pobiera się w tym przypadku z pięty noworodka.
Kontrola pediatryczna
Zazwyczaj jeszcze przed wyjściem noworodka ze szpitala, ma miejsce kontrola pediatryczna. Lekarz szczegółowo bada poszczególne narządy dziecka, oceniając prawidłowość ich funkcjonowania. Osłuchuje dokładnie serce i płuca, palpacyjnie bada także nerki, wątrobę oraz śledzionę, jak również dokonuje wstępnych oględzin stawów biodrowych. To ostatnie badanie warto jeszcze powtórzyć kilka miesięcy później u dziecięcego ortopedy.
Testowanie odruchów u noworodka
Niedługo po przyjściu na świat dziecka sprawdza się u niego także najważniejsze odruchy bezwarunkowe: odruch Moro, odruch Palmara, ATOS, odruch szukania, odruch Galanta oraz toniczny błędnikowy. Potem z kolei, tj. mniej więcej koło szóstego miesiąca życia, kontroluje się czy odruchy te zanikają. Jeśli nie zanikają lub zanikają zbyt powoli, jest to sygnał o pewnych nieprawidłowościach w rozwoju dziecka. Test odruchów można przeprowadzić u noworodka samodzielnie lub poprosić o to pediatrę, który odwiedza nowo narodzone dziecko w domu w ciągu pierwszych tygodni jego życia.
- Odruch Moro (tzw. odruch obejmowania) jest reakcją na zagrożenie. Objawia się nagłym pobudzeniem, wyrzuceniem przez dziecko ramion symetrycznie do ciała, gwałtownym wdechem oraz objęciem rączkami ciała i wydechem.
- Odruch Palmara (dłoniowo – chwytny) to bezwarunkowa reakcja zaciśnięcia dłoni i paluszków w momencie dotyku lub nacisku na dłoń dziecka.
- ATOS, czyli asymetryczny toniczny odruch szyjny (tzw. wzorzec asymetryczny) widoczny jest gdy dziecko odwraca główkę na bok – wtedy nóżka i rączka po stronie, w którą zwrócona jest buzia dziecka, prostują się, natomiast kończyny po przeciwnej stronie pozostają zgięte.
- Odruch szukania można zaobserwować, kiedy dotykamy skórę noworodka w okolicy kącika ust. W momencie dotknięcia dziecko odwraca główkę w tę stronę i wysuwa języka gotowe do ssania.
- Odruch grzbietowy Galanta. Wywołuje się go, dotykając pleców dziecka po jednej stronie kręgosłupa. Maluch powinien na skutek tego zgiąć bioderka o około 45 stopni w stronę bodźca.
- Odruch toniczny błędnikowy – odruch wywoływany przez ruch głowy powyżej lub poniżej linii kręgosłupa.
Odruchy pierwotne są niezwykle istotne, gdyż pozwalają noworodkowi odpowiednio reagować na nowe bodźce pochodzące z jeszcze niezbyt dobrze znanego mu środowiska. Stanowią one także fundament dla dalszego rozwoju dziecka, ale ważne jest, aby w odpowiednim momencie zniknęły lub przekształciły się. Jeżeli czas ich trwania wydłuża się do szóstego – dwunastego miesiąca życia, jest to już stan nieprawidłowy, który może świadczyć o niedojrzałości układu nerwowego lub zapowiadać nawet późniejsze poważne problemy rozwojowe. Utrwalenie się takich niedojrzałych schematów i reakcji może skutkować na przykład tym, że dwulatek będzie zachowywać się jak niemowlę.
Szczepienia noworodka
Pierwsze szczepienie ma miejsce w pierwszych dniach życia dziecka – jeszcze w trakcie pobytu w szpitalu. Jest to szczepienie przeciwko gruźlicy i żółtaczce WZW B. Kolejne szczepienia wykonuje się w kolejnych miesiącach życia malucha – przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, a potem po pierwszym roku życia – przeciwko odrze, śwince, różyczce… Można także zabezpieczyć dziecko przed rotawirusami, aplikując mu szczepionki, które nie są obowiązkowe, ale zalecane.
Bilans dwulatka, czterolatka, sześciolatka…
Zdrowie oraz przebieg rozwoju dziecka kontroluje się regularnie u lekarza pediatry, który co dwa lata przeprowadza tzw. bilans – najpierw bilans dwulatka, potem czterolatka itd. W trakcie takiego badania sprawdza się zarówno stan zdrowia, wzrost czy wagę, jak i umiejętności, które dziecko na danym etapie rozwoju powinno już posiadać. Jeśli wszystko mieści się w ogólnie przyjętych normach, nie ma powodu do obaw. Jeżeli cokolwiek od normy odbiega, pediatra pokieruje dziecko z pewnością do właściwego specjalisty.
