Biblioterapia

Biblioterapia, czyli terapia za pomocą literatury, wykorzystuje książki i treści w nich zawarte, do zmiany sposobu myślenia i dawania wsparcia. Podstawy biblioterapii stworzył N. A. Rubakin, który od 1919 roku w Instytucie Bibliopsychologii w Lozannie zapoczątkował badania nad reakcjami indywidualnych czytelników. Za oficjalną definicję biblioterapii przyjmuje się działanie terapeutyczne oparte o stosowanie wyselekcjonowanych materiałów czytelniczych rozumianych jako środek wspierający proces terapeutyczny w medycynie. Jest rodzajem psychicznego wsparcia, pomocy w  rozwiązywaniu osobistych problemów, rodzajem oparcia w procesie osiągania bezpieczeństwa, środkiem do realizacji potrzeb. Biblioterapia jest częścią terapii pedagogicznej. Polega ona na dobrym doborze książki do celów terapeutycznych lub ogólnorozwojowych, umiejętnym prowadzeniu jej percepcji i dyskusji nad problemami w niej zawartymi. Dobór literatury zależy od wieku, płci i kondycji psychicznej uczestnika terapii. Od czytelnictwa rożni się biblioterapia systematycznym i  zorganizowanym planem, organizacją specjalnych spotkań, prowadzeniem dyskusji zmierzającej do określonego celu. Na dobór programu ma także wpływ fizyczna i psychiczna kondycja chorych i niepełnosprawnych, od ich postaw wobec choroby i niepełnosprawności oraz od sytuacji  i problemów w jakiej się znajdują. Odrębną gałęzią biblioterapii jest poezjoterapia, będąca rodzajem psychoterapii.

1) biblioterapia instytucjonalna, która stosuje literaturę dydaktyczną dla potrzeb indywidualnego pacjenta;
2) biblioterapia kliniczna, która stosuje literaturę w  grupach pacjentów głównie z problemami emocjonalnymi. Zajęcia prowadzą lekarze wspólnie z bibliotekarzami. Celem tej terapii jest leczenie zaburzeń.
3) biblioterapia wychowawczo-rozwojowa, w której stosuje się książki wyobrażeniowe i dydaktyczne. Celem jest korygowanie postaw, kompensacja, samorealizacja. Uczestnikami w tym procesie są uczniowie  studenci i osoby niedostosowane społecznie.

Dokonuje się również rzeczowego podziału materiałów biblioterapeutycznych, stąd wyróżnia się książki:
1) uspokajające (sedativa) – książki przygodowe, powieści młodzieżowe, baśnie, literaturę fantastyczną i  humorystyczną,
2) pobudzające (stimulativa) – są to książki o tematyce awanturniczo-przygodowej, wojenne, podróżnicze, popularnonaukowe,
3) refleksyjne (problematica) – to powieści obyczajowe, biograficzne, psychologiczne i socjologiczne, a także z wątkiem romansowym.
Podobnie można sklasyfikować krótkie teksty terapeutyczne dobierane pod ich kątem przydatności dla indywidualnego odbiorcy. Sedativa to teksty uspokajające, które pomagają przywołać przyjemne skojarzenia, wywołują odprężenie i poczucie odpoczynku. Muszą to być teksty krótkie (3-4 min.) i powinny zawierać dużo tzw. słów „ciepłych”. Stimulativa to teksty pobudzające, które pomagają zaktywizować się, sugerują uczucie ruchu i  przepływu i zawierają głównie słowa „zimne”. Problematica to zaś teksty, które mają za zadanie wywołać refleksję, natomiast sacrum, to teksty, które pozwalają przeżywać stan religijnej ekstazy.

Literatura ma wpływ na człowieka poprzez pokazanie mu innego spojrzenia na świat, daje wzorce przeżywania, odczuwania i zachowań. Daje wiedzę o świecie i  ludziach, tym samym pomagając lepiej ich zrozumieć. Czytanie książek wspomaga rozwój osobowości oraz pomaga utrzymać równowagę emocjonalną. „Czytamy książki, by odkryć kim jesteśmy. To, co inni ludzie robią, myślą i  czują jest bezcennym przewodnikiem w zrozumieniu kim jesteśmy i kim możemy się stać.” Biblioterapia ma za zadanie wzmocnić i wzbogacać zasoby emocjonalne człowieka, aby lepiej radził sobie z trudnościami. Może być ona uprawiana zarówno przez lekarzy psychologów, bibliotekarzy i pedagogów. Coraz częściej jest ona stosowana w pedagogice specjalnej. Prowadzi się biblioterapię niewidomych, niedowidzących niesłyszących,  niedosłyszących, niepełnosprawnych ruchowo, niepełnosprawnych psychicznie, osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków, oraz niedostosowanych społecznie. Ma ona zastosowanie w szkołach, przedszkolach w szpitalach, sanatoriach, domach specjalnych dla dorosłych oraz w zakładach leczniczo-wychowawczych. Biblioterapia stosowana w resocjalizacji ma na celu wygaszenie szkodliwie społecznych odruchów warunkowych, eliminowanie zachowań agresywnych.

Marta