„Wróżka Zuzia i cudowne dzieci” – ciekawy projekt edukacyjny!
Przedstawiamy bardzo wyjątkowy projekt serii adresowanej do dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Aktualnie wydana została pierwsza część zatytułowana „Wróżka Zuzia i cudowne dzieci”. Autorką książeczki i pomysłodawczynią całej serii jest Magdalena Kryger – doktor nauk medycznych, pediatra.
„Wróżka Zuzia i cudowne dzieci” to publikacja nietypowa i niebanalna, a przede wszystkim bardzo ważna i bardzo potrzebna. Opowiada o małej, pyzatej wróżce Zuzi, która mieszka w magicznej krainie. Jest psotką i swoim zaklęciem trochę pozmieniała świat znajdujący się za magicznym oknem (Ziemię). Wyczarowała cudowne dzieci, całe mnóstwo cudownych dzieci. Chciała jak najlepiej, ale troszkę się jej nie udało.
Jest to bajka, która porusza temat niepełnosprawności, choroby, odmienności. Pokazuje go w sposób delikatny, „ładny”. Książeczka ta (oraz cała seria) powinna być pierwszym etapem przygotowania maluchów na to, że nie wszystkie dzieci wyglądają tak samo jak one i nie wszystkie mają takie same umiejętności, tak samo funkcjonują. Książeczkę od tych już dostępnych wyróżnia nie tylko podejście do tego bardzo trudnego tematu, ale także forma wydania: otwierane zakładki, za którymi kryją się elementy ilustracji – niespodzianki – oraz same ilustracje, piękne i w delikatny sposób pokazujące odmienności cudownych dzieci. Ta książka nie jest smutna, jest zabawna i ładna, ma sprawić dzieciom przyjemność z czytania i oglądania, zaciekawić je, a nie przerazić. Na końcu zaś znajduje się lista marzeń wróżki oraz krótkie wyjaśnienia łączące bajkę z rzeczywistością – do rozważenia dla dzieci i ich rodziców oraz opiekunów.
Dlatego jest bardzo potrzebna i powinna zaistnieć w świadomości jak najszerszego grona odbiorców, stać się jednym z elementów edukacji małych dzieci.
Choroby, niepełnosprawności nie są zjawiskiem marginalnym. Spotykamy się z nimi na każdym kroku, w wielu miejscach. Dotykają zarówno dzieci, jak i dorosłych. Niektóre są wrodzone, niektóre pojawiają w wieku późniejszym, inne powstają w wyniku wypadków losowych. Bardzo często choroby te niosą za sobą nie tylko dysfunkcje ruchu lub zachowań, ale także zmieniony wygląd, deformacje ciała. Dla małego dziecka, które spotyka na swojej drodze takie inne „cudowne” dziecko (lub dorosłego), jest to z reguły powód do ciekawości, budzi zdziwienie, czasem jednak także lęk.
Obawiać się nie ma czego, należy natomiast dziecko uspokoić, uświadomić mu, że ta odmienność nie jest groźna, wymaga jednak od otoczenia odpowiedniego podejścia i szczególnej troski. Czy umiemy powiedzieć i wytłumaczyć małym dzieciom, co to jest zespół Downa, stopa końsko-szpotawa, atopowe zapalenie skóry, zespół nadpobudliwości ruchowej, dziecięce porażenie mózgowe itp.? Same te nazwy mogą być dla maluchów przerażające. A przecież trzeba je przygotowywać na spotkanie z odmiennością.
Wśród zadań zapisanych w podstawach placówek oświatowych jest uczenie poszanowania emocji swoich oraz innych ludzi, rozumienia, że emocje i uczucia mogą być przyjemne i nieprzyjemne, uświadamianie, że emocje i uczucia odczuwają i przeżywają wszyscy ludzie. Emocje i uczucia ludzi dotkniętych chorobą lub niepełnosprawnością są obszarem szczególnie wrażliwym. Jak się do nich odnosić, jak ich traktować? Czasem my, dorośli, sami mamy z tym problem. Co dopiero mówić o dziecku.
Uwrażliwienie na potrzeby innych jest ważnym elementem wychowania. Empatia, czyli zdolność do rozumienia i wczuwania się w położenie lub odczucia innych, rozwija się wraz z wiekiem. Oznacza to, że im wcześniej wdrożymy naukę empatii i tolerancji – obie te cechy bowiem są z sobą powiązane – tym szybciej, łatwiej i bardziej na trwałe dziecko je sobie przyswoi. Ta książeczka i cała seria odnosi się do odmienności najtrudniejszej do zrozumienia dla dziecka – wynikającej z choroby. Umożliwia poznanie jej w sposób adekwatny do dziecięcych możliwości percepcji.
Dlatego też chcielibyśmy, aby ta książeczka, a potem następne części serii, trafiały przede wszystkim do przedszkoli, ale też do szkół podstawowych na poziomie klas 0-III. Maluchy będą miały możliwość oswajania się ze zjawiskiem w sposób delikatny, ładny, nie budzący strachu, a raczej zaciekawienie i w konsekwencji zrozumienie. Ponieważ planujemy 11 części, będą więc niejako z Wróżką Zuzią i jej cudownymi przyjaciółmi rosły, coraz lepiej się z nimi poznawały. Każda kolejna część bowiem będzie dotyczyła już jednego „cudownego” dziecka. Chcemy pokazać je w bajkowy sposób, ale w „normalnym” życiu, ze wszystkimi ograniczeniami i problemami wynikającymi z jego choroby czy niepełnosprawności. Przybliżać dzieciom te zjawiska, uwarunkowania, problemy, a jednocześnie uczyć, że są to takie same dzieci jak one, kryją w sobie wiele skarbów, trzeba tylko umieć te skarby znaleźć. A kiedy się je znajdzie, odmienność zostanie „oswojona”, każdy może stać się bliskim przyjacielem.
Niejako drugą stroną medalu książeczki i serii jest pokazanie właśnie dzieciom chorym i niepełnosprawnym ich „cudowności”. Chcemy, aby poczuły się dumne z tego, że stały się bohaterami książeczki dla dzieci (wszak byle kto być nim nie może), żeby rozumiały i wierzyły, że one są tylko inne. Nie gorsze, nie ograniczone, nie upośledzone. Tylko cudownie inne.
Książeczka „Wróżka Zuzia i cudowne dzieci” i jej kolejne części powinny znaleźć się w każdym przedszkolu i w każdej szkole podstawowej, by stać się punktem wyjścia do zajęć edukacyjnych.
Każda szkoła otrzyma wraz z książkami materiały pomocnicze w postaci scenariuszy lekcji dostosowanych do możliwości percepcyjnych dzieci młodszych lub starszych (przykłady poniżej) oraz materiały graficzne ułatwiające przeprowadzenie lekcji lub rozbudowanie opracowanego scenariusza.
Warto podzielić się opinią o tej książeczce, jak również wrażeniami i relacjami z przeprowadzonych lekcji. Mile widziane są również pomysły na nowe scenariusze i na nowe treści, które powinny pojawić się w kolejnych częściach serii. Istnieje możliwość spotkania z autorką – również w szkole czy przedszkolu.
PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE
Poziom przedszkolny
Cele główne:
– poznanie zjawiska niepełnosprawności, odmienności,
– kształtowanie postawy akceptacji i wrażliwości,
– kształtowanie umiejętności współistnienia i współdziałania w grupie.
Cele operacyjne:
Nauczanie dzieci:
– że w naszym otoczeniu występują osoby (dzieci i dorośli), którzy inaczej wyglądają i inaczej funkcjonują,
– co powodują ograniczenia wynikające z tej odmienności
– akceptowania osób niepełnosprawnych i jeśli trzeba – pomaganie im w miarę możliwości,
– akceptowania, że wszyscy ludzie mają uczucia i należy je szanować.
Cele szczegółowe:
– zapoznawanie się z problemami osób niepełnosprawnych,
– usprawnianie zmysłów,
– zrozumienie funkcjonowania tych zmysłów, poznawanie możliwości ciała w zależności od jego budowy.
1. Scenariusz 1. Okruszeczki. (fragment)
Wychowawca czyta dzieciom początek książki „Wróżka Zuzia i cudowne dzieci” i mówi im, że wróżka wyczarowała wiele dzieci, a dziś poznają jedno z nich. Po czym czyta fragment o „Okruszeczce”. Po przeczytaniu pyta, czy dzieci zrozumiały, dlaczego dziewczynka została nazwana przez wróżkę Okruszeczką. Wyjaśnia, że są ludzie, którzy nigdy nie będą tacy duzi, jak dorośli, zawsze pozostaną wzrostu dziecka. Proponuje im zabawę w rośnięcie, która pokaże różnicę między ludźmi rosnącymi normalnie, a tymi, którzy pozostają Okruszeczkami.
Dzieci ustawiają się w kole. Potem kucają – teraz, tłumaczy wychowawca, wszyscy są bardzo mali, takie malutkie dzieci. Ale dzieci rosną, a zatem klękają na kolana, potem wstają, wspinają się na paluszki. Chodzą po sali na paluszkach – w tym momencie powinny móc dosięgnąć zabawek, które wychowawca ułożył nieco wyżej. Potem wychowawca pokazuje im zabawki leżące na podłodze i prosi o podniesienie. Zwraca uwagę, że wszystkie dzieci musiały opaść na stópki i ukucnąć (lub się pochylić), inaczej „ z wysokości” trudno coś podnieść z podłogi.
Poziom szkolny
Cele główne:
– poznanie i zrozumienie potrzeb osób z niepełnosprawnościami,
– kształtowanie postawy akceptacji, wrażliwości i gotowości niesienia pomocy innym,
– kształtowanie umiejętności współdziałania w grupie.
Cele operacyjne:
Nauczanie dzieci:
– wczuwania się w sytuację osoby z niepełnosprawnością
– rozumienia uczuć i emocji przeżywane przez takie osoby
– akceptowania osób niepełnosprawnych i bycia gotowym do niesienia im pomocy,
– akceptowania, że ludzie różnią się szeregiem aspektów, lecz wszyscy mają te same prawa.
Cele szczegółowe:
– zapoznanie się z problemami osób niepełnosprawnych,
– usprawnianie zmysłów,
– doskonalenie umiejętności opowiadania o swoich przeżyciach,
– rozwijanie umiejętności pracy zespołowej,
– utrwalenie znajomości liczebników od 1 do 9
Czas: 45 minut na każdą proponowaną aktywność
Metody: gry i zabawy ruchowe, dyskusja, wchodzenie w role, ćwiczenia manualne
Poziom edukacyjny: szkoła podstawowa (klasy 1 – 3)
a. Zajęcia wstępne (45 minut) (fragment)
Pomoce dydaktyczne: Książka „Wróżka Zuzia i cudowne dzieci” autorstwa Magdaleny Kryger, karty z cyframi od 1 do 9 z możliwością przyczepienia ich w sali (na taśmę czy gumę typu bluetack)
Przebieg zajęć:
Nauczyciel czyta uczniom książkę „Wróżka Zuzia i cudowne dzieci” autorstwa Magdaleny Kryger. Następnie rozkłada po sali cyfry od 0 do 9. Niektóre karty umieszcza na podłodze, inne przyczepia do przedmiotów lub mebli w otoczeniu dzieci. Każde dziecko po kolei musi przejść od cyfry 1 do 9. Ta aktywność to jednocześnie przerwa w zajęciach, podczas której dzieci zaspokajają potrzebę ruchu.
Gdy wszystkie wracają na miejsce, nauczyciel pyta, czy pamiętają postaci wyczarowane z bajki o wróżce Zuzi. Gdy dzieci odpowiadają, nauczyciel dopytuje, czy któryś z wyczarowanych bohaterów miałby problem z przejściem od cyfry do cyfry, a jeśli tak, to dlaczego. Potem można zasugerować, że w takich przypadkach potrzebna byłaby pomoc. Pyta, co ułatwiłoby drogę od cyfry do cyfry lub kto byłby pomocny. Dzieci powinny odpowiadać jak takie wsparcie mogłoby wyglądać – np. niewidoma osoba z pomocą osoby przewodnika, osoba mająca problemy z chodzeniem mogłaby pokonać trasę na wózku etc.
