Przyczyny i skutki zanieczyszczenia powietrza, czyli jak sobie szkodzimy

Przyczyny i skutki zanieczyszczenia powietrza są powszechnie znane, głównie dlatego, że jest o nich coraz głośniej. Z roku na rok rośnie świadomość społeczeństwa, co przekłada się na zwiększenie działań prewencyjnych. Obecnie największe zagrożenie dla zdrowia i życia stanowią zanieczyszczenia powietrza wytwarzane przez domowe kotłownie, w których spalany jest niskiej jakości węgiel oraz śmieci.

Według WHO – Światowej Organizacji Zdrowia, o zanieczyszczeniach powietrza można mówić wtedy, gdy skład chemiczny negatywnie wpływa na kondycję człowieka, zwierząt oraz roślin, a także elementy przyrody, takie jak wodę i glebę. Zanieczyszczenia powietrza są uważane za najbardziej niebezpieczne, ponieważ w krótkim czasie mogą skazić duży obszar, przez ich mobilność.

Źródła zanieczyszczeń powietrza

Zanieczyszczenia powietrza możemy podzielić na naturalne i antropogeniczne, czyli te powstające na skutek działalności człowieka.

Do naturalnych źródeł zanieczyszczeń powietrza zaliczane są:

1. wulkany,
2. gleby i skały ulegające erozji, burze piaskowe,
3. pożary lasów,
4. bagna wydzielające,
5. tereny zielone.

Ad 1. Obecnie szacuje się, że na całym świecie czynnych jest około 450 wulkanów, z których wydobywają się popioły wulkaniczne, dwutlenek węgla, dwutlenek siarki i siarkowodór.

Ad 2. Ulegające erozji skały i gleby, a także burze piaskowe generują rocznie nawet 700 milionów ton pyłów.

Ad 3. Duże pożary lasów, stepów i sawann przyczyniają się do emisji dwutlenku węgla, pyłu oraz tlenku węgla.

Ad 4. Bagna wydzielające emitują do atmosfery dwutlenek węgla, metan, siarkowodór, amoniak.

Ad 5. Natomiast z terenów zielonych pochodzą wszystkie pyłki roślinne.

Antropogeniczne źródła zanieczyszczeń powietrza to, między innymi:

1. przemysł,
2. gospodarstwa domowe,
3. spalanie paliw,
4. procesy technologiczne, np. w zakładach chemicznych, hutach, kopalniach,
5. transport,
6. gromadzenie i utylizacja odpadów,
7. ścieki.

Na wzrost zanieczyszczeń powietrza mają wpływ:

• wzrost liczby ludności,
• industrializacja,
• transport,
• przemysł energetyczny.

Wraz z rozwojem społeczeństwa i wzrostem liczby ludności, zwiększa się również zapotrzebowanie na energię. Przyczynia się to do powstawania zanieczyszczeń powietrza, które przedostają się do atmosfery.

Do substancji zanieczyszczających powietrze zaliczane są:

• tlenki azotu,
• tlenek i dwutlenek węgla,
• ołów,
• dwutlenek siarki,
• pyły węglowe,
• ozon troposferyczny,
• pyły.

Wśród głównych sprawców zanieczyszczeń powietrza, tuż za domowymi kotłowniami, wymienia się przemysł paliwowo-energetyczny. Wytwarza on dużą ilość popiołów lotnych. Szacuje się, że odpowiada on za 70% emisji dwutlenku siarki.

Zaraz za nim plasuje się przemysł metalurgiczny, który wytwarza pyły metalurgiczne i gazy, wśród których około 75% to czad, czyli nic innego jak tlenek węgla.

Problem ten jest niwelowany, dzięki coraz bardziej restrykcyjnym przepisom, które narzucają na największe przedsiębiorstwa obowiązek założenia na kominy specjalnych filtrów ograniczających przedostawanie się zanieczyszczeń powietrza do atmosfery.

Jakie są globalne skutki zanieczyszczenia powietrza?

Zanieczyszczenia powietrza są groźne dla życia i zdrowia człowieka, ale także odpowiadają za wiele szkód na rzecz środowiska:

• dziurę ozonową,
• kwaśne deszcze,
• efekt cieplarniany,
• smog.

Przyczyny i skutki dziury ozonowej

Dziura ozonowa, czyli zjawisko zmniejszenia ilości ozonu w atmosferze, powstaje za sprawą freonów. Ubytek powłoki ozonowej zwiększa ryzyko oparzeń oraz powstawania nowotworów skóry. Warstwa ta ma za zadanie chronić żywe organizmy przed szkodliwym promieniowaniem UV.

Ozon jest trójatomowym tlenem, posiadającym zapach określany jako „świeży”. Powstaje on podczas wyładowań atmosferycznych i jest nietrwałym gazem. Ma działanie bakteriobójcze, dlatego znalazł zastosowanie, jako środek do dezynfekcji wody i powietrza. Zbyt duże ilości ozonu szkodzą zdrowiu człowieka.

Sam ozon ma pozytywne działanie, jeżeli znajduje się w górnych warstwach stratosfery, jednak, gdy jest tuż przy powierzchni Ziemi, staje się zjawiskiem o negatywnych skutkach, ponieważ jest szkodliwy, ale także wpływa na powstawanie smogu fotochemicznego oraz kwaśnego deszczu.

Znajdujący się około 50 km nad Ziemią ozon ma za zadanie chronić życie na naszej planecie przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego, przetwarzając je na ciepło.

Dziura ozonowa jest ubytkiem ozonu w ozonosferze, na skutek zanieczyszczeń powietrza, które wchodzą w reakcję z ozonem. Jego mniejsze stężenie wpływa na tworzenie się tak zwanych dziur.

Związki wchodzące w reakcję z ozonem to:

• tlenki azotu,
• bromek metylu,
• freony,
• chlorek metylu.

Zmniejszenie powłoki ozonowej przyczynia się do wzrostu zachorowań na choroby oczu oraz czerniaka – raka skóry. Nadmiar promieniowania wpływa na osłabienie odporności organizmów, a co za tym idzie, wzrost prawdopodobieństwa zarażeniem chorobami pasożytniczymi i wirusowymi.

Jednak promieniowanie UV szkodzi nie tylko ludziom, ale także roślinom, doprowadzając do ich poważnych uszkodzeń, co z kolei zaważa na pogorszeniu jakości żywności oraz jej mniejszej ilości.

Co warto wiedzieć o kwaśnych deszczach?

Kwaśne deszcze powstają najczęściej za sprawą smogu. Opady deszczu posiadają wówczas trujące kwasy – azotowy i siarkowy, powstające podczas reakcji gazów z wodą. Mają bardzo negatywny wpływ na środowisko – niszczą lasy i uprawy, a także zakwaszają wodę i glebę. Ponadto zakłócają prawidłową fotosyntezę, przyczyniają się do nadmiernego parowania wody z roślin, wymywają glin z gleby, który dostając się do wód, zatruwa ryby.

Przez kwaśne deszcze w glebie gromadzone są azotany oraz siarczany, co bezpośrednio wpływa na zmniejszone możliwości roślin do pobierania magnezu, wapnia i potasu. Na początku zaczynają obumierać korzenie, z czasem ginie cała roślina.

O kwaśnym deszczu możemy mówić w chwili, gdy ma on odczyn kwasowy, czyli pH mniejsze niż 5,6.

Szkodliwe substancje znajdujące się w kwaśnych deszczach przenikają do roślin i zwierząt, a następnie, wraz z pożywieniem do organizmu człowieka. Metale ciężkie kumulując się, przyczyniają się do powstawania wielu, groźnych chorób, na przykład:

• glin uszkadza mózg i kości,
• kadm przyczynia się do upośledzenia układu wydalniczego,
• ołów narusza prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.

Wszystko, co należy wiedzieć o efekcie cieplarnianym

Efekt cieplarniany to sukcesywny, powolny wzrost temperatury na Ziemi. Wszystko za sprawą skoncentrowanych gazów cieplarnianych w atmosferze, czyli:

• metanu,
• freonów,
• dwutlenku węgla,
• ozonu.

Globalne ocieplenie doprowadza do topnienia lodowców, a co za tym idzie – podniesienia poziomu mórz. Na skutek ocieplenia wymierają najbardziej narażone gatunki zwierząt i roślin. Z czasem zjawiska pogodowe stają się nie do przewidzenia, ale także zdecydowanie bardziej intensywne i coraz częściej niebezpieczne. Mowa tu o długotrwałych upałach, huraganach, gradobiciach oraz trąbach powietrznych.

Szacuje się, że na skutek efektu cieplarnianego i spowodowanego nim topnienia lodowców, poziom mórz wzrośnie o około pół metra. Przyczyni się to do zalania terenów nadmorskich, między innymi Bangladeszu, Holandii czy Missisipi. Ponadto do końca XXI wieku, strefy klimatyczne zostaną przesunięte nawet o 500 km ku biegunom.

Takie drastyczne zmiany klimatyczne zwiększą występowanie coraz bardziej ekstremalnych, a zarazem skrajnych zjawisk atmosferycznych, takich jak powodzie, upały, huragany, tornada, tajfuny, które bezpośrednio zagrażają zdrowiu i życiu społeczeństwa.

Efekt cieplarniany może doprowadzić do rozprzestrzenienia się chorób tropikalnych, takich jak malaria.

Smog w Polsce

Smog to mocno zanieczyszczone powietrze, które posiada w swoim składzie duże stężenie toksycznych gazów oraz pyłów.

Smog negatywnie wpływa na zdrowie i życie człowieka, bardzo często przyczyniając się do powstawania chorób ze strony układu oddechowego. Szkodzi również wszystkim elementom pozostającym na zewnątrz – elewacjom, samochodom, ławkom. Smog wpływa na występowanie kwaśnych deszczy.

Zanieczyszczenia powietrza mają ogromne znaczenie dla zdrowia człowieka. Do najbardziej niebezpiecznych zaliczane są:

• dwutlenek siarki,
• ozon,
• dwutlenek azotu,
• pył zawieszony,
• benzo[a]piren,

Mogą one wpływać na:

• wystąpienie podrażnień oczu, gardła i nosa,
• powstawanie kłopotów z oddychaniem,
• częste bóle głowy,
• upośledzenie ośrodkowego układu nerwowego,
• częste infekcje i zapalenia układu oddechowego,
• powstawanie astmy,
• obniżenie czynności płuc,
• wystąpienie przewlekłej choroby obturacyjnej płuc,
• powstawanie raka płuc,
• choroby sercowo-naczyniowe,
• układ rozrodczy,
• wątrobę,
• śledzionę,
• krew.

Rodzaje smogów:

• smog fotochemiczny,
• smog kwaśny.

Smog fotochemiczny (częściej nazywany smogiem typu Los Angeles), przybiera postać gęstej mgły, która występuje nad miastami podczas upałów przy wzmożonym ruchu samochodów.

Zanieczyszczenia powietrza wchodzą wówczas w reakcję z promieniami słonecznymi, co skutkuje powstawaniem trujących związków.

Kwaśny smog, nazywany również londyńskim, powodowany jest przez przemysł i domowe kotłownie. Pojawia się najczęściej zimą, gdy wilgotność powietrza jest duża i nie ma wiatru. Charakteryzuje się znacznym stężeniem pyłów w powietrzu.

Smog ma ogromny wpływ na zmniejszenie masy urodzeniowej dziecka, a także zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia astmy, czy zachorowalności na nowotwory płuc.

Wpływ smogu na życie człowieka:

• problemy z koncentracją,
• podwyższenie poziomu niepokoju,
• zmiany w mózgu,
• wystąpienie alzheimera,
• udar mózgu,
• stany depresyjne.

Przyczyny i skutki zanieczyszczenia powietrza

Największą przyczyną powstawania zanieczyszczeń powietrza są domowe kotłownie, w których spalany jest niskiej jakości węgiel i śmieci. W mniejszej mierze jest to również przemysł i transport.

Mają one negatywny wpływ na zdrowie i życie człowieka, przyczyniając się do powstawania chorób układu oddechowego oraz astmy. Zanieczyszczenia powietrza oddziałują szczególnie na dzieci, osoby starsze oraz płody, rzutując na zmniejszenie się masy urodzeniowej noworodków oraz ich gorszy rozwój, w porównaniu do osób urodzonych w mniej zanieczyszczonym regionie.

Jak zapobiegać zanieczyszczeniom powietrza?

Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania zanieczyszczeniom powietrza jest zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, a także wprowadzenie systemów odsiarczania spalin i urządzeń odpylających.

Metody zapobiegania zanieczyszczeniom powietrza:

• wymiana pieca na ekologiczny odpowiednik,
• ograniczenie zużycia ciepła zimą przez ocieplenie budynku,
• korzystanie z roweru lub komunikacji zbiorowej,
• unikanie spalania odpadów roślinnych,
• zmiana paliwa i farb na bezołowiowe,
• kontrolowanie emisji tlenku azotu w samochodzie,
• zakup samochodu spełniającego europejskie normy emisji,
• stosowanie mniejszej ilości nawozów sztucznych zawierających metale ciężkie,
• ograniczenie palenia papierosów.

W związku z rosnącym problemem zanieczyszczeń powietrza, który pojawia się głównie w okresie jesienno-zimowym, uruchomiony został program dofinansowań do wymiany pieca. Szczegółowe informacje na temat warunków, jakie należy spełnić, by otrzymać dotacje, znajdują się tutaj.

Wielu inwestorów, którzy są w trakcie budowy domu, decyduje się na wykorzystanie Odnawialnych Źródeł Energii. Najczęściej są to pompy ciepła, fotowoltaika (więcej informacji na ten temat jest tu) czy rekuperacja, która doskonale współgra z OZE (o wentylacji mechanicznej przeczytasz na stronie: www.ecocomfort.pl/strefa-specjalisty/artykul/co-to-jest-rekuperacja).

Podsumowanie

Coraz większa świadomość przyczyn i skutków zanieczyszczeń powietrza sprawia, że społeczeństwo chętniej dba o środowisko i korzysta z jego naturalnych zasobów. Na popularności zyskują również dofinansowania do wymiany pieca, które pomagają w usunięciu starego kopciucha i zastąpieniu go przez nowy, ekologiczny piec.